ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (ΜΕΛΕΤΕΣ-ΠΗΓΕΣ)

Παρουσίαση

Αφορμή για τη έκδοση του παρόντος πονήματος αποτέλεσε η διαπίστωση ότι ελλείπει από τη βιβλιογραφία του Εκκλησιαστικού Δικαίου η συγκεντρωτική καταγραφή και παρουσίαση των αποφάσεων της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου και αυτονόμου καθεστώτος σε εκκλησιαστικές περιφέρειές του, οι οποίες για συγκεκριμένους κάθε φορά λόγους ζήτησαν από τη Μητέρα Εκκλησία την διοικητική ανεξαρτησία τους από αυτήν.
Οι αποφάσεις αυτές -είτε υπό τη μορφή Πατριαρχικού και Συνοδικού Τόμου είτε υπό τη Μορφή Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξεως- αποτυπώνουν την εξελικτική πορεία της διοικητικής ενότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας και αναδεικνύουν το ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου ως θεματοφύλακα της ευλαβούς τηρήσεως των ιερών κανόνων και κατ' επέκτασιν και της κανονικότητας αλλά και της ενότητας εν γένει της καθόλου Ορθοδοξίας.
Σε κάθε μία εκ των αποφάσεων αυτών ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει ευχερώς την ακολουθούμενη παγίως δομή του κειμένου, η οποία περιλαμβάνει κατά σειρά:
α) την κατηγορηματική διακήρυξη της αναγκαιότητας της διατηρήσεως της πνευματικής ενότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας,
β) την αποτύπωση του υποβληθέντος αιτήματος της αιτούσης καθεστώς διοικητικής αυτοτέλειας εκκλησιαστικής περιφέρειας,
γ) τη διαπίστωση ότι υφίστανται οι περιλαμβανόμενοι στο αίτημα λόγοι, που δικαιολογούν την παραχώρηση αυτοκεφάλου ή αυτονόμου καθεστώτος,
δ) τη σύζευξη της πνευματικής και διοικητικής ενότητας, παρά τη διάσπαση της τελευταίας μέσω της παραχωρήσεως αυτοκεφάλου ή αυτονόμου καθεστώτος και
ε) την ανακήρυξη του νέου καθεστώτος, αυτοκεφάλου ή αυτονόμου, με την ταυτόχρονη θέση των όρων, υπό τους οποίους αυτό παραχωρείται και των οποίων η τήρηση είναι επιβεβλημένη. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Μελέτες
1. Αναστάσιος Βαβούσκος
Οι θεσμοί του "αυτοκεφάλου" και του "αυτονόμου" καθεστώτος κατά τους ιερούς κανόνες
i. Εισαγωγικά
ii. Οι έννοιες του "αυτοκεφάλου" και του "αυτονόμου"
iii. Η κανονική θεμελίωση του αυτοκεφάλου και του αυτονόμου καθεστώτος
iv. Συμπεράσματα
2. Γρηγόριος Λιάντας
Το Αυτοκέφαλο και το Αυτόνομο υπό το πρίσμα των Διορθόδοξων Σχέσεων
Βιβλιογραφία
Παράρτημα Κειμένων
α) Το αυτοκέφαλον και το αυτόνομον εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία και τρόπος ανακηρύξεως αυτών
β) Εγκριθέν κείμενο
Πηγές
Ι. Αυτοκέφαλες Εκκλησίες
1. Πατριαρχείο Ρωσίας
α) Συνοδικό Χρυσόβουλλο ή Τόμος περί ανυψώσεως του Μητροπολίτη Μόσχας σε Πατριάρχη
β) Πράξη Συνοδική της Αγίας Μεγάλης Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως περί κυρώσεως της ανυψώσεως του Μητροπολίτη Μόσχας σε Πατριάρχη και αλλαγής της κατά τάξη θέσεως του Πατριαρχείου Μόσχας
γ) Επιστολή του Ρώσου Αυτοκράτορα Πέτρου του Α' προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμία περί αποδόσεως ίσης τιμής στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας
δ) Απαντητική επιστολή του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιερεμία προς τον Ρώσο Αυτοκράτορα Πέτρο τον Α' περί κηρύξεως της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ρωσίας ως ισότιμης προς τις συνόδους των άλλων Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών
2. Πατριαρχείο Σερβίας
α) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί εσωτερικής διοικητικής αυτονομίας της Σερβικής Εκκλησίας με διατήρηση δικαιώματος εποπτείας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο
β) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου καθεστώτος στη Σερβική Εκκλησία
γ) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί ιδρύσεως της "Αυτοκεφάλου Ηνωμένης Ορθοδόξου Σερβικής Εκκλησίας του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων
3. Πατριαρχείο Ρουμανίας
α) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου καθεστώτος στη Ρουμανική Εκκλησία
β) Επιστολή προς την Εκκλησία της Ρουμανίας περί ανακοινώσεως προς αυτήν της αποφάσεως για την ανύψωσή της σε Πατριαρχείο
γ) Απαντητική επιστολή του Προκαθημένου της Ρουμανικής Εκκλησίας για την ανύψωση αυτής σε Πατριαρχείο
4. Πατριαρχείο Βουλγαρίας
α) Πρωτόκολλον των Όρων περί άρσεως του Σχίσματος
β) Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη περί άρσεως του Σχίσματος
γ) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου καθεστώτος στη Βουλγαρική Εκκλησία
δ) Επιστολή προς την Εκκλησία της Βουλγαρίας περί ανακοινώσεως προς αυτήν της αποφάσεως για την ανύψωσή της σε Πατριαρχείο
5. Πατριαρχείο Γεωργίας
α) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου καθεστώτος στην Εκκλησία της Γεωργίας
β) Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη περί αποδόσεως της Πατριαρχικής Αξίας στον Προκαθήμενο της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Γεωργίας
6. Εκκλησία Ελλάδος
α) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί ιδρύσεως "Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος"
β) Πατριαρχική και Συνοδική πράξη περί παραχωρήσεως στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος των εκκλησιαστικών επαρχιών του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Επτάνησο
γ) Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη περί παραχωρήσεως στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος των εκκλησιαστικών επαρχιών του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Θεσσαλία και σε τμήμα της Ηπείρου
δ) Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη περί παραχωρήσεως κατά τη διοίκηση στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος των εκκλησιαστικών επαρχιών του Οικουμενικού Πατριαρχείου των λεγόμενων "Νέων Χωρών"
7. Εκκλησία Πολωνίας
α) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου καθεστώτος στην Εκκλησία της Πολωνίας
β) Πατριαρχική και Συνοδική πράξη περί απονομής του τίτλου του Μακαριωτάτου στον Μητροπολίτη Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας
8. Εκκλησία Αλβανίας
Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου καθεστώτος στην Εκκλησία της Αλβανίας
9. Εκκλησία Τσεχίας και Σλοβακίας
α) Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη περί ιδρύσεως της Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Τσεχοσλοβακίας και παραχωρήσεως σ' αυτήν αυτονόμου καθεστώτος
β) Πατριαρχικός και Συνοδικός Τόμος περί παραχωρήσεως αυτοκεφάλου καθεστώτος στην Εκκλησία Τσεχίας και Σλοβακίας
ΙΙ. Αυτόνομες Εκκλησίες
1. Εκκλησία Φι