Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ HOBBES

Παρουσίαση

Στη μονογραφία αυτή επιχειρείται μια ανάγνωση του Ηobbes η οποία, χωρίς να παραγνωρίζει την ωφελιμιστική και εμπειριστική διάσταση του έργου του, τονίζει τον ορθολογισμό του και τον αντιμετωπίζει ως πρόδρομο του Διαφωτισμού. Η προτεινόμενη ερμηνεία επικεντρώνεται στην ιδέα ότι ο άνθρωπος μέσω του ορθού Λόγου μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα και εντέλει και τη φύση του, προς την κατεύθυνση αξιών που του υποδεικνύει η επιστήμη. Οι πρακτικές αυτές αξίες της δικαιοσύνης και της φιλανθρωπίας συνιστούν ένα δεσμευτικό πλαίσιο εντός των ορίων του οποίου και μόνον ο Ηobbes αποδέχεται την ισχύ των υποκειμενικών αξιών.
Συνθήκη για να μπορέσει ο άνθρωπος να αλλάξει την πραγματικότητα είναι η απόκτηση επιστημονικής γνώσης, η ανακατασκευή δηλαδή της εμπειρικής πραγματικότητας με όρους αιτιότητας. Εκείνο που διακρίνει τη χομπσιανή αιτιότητα είναι η διττή της διάσταση: αφενός μεν είναι ορθολογική, πρόκειται δηλαδή για έλλογη σχέση, αφετέρου δε είναι παραγωγική, καθότι μια αιτία είναι τρόπος παραγωγής αποτελεσμάτων. Έτσι, με την επιστήμη η πραγματικότητα καθίσταται ταυτόχρονα κατανοήσιμη - πράγμα που επιτρέπει στον άνθρωπο να αποδεσμευτεί από την κηδεμονία διάφορων εξουσιών - και ελέγξιμη - πράγμα που του επιτρέπει να την αλλάξει.
Ο στόχος της εργασίας αυτής δεν είναι μόνον ερμηνευτικός αλλά και συστηματικός. Επιχειρείται δηλαδή να εντοπιστούν επίκαιρα ζητήματα και να ανιχνευτούν εκείνα τα στοιχεία της χομπσιανής διδασκαλίας που θα μπορούσαν να προσφέρουν κάποια λύση σε αυτά. Τέτοια ζητήματα είναι το θέμα της σχέσης θεωρητικών και πρακτικών αξιών στην επιστήμη, το θέμα της διαφωτιστικής σημασίας της επιστήμης, καθώς και ζητήματα που αφορούν τη σχέση θεσμών/αξιών και φυσικής πραγματικότητας.

Περιεχόμενα

Συντομογραφίες
Εισαγωγή
Κεφάλαιο Ι
ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ
1. Η γλώσσα ως ανθρώπινο τεχνούργημα
2. Γλωσσική κατανόηση και πολιτική χειραφέτηση
3. Η αλήθεια και το ψεύδος
Κεφάλαιο II
Ο ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ
1. Η φαντασιακή βάση του Λόγου
2. Διάκριση Λόγου και φαντασίας.
3. Η ρητορική ισχύς του Λόγου
Κεφάλαιο III
ΕΛΛΟΓΕΣ ΑΙΤΙΕΣ: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΗΟΒΒΕS ΚΑΙ ΣΤΟΝ HUME
Κεφάλαιο IV
ΕΠΙΣΤΗΜΗ: ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
1. Μερικές χομπσιανές θέσεις για την επιστήμη
2. Η αποδείξιμη επιστημονική γνώση
3. Η φυσική επιστήμη ως γνώση δυνατών αιτιών
4. Η υποθετικο-απαγωγική μέθοδος και η χομπσιανή επιστήμη
5. Οι οικείες αντιληπτικές εμπειρίες ως μοντέλα της πραγματικότητας
6. Η αυγκροτησιακή λειτουργία πρακτικών αξιών
Κεφάλαιο V
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
1. Η φρόνηση
2. Οι ψευδείς πεποιθήσεις
3. Η επιστήμη
Κεφάλαιο VI
Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
1. Η φυσική κατάσταση
2. Φυσικό δίκαιο, εγωιστικά συμφέροντα και αλλαγή της ανθρώπινης φύσης
3. Δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και ηθική
4. Ο πρακτικός χαρακτήρας της πολιτικής φιλοσοφίας
Κεφάλαιο VII
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΩΣ ΦΥΣΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΙΤΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
1. Η απόλυτη εξουσία του κυρίαρχου
2. Οι δεσμεύσεις στις οποίες υπόκειται ο κυρίαρχος
Κεφάλαιο VIII
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ
1. Ηθικοπρακτικές έννοιες και αιτιακή αναγκαιότητα
2. Λόγοι, καταλογισμός πράξεων και υποχρεώσεις
Κεφάλαιο IX
ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ, ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
1. Τρεις εικόνες του ανθρώπου στο έργο του Ηobbes
2. Φύση του ανθρώπου και αξίες
3. Αξίες, ορθολογικότητα και πάθη
4. Το πραγματικό, το ιδεατό και το εφικτό
Κεφάλαιο Χ
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ, Η ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΙΔΕΑΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΧΗΜΑ
1. Το κράτος ως τεχνητό υποκατάστατο της φυσικής κατάστασης και του ιδεατού κοινωνικού σχήματος
2. Το χομπσιανό κράτος ως προϋπόθεση της αρετής
Παράρτημα
Βιβλιογραφία