ΤΡΑΝΣΤΡΕΜΕΡ: ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Παρουσίαση

Ο Τούμας Τράνστρεμερ θεωρείται εδώ και πολλά χρόνια ο μεγαλύτερος ποιητής της Σουηδίας με θέση μοναδική στη σουηδική και τη διεθνή λογοτεχνία. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από πενήντα γλώσσες. «Το μόνο που θέλω να πω αστράφτει απρόσιτο» γράφει ο Τούμας Τράνστρεμερ. Από την πρώτη του συλλογή προσπαθεί να εκφράσει την εμπειρία εκείνη που ως τη γέννηση του ποιήματος έχει παραμείνει παντελώς απρόσιτη. Και το ποίημα, κάνοντας προσιτή την εμπειρία, διατηρεί προσιτή και την απρόσιτη διάστασή της, την ίδια την έννοια του απρόσιτου. Η επιθυμία του Τράνστρεμερ να δώσει λυρική μορφή σε υπερβατικές ή οριακές εικόνες, σε πράγματα που ξεπερνούν τις διανοητικές ικανότητες του ανθρώπου ή σε μια υπαρκτική εχεμύθεια, τον οδηγεί συχνά σε μια εκστατική προσέγγιση του κόσμου. Η γλώσσα των ποιημάτων του, όμως, δεν είναι ποτέ σκοτεινή ή ασαφής. Αντίθετα, ο Τράνστρεμερ διατυπώνει τα οράματά του με σπάνια διαύγεια και ακρίβεια, που σκοπό έχουν την άμεση και πλήρη επικοινωνία και με το θέμα του και με τον αποδέκτη του ποιήματός του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Τούμας Τράνστρεμερ το 2003, στο διεθνές ποιητικό φεστιβάλ της Στρούγκας στην πΓΔΜ, όπου του απένειμαν το καθιερωμένο ετήσιο μεγάλο βραβείο. Η σύζυγός του Μόνικα ήταν βεβαίως συνεχώς δίπλα του, διάβαζε τα χείλη του, του μεταβίβαζε τα όσα του έλεγαν. Θυμόμουν μια φράση από το ποίημά του Μαδριγάλι (υπάρχουν πλήθος στίχοι στην ποίηση του Τράνστρεμερ που τους απομνημονεύει σχεδόν ασυναίσθητα κανείς): "Έχω πτυχίο από το πανεπιστήμιο της λήθης και τα χέρια μου είναι τόσο άδεια όσο και το πουκάμισο που στεγνώνει στο σχοινί". Και σκεφτόμουν πόσο δραστικότερες είναι οι δικές του κοινωνικές αναφορές από τις ατελείωτες κοινωνιστικές σαπουνόφουσκες που δημοσιεύονται κάθε τόσο. "Εδώ είναι βορράς, εδώ είναι Στοκχόλμη, /ανάκτορα και τρώγλες που κολυμπούν" γράφει στο ποίημά του Το εσωτερικό του σπιτιού είναι απέραντο. Και τι βλέπει στην Ουάσιγκτον; "Ασπρα σπίτια σε στιλ κρεματόριου / όπου τ΄ όνειρο των φτωχών γίνεται στάχτη". Δεν είναι λοιπόν μόνο το άφατο, είναι και το ρητό η πραγματικότητα) που λειτουργεί ως πελώρια μεταφορά. Στο φεστιβάλ εκείνο, όσοι βρεθήκαμε, είχαμε μια ακόμη συγκινητική εμπειρία. Ο Τράνστρεμερ μας έπαιξε δυο-τρία κομμάτια στο πιάνο, με το ένα χέρι φυσικά, το αριστερό, αφού το άλλο δεν μπορεί να το κουνήσει από το 1990. Δεν χρειαζόταν και ιδιαίτερες ικανότητες για να καταλάβει κανείς πως θα πρέπει να υπήρξε εξαιρετικός πιανίστας. (ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, Το Βήμα, 9/10/2011)