ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Παρουσίαση

Το γλωσσικό ζήτημα και ο εκπαιδευτικός δημοτικισμός αποτέλεσαν πεδία πολιτικών, κοινωνικών και εκπαιδευτικών αντιπαραθέσεων στο σύνολο του νέου ελληνισμού και παράλληλα έδωσαν το καθοριστικό στίγμα στο εκπαιδευτικό και πολιτισμικό προφίλ της σύγχρονης Ελλάδας. Η περίοδος που τα παραπάνω ζητήματα ωριμάζουν και οξύνονται στην ελληνική κοινωνία, χωρίς, ωστόσο, να λυθούν οριστικά, ήταν το τέλος του 19ου και οι αρχές του 20ου αιώνα. Την ίδια περίοδο το εθνικό ζήτημα γνωρίζει κρίσεις και αδιέξοδα και οδηγείται στη λύση του με την τραγική κατάληξη της Μικρασιατικής Καταστροφής. Οι Έλληνες που ζούσαν στις περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποτελούσαν ζωτικό τμήμα του ελληνισμού. Η Κωνσταντινούπολη θεωρούνταν ένα από τα εθνικά κέντρα (το άλλο ήταν η Αθήνα), καθώς εκεί ήταν (και παραμένει) η έδρα της κεφαλής της Ορθοδοξίας, ενώ εκεί διαβιούσε, αναπτυσσόταν και παρήγαγε πολιτισμό ένα μεγάλο μέρος του υπόδουλου ελληνισμού. Τον ελληνικό πληθυσμό της Πόλης διαπερνούσαν και επηρέαζαν την περίοδο αυτή όλα τα ιδεολογικά, κοινωνικά και πολιτικά ρεύματα που διαμορφώνονταν στο ελεύθερο ελληνικό κράτος και απασχολούσαν την ελληνική κοινωνία.
Η ιστορία του γλωσσικού ζητήματος και του εκπαιδευτικού δημοτικισμού έχει μελετηθεί με συστηματικό τρόπο όσον αφορά το ελεύθερο ελληνικό κράτος. Στην Πόλη τα ίδια ζητήματα όχι μόνο απασχόλησαν και διαίρεσαν τους ομογενείς, αλλά ορισμένες φορές εκδηλώθηκαν χρονικά νωρίτερα απ' ότι στο ελληνικό βασίλειο. Συχνά μάλιστα συνδέθηκαν με τις απόψεις διανοουμένων της Πόλης και απόψεις που επηρέασαν Έλληνες διανοούμενους. Ωστόσο η εκδήλωση και η εξέλιξη του γλωσσικού και του γλωσσοεκπαιδευτικού ζητήματος στην ελληνική κοινότητα της Πόλης δεν αποτέλεσαν αντικείμενα επισταμένων ερευνών. Ένα μέρος του κενού αυτού φιλοδοξεί να καλύψει η παρούσα έρευνα [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Α' ΜΕΡΟΣ
0. Εισαγωγή
1.0. Η ΠΟΛΗ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 19ου αι. ΕΩΣ ΤΟ 1922
1.1. Οι Έλληνες της Πόλης τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα
1.2. Το Τανζιμάτ και οι σχέσεις των Ελλήνων με την οθωμανική εξουσία
1.3. Πληθυσμιακή, κοινωνική και οικονομική κατάσταση των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη
2.0. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
2.1. Εκπαίδευση
2.2. Ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στα εκπαιδευτικά ζητήματα και η διοίκηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων
2.3. Συλλογικές δραστηριότητες
Ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος
2.4. Πνευματική κίνηση
2.5. Ο ελληνικός τύπος στην Κωνσταντινούπολη
3.0. ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
3.1. Το γλωσσικό-εκπαιδευτικό ζήτημα από τα μέσα του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα
3.2. Η ανάπτυξη της γυναικείας εκπαίδευσης, το "γλωσσικό" και η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου ως κυριαρχική μορφή
3.3. Η Φιλολογική Ηχώ και η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου
3.4. Ο Ταχυδρόμος και το γλωσσικό ζήτημα
3.5.1. Συμπληρωματικές εικόνες για γλωσσικό ζήτημα στην Πόλη
Ο Χρίστος Φεγγαράς και "οι γαζετατζήδες της Πόλης"
3.5.2. Συλλογικές δραστηριότητες και δημοτικιστικά έντυπα: Αδερφάτο, Νουμάς, Λαός, Γλώσσα και Ζωή
4.0. ΔΗΜΟΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
4.1. Ο Δημοτικισμός στα σχολεία της Πόλης: Προγράμματα, Μαθήματα, Βιβλία, Επιλογικά
Β' ΜΕΡΟΣ - ΚΕΙΜΕΝΑ
Γ' ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1. Η ομιλία που εκφώνησε από τον πατριαρχικό άμβωνα στην Εορτή των Τριών Ιεραρχών ο Μητροπολίτης Μύρων Χρυσόστομος
2. Η επιστολή του Κ.Καβάφη για τη γλώσσα στον Νουμά
3. Πίνακες
Πίνακας 1. Μαθήματα διδασκόμενα στα ανώτερα τμήματα των Παρθεναγωγείων (1860-1914)
Πίνακας 2. Διδακτέα ύλη στα μαθήματα των Ελληνικών στο Ανώτερο τμήμα των Παρθεναγωγείων (1863-1914)
Πίνακας 3. Διδακτέα ύλη στα μαθήματα των Ελληνικών στο τμήμα του διδασκαλείου των παρθεναγωγείων (1863-1914)
Πίνακας 4. Αναλυτικό Πρόγραμμα των ωρών διδασκαλίας (δείγμα) της Πατριαρχικής Αστικής Σχολής Μαρασλή
4. Βιβλιογραφία