Η εκπαίδευση στη δυτική και βόρεια Μακεδονία (1840-1914)

Παρουσίαση

«Η ιστορία της εκπαίδευσης είναι ένας από τους σημαντικότερους κλάδους της επιστήμης, αφού σχετίζεται άμεσα με την πολιτισμική παρουσία μας ως έθνους. Στη σύγχρονη Ελλάδα όμως, στην οποία όλες οι αξίες υφίστανται τη διαβρωτική επενέργεια της λήθης ή της αβελτηρίας, η ενασχόληση με την ιστορία της εκπαίδευσης του μείζονος Ελληνισμού δεν αντιμετωπίστηκε -με ελάχιστες βέβαια εξαιρέσεις- με τη δέουσα περίσκεψη. Αρκεστήκαμε και σε αυτήν, όπως και σε πλείστες όσες των περιπτώσεων, στην εξιστόρηση της εκπαίδευσης του ελλαδικού κρατιδίου. Αφήνοντας έξω από το αντικείμενο των ενδιαφερόντων μας περιοχές όπως η Μακεδονία, στην οποία το θαύμα της ελληνικής παιδείας, προσαρμοσμένο σε θεσμοθετημένους άξονες διαμορφωμένους από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ενταγμένους στα πλαίσια των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων, διασφάλισε τη συνοχή και τη συνέχεια του ελληνισμού. Ή, ακόμη χειρότερα, αφήσαμε ανεκμετάλλευτα τα αρχεία, τις πηγές και τα μνημεία του λόγου, δεν αποτινάξαμε από πάνω τους τη σκόνη που τα τύλιγε και αποδυθήκαμε στην κατασκευή μιας μυθοποιημένης εκδοχής της ιστορίας, που υπηρέτησε εκμαυλιστικές προπαγάνδες και άνομες σκοπιμότητες. Κι όμως, η ιστορία ήταν πάντα εκεί παρούσα, διαβάζαμε τα ίχνη της στα κιτρινισμένα φύλλα των μαθητολογίων, στα γκρίζα από την πολυκαιρία εκπαιδευτικά εγχειρίδια του τέλους του περασμένου αιώνα, στα διοριστήρια ενδεικτικά των "δημοδιδασκάλων" και των "διδασκαλισσών", στις επιστολές των εφόρων, τα χειρόγραφα "Ωρολόγια προγράμματα". Αυτά τα ίχνη μέσα στο χρόνο ανιχνεύει με σεβασμό το βιβλίο αυτό. Και η βασική του ίσως συνεισφορά είναι ότι οριοθετεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα που διαμορφώνεται στη βάση των αποκεντρωμένων κοινοτικών δομών, κόντρα στον ισοπεδωτικό συγκεντρωτισμό της εκπαιδευτικής πολιτικής του Ελληνικού Βασιλείου, ένα εκπαιδευτικό σύστημα που ισορροπεί ανάμεσα σε δύο εθνικά κέντρα, την Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, ενώ παράλληλα σέβεται τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Πατριαρχική ή κοινοτική η εκπαίδευση του μακεδονικού ελληνισμού της ύστερης τουρκοκρατίας, τόσο των περιοχών εκείνων που είχαν την τύχη να ενσωματωθούν αργότερα στο ελληνικό κράτος, όσο και των περιοχών εκείνων που εντάχθηκαν στη συλλογική μνήμη ως "αλησμόνητες πατρίδες" και κοιτίδες του ελληνισμού, αποτελεί τη βάση της πνευματικής μας παράδοσης. Και ως τέτοια αξίζει να τύχει της αναγκαίας προσοχής. Γιατί οι λαοί που αγνοούν το παρελθόν τους δυναμιτίζουν το μέλλον τους». (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
1. ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΔΟΥΛΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ
2. Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ
3. ΟΙ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΛΕΝΩΝ
4. ΟΙ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
5. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΙΣΑΝΙΟΥ
6. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ Β. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
7. ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ (ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΕΥΡΕΘΕΝΤΕΣ ΕΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1913-1914)
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
9. ΕΙΚΟΝΕΣ