ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Παρουσίαση

Η Θεσσαλονίκη θεωρείται ως η κατεξοχήν πολυπολιτισμική πόλη στην Ελλάδα, επειδή επί πολλούς αιώνες η ιστορία της χαρακτηριζόταν από την ειρηνική συμβίωση Χριστιανών, Μουσουλμάνων και Εβραίων. Από το 1492, μάλιστα, και έως το 1912 οι Εβραίοι υπερτερούσαν πληθυσμιακά των άλλων εθνοτήτων και καθόριζαν τη φυσιογνωμία της οθωμανικής Θεσσαλονίκης, σε σημείο που να θεωρείται παγκόσμιο φαινόμενο εβραϊκής πόλης και να αποκαλείται Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων.
Ο επισκέπτης που έρχεται για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη αντικρίζει, ωστόσο, μια πόλη κατά βάση βυζαντινή επειδή οι ιστορικές συγκυρίες, όπως η πυρκαγιά του 1917 που κατέκαυσε τα περισσότερα εβραϊκά μνημεία και η εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, διέγραψαν οριστικά τον εβραϊκό χαρακτήρα της πόλης. Μετά την Απελευθέρωση, η ανοικοδόμηση που ακολούθησε, και κλιμακώθηκε ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1960, κατέστησε ακόμη πιο δυσδιάκριτα τα ελάχιστα εναπομείναντα ίχνη της δισχιλιετούς εβραϊκής παρουσίας στη μακεδόνικη πρωτεύουσα.
Το έλλειμμα αυτό κατόρθωσε για πρώτη φορά να καλύψει το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Ισπανίας με τη σύνταξη ενός καλαίσθητου τόμου στην ισπανική γλώσσα με ιστορικό και φωτογραφικό υλικό που αναδεικνύει τις σημαντικότερες σεφαραδίτικες κοινότητες της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Όταν με την ευκαιρία αυτή μου ανατέθηκε η σύνταξη του κεφαλαίου που αφορούσε την εβραϊκή Θεσσαλονίκη, αναζήτησα τη βοήθεια της φίλης και συναδέλφου μου Βίλμας Χαστάογλου-Μαρτινίδη που με τίμησε με τη συνεργασία της. Το έργο αυτό παρουσιάζουμε σήμερα ως αυτόνομο βιβλίο με τη βεβαιότητα ότι η ιστορική επισκόπηση σε συνδυασμό με 35 σχολιασμένες φωτογραφίες μνημείων και τον χάρτη με τον εντοπισμό τους φωτίζουν ένα κενό στη βιβλιογραφία και παράλληλα καθοδηγούν τον ξένο αλλά και τον ντόπιο περιηγητή να ανακαλύψει, έστω και εν μέρει, τα σωζόμενα ίχνη της εβραϊκής και πολυπολιτισμικής φυσιογνωμίας της Θεσσαλονίκης. (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Η εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη
Πρώτες εγκαταστάσεις
Οι Εβραίοι στο Βυζάντιο
Οι Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη κατά τα οθωμανικά χρόνια
Ο αλευρόμυλος της οικογενείας Αλλατίνι
Η Τράπεζα της Θεσσαλονίκης (La Banque de Salonique)
Το νοσοκομείο Χιρς (Ιπποκράτειο)
Οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι μετά την ένταξη της πόλης στην Ελλάδα, 1912-1913
Οι Εβραίοι στο ελληνικό κράτος
Η Θεσσαλονίκη ως πρωτεύουσα του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα
Η εβραϊκή κοινότητα από την Απελευθέρωση έως σήμερα
Η ιδιαιτερότητα της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης
Βιογραφίες επιφανών Εβραίων
Σ. Ρεουμπέν Μορδεχάι
Σαμ Μοδιάνο
Αλμπέρτο Μόλχο
Μιχαήλ Μόλχο
Αβραάμ Μπεναρόγια
Ζοζέφ Νεχαμά
Μνημεία
Η συναγωγή των Μοναστηριωτών
Η συναγωγή Γιαντ λα Ζικαρόν
Η συναγωγή Σαούλ Μοδιάνο (Γηροκομείο Σαούλ Μοδιάνο)
Η βίλλα Αλλατίνι
Το συγκρότημα κατοικιών Ουζιέλ
Η βίλλα Μορπούργκο
Η βίλλα Μπιάνκα
Η βίλλα Μορντώχ
Η βίλλα Ιακώβ Μοδιάνο
Η βίλλα Αχμέτ Καπαντζή
Η βίλλα Μεχμέτ Καπαντζή
Το Γενί Τζαμί
Το ορφανοτροφείο Κ. Αλλατίνι
Το σχολείο Λέων Γκατένιο
Το κτήριο του σχολείου Ιωσήφ Ισαάκ Νισήμ
Η Σχολή Καζές
Το Γιαχουντί Χαμάμ
Το κτήριο του τελωνείου
Η στοά Σαούλ
Η αγορά Μοδιάνο
Η στοά Καράσσο
Η πλατεία Ελευθερίας
Ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός
Το Εβραϊκό Μουσείο της Θεσσαλονίκης
Το εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης
Το Νέο Νεκροταφείο
Το μνημείο Menorah του Ολοκαυτώματος
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο