Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

Η γνώση της ιστορίας του ανθρώπου αρχίζει, αφότου οι πράξεις του άρχισαν καθ' οιονδήποτε τρόπο να καταγράφονται. Η γνώση όμως δεν περιορίζεται μόνο στις πράξεις συγκεκριμένων ανθρώπων, αλλά περιλαμβάνει όλες τις εκδηλώσεις του ψυχικού κόσμου, τους τρόπους ζωής, καθώς και σημαντικές και ασήμαντες πράξεις, γνώση των οποίων λαμβάνουμε από την προφορική παράδοση.
Επομένως πολλά ιστορικά γεγονότα δε διατηρήθηκαν, διότι η ροή του χρόνου τα εξαφάνισε. Το απώτατο παρελθόν του ανθρώπου θα μείνει για πάντα άγνωστο και ό,τι μπορεί μέχρις ενός σημείου να γνωσθεί είναι αυτό που ονομάζεται προϊστορία. Από την προϊστορία δεν μπορούμε να έχουμε σαφή εικόνα της ζωής. Ωστόσο μια αμυδρή εικόνα μπορούμε να έχουμε, όπως π.χ. από τα εργαλεία, τη γλώσσα, την ομαδική ζωή και ιδιαίτερα από τα πνευματικά στοιχεία, που εκφράζονται στο μύθο, τον οποίο συναντούμε σε όλους σχεδόν τους πρωτόγονους λαούς.
Η αρχέγονη ζωή, όπως αποτυπώθηκε στο μύθο σε γενικές γραμμές, θεωρήθηκε σαν μια ιδανική ζωή των ανθρώπων, όταν αυτοί ζούσαν ενωμένοι και συμφιλιωμένοι με τη φύση. Πιστεύθηκε ότι οι άνθρωποι ζούσαν μια αθώα ζωή, παιδική θα έλεγε κανείς, χωρίς πολλές ή καθόλου καθημερινές μέριμνες, χωρίς συνείδηση της ενοχής και του χρέους και χωρίς συνείδηση της εξελίξεως του είναι τους, του γίγνεσθαι.
Η μυθική αυτή κατάσταση στην οποία ζούσαν οι άνθρωποι σύμφωνα με τις φυσικές ορμές, όπου επικρατούσε η δικαιοσύνη -που από τη φύση της ήταν δεδομένη-, η ισότητα, η αδελφότητα και η ευτυχία, χωρίς το θεσμό της Πολιτείας και της ατομικής ιδιοκτησίας, χωρίς νόμους και υποχρεώσεις, χωρίς την καθημερινή μέριμνα για τα βιοτικά αγαθά, χωρίς συνείδηση του προορισμού τους, ευνόητο ήταν ν' ανατραπεί, ευθύς ως ο ίδιος ο άνθρωπος απέκτησε συνείδηση του εαυτού του και της ηθικότητάς του. Και συνείδηση απέκτησε ο άνθρωπος ιστορικώς κυρίως μέσα στον ελληνικό κόσμο. Πουθενά άλλου στον κόσμο δε βρίσκεται τόσο ισχυρή η συνοχή και η ενότητα του ανθρωπίνου πνεύματος, όσο στον ελληνικό κόσμο.
Με την ανατροπή αυτή της ηθικώς και πνευματικώς αδιάφορης εκείνης καταστάσεως ο κόσμος μεταβλήθηκε αυτόματα σε χώρο κολάσεως. Και επειδή η νέα αυτή κατάσταση θεωρήθηκε κακή, θα έπρεπε να αποκατασταθεί στην παλαιά της τάξη.
Η αντίληψη περί της ιδανικής ζωής του παρελθόντος, του αποκαλουμένου χαμένου παραδείσου, απαντάται σαφώς ή αμυδρώς σχεδόν σε όλους τους πρωτογόνους λαούς, όπως στην πανάρχαια θρησκευτική παράδοση των Ινδιών, στην ιρανική θρησκεία, στην ελληνική μυθολογία για τα Ηλύσια Πεδία και τον κήπο των Εσπερίδων και αλλού.
Είναι πράγματι γεγονός ότι η πίστη των ανθρώπων στο χαμένο παράδεισο χρονολογείται όσο η ζωή και η σκέψη του άνθρωπου. Η χρυσή αυτή εποχή τοποθετείται στην αρχή της ιστορίας του κόσμου.
Η μυθολογική αυτή πίστη συνοδεύει την ανθρώπινη ζωή και γι' αυτό εκδηλώνεται η επιθυμία, ο διακαής πόθος, και η ευχή των ανθρώπων, να επιστρέψουν στην προ της συνειδητοποιήσεώς τους κατάσταση, της φυσικότητας και της αθωότητας. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Προϊστορική περίοδος
2. Η επική εποχή
Οι θεοί
Ο ανθρωπομορφισμός
Η επέμβαση των θεών στην ανθρώπινη ζωή
Η μοίρα
Η δίκη
Η ψυχή
Η ηθική
Η ομηρική θρησκεία
Η διονυσιακή θρησκεία
Τα ελευσίνια μυστήρια
Η ορφική θρησκεία
Η αστική θρησκεία
3. Η λυρική ποίηση
ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Η ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
1. Ο Θαλής
2. Ο Αναξίμανδρος
3. Ο Αναξιμένης
4. Ο Ξενοφάνης
5. Ο Πυθαγόρας
6. Ο Ηράκλειτος
7. Ο Παρμενίδης
8. Ο Αναξαγόρας
9. Ο Εμπεδοκλής
10. Οι Ατομικοί: Λεύκιππος και Δημόκριτος
ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Η ΑΤΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Ι. ΟΙ ΣΟΦΙΣΤΕΣ
Η στροφή προς τον άνθρωπο
Η σοφιστική
Οι θεσμοί
Η γνωσιολογία του Πρωταγόρα
ΙΙ. Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ
Η γνώση
Η ηθική
Οι θεσμοί
Η ευτυχία
Το δαιμόνιο
Ο θάνατος
Η αθανασία της ψυχής
ΙΙΙ. Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ
Εισαγωγή
Ο κόσμος των ιδεών
Ο αισθητός κόσμος και η δημιουργία του
Η γνωσιολογία
Η ηθική
Περί ψυχής
Περί πολιτείας
Περί θρησκείας
IV. Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΚΥΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
Η θεωρία του Αντισθένη
Η θεωρία του Διογένη
V. Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΗΔΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
Η θεωρία του Αριστίππου και των διαδόχων του
VI. Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Α. ΤΟ ΛΟΓΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1. Η γνωσιολογία
2. Η λογική
Η έννοια της λογικής
Η τυπική λογική
Η επιστημονική απόδειξη
Οι αποδεικτικές αρχές
Οι αρχές της λογικής
Η αρχή της αντιφάσεως
Η αρχή της του τρίτου ή του μέσου αποκλίσεως
Ο συλλογισμός
Οι έννοιες
Ο ορισμός
Η ουσία και οι κατηγορίες
Β. ΤΟ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
Κριτική στη θεωρία των ιδεών του Πλάτωνα / των αριθμών του Πλάτωνα / των αριθμών των Πυθαγορείων
Η αναζήτηση του Όντος
Η έννοια της ουσίας
Τα τέσσερα αίτια του γίγνεσθαι
Το είδος και η ύλη
Το "δυνάμει" και "ενεργεία" ον
Ανάγκη υπάρξεως του πρώτου κινούντος
Ο θεός, το κινούν Ακίνητο
Η σκοπιμότητα του κόσμου
Η ύπαρξη του κακού στον κόσμο
Η ύπαρξη του αγαθού στον κόσμο
Ο θεός και οι νόες των σφαιρών
Γ. ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1. Η έννοια της φύσεως
2. Η μεταβολή και η κίνηση
3. Αίτια γενέσεως και φθοράς των όντων
4. Η τύχη και το αυτόματο
5. Τα τέσσερα αίτια
6. Η σκοπιμότητα στη φύση
7. Η έννοια της κινήσεως
8. Το άπειρο
9. Ο τόπος
10. Το κενό
11. Ο χρόνος
12. Το συνεχές
13. Η δυναμική κίνηση
Η αιωνιότητα της κινήσεως
Η κίνηση και η ηρεμία στο σύμπαν
Όλα τα κινούμενα κινούνται από κάποιο άλλο
Η αναγκαιότητα του πρώτου κινούντος-Ακινήτου
Η αιωνιότητα του πρώτου κινούντος
Το είδος της κινήσεως του πρώτου κινούντος
Η συνεχής φορά
Το πρωτείο της κυκλικής κινήσεως
Το πρώτο κινούν, ο θεός
14. Ο γήινος υλικός κόσμος
15. Ο υπερσέληνος, ουράνιος κόσμος
Δ. ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ
α. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Η γνώση της ψυχής
Η κίνηση της ψυχής
Η ψυχή δεν είναι αρμονία
Το ασύνδετο της ψυχής
β. ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Σχέση ψυχής και σώματος
Οι δυνάμεις της ψυχής (θρεπτική, αισθητική και λογική ψυχή)
Λειτουργίες της γεννητικής (θρεπτικής) ψυχής
γ. ΠΕΡΙ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ
Το "δυνάμει" της αισθήσεως
Το αισθητό
Η αίσθηση της οράσεως
Η αίσθηση της ακοής
Η αίσθηση της οσφρήσεως
Η αίσθηση της γεύσεως
Η αίσθηση της αφής
Η κοινή αίσθηση, το ηγεμονικό
δ. ΝΟΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Η φαντασία
Η μνήμη
Η ανάμνηση
Η νόηση
Ο ενεργητικός και ο παθητικός νους
Η επιστημονική γνώση
Σχέση αισθήσεως και νοήσεως
Το βουλητικό, επιθυμητικό μέρος της ψυχής
Το ορεκτικό και ο νους ως κινούντα
Το κινούν είναι ατομικό και όχι καθολικό
Οι αισθήσεις των άλλων όντων
Ε. ΗΘΙΚΗ
α. ΤΟ ΑΓΑΘΟ
Το ύψιστο αγαθό
Σκοπός της ηθικής επιστήμης
Η ευδαιμονία ως το τέλειο αγαθό
Η ευδαιμονία έγκειται στην ενέργεια
6. ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ
Διαίρεση των αρετών. Ηθικές - διανοητικές
Οι αρετές είναι επίκτητες
Σχέση πράξεων και αρετής
Η αρετή συνάπτεται προς τη γνώση, την προαίρεση και τη σταθερή άσκηση
Η ουσία της αρετής είναι οι έξεις, ψυχικές διαθέσεις
Η ηθική αρετή είναι μεσότητα, είναι το μέσον και όχι το άριστο
Η αρετή είναι μεσότητα δύο κακιών
Εγκράτεια και ακράτεια
γ. ΑΙΤΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ [...]
δ. Η ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
ε. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ
στ. ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΕΣ ΑΡΕΤΕΣ
ζ. ΠΕΡΙ ΗΔΟΝΗΣ
η. ΠΕΡΙ ΦΙΛΙΑΣ
θ. ΠΕΡΙ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΣ