Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ

Παρουσίαση

Το 1943, αυτοεξόριστος στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Τόμας Μαν δημοσιεύει μια αρκετά εκτενή νουβέλα με τίτλο "Ο Νόμος", επικεντρωμένη στην προσωπικότητα του Μωυσή. Με αφορμή αυτό το μάλλον παραγνωρισμένο έργο, το οποίο προοριζόταν για τον συλλογικό τόμο Οι Δέκα Εντολές, ο Jean-Michel Rey προσεγγίζει τη συνεισφορά του ιουδαϊσμού στον γερμανικό πολιτισμό, δίνοντας έμφαση στις συνέπειες που είχαν και στο πεδίο της κουλτούρας οι διώξεις κατά των Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς.
Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισής του, ο J.-M. Rey ανατρέχει σε κείμενα παλαιότερων συγγραφέων, όπως ο Χόινε και ο Νίτσε, συγχρόνων του Τόμας Μαν, όπως ο Κάφκα και η Νέλλυ Ζαχς, αλλά και στο γνωστό κείμενο του Φρόιντ -με τον οποίο υπήρχε αμοιβαίος θαυμασμός αλλά και ένας κάποιος ανταγωνισμός- Ο άνδρας Μωυσής και η μονοθεϊστική θρησκεία.
Εστιάζοντας, μεταξύ άλλων, και στο λεξιλόγιο των ναζί ("ο λαός", "το αίμα", "ο Ηγέτης"), ο Rey φωτίζει επίσης τη στρέβλωση -ή ακόμα και "μόλυνση"- της γερμανικής γλώσσας μέσω της προπαγανδιστικής χρήσης της από το χιτλερικό καθεστώς. Παράλληλα, αναλύοντας τις καταστροφικές συνέπειες που είχε για τη Γερμανία και τη γερμανική κουλτούρα η περίοδος 1933-45, αλλά και δίνοντας έμφαση στο πορτρέτο μιας μορφής όπως ο Μωυσής από τον Τόμας Μαν, ο Rey προσπαθεί να καταλάβει και να αναλύσει τους λόγους που ώθησαν ένα έθνος με τόσο μακρά Ιστορία, όπως το γερμανικό, να απαρνηθεί την εβραϊκή συνιστώσα του, αναπόσπαστο στοιχείο του πολιτισμού του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Ο φιλόσοφος Jean Michel Rey είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Paris VIII, με πλούσιο συγγραφικό έργο σε θέματα αισθητικής και λογοτεχνικής κριτικής. (?) Ο Μαν καταφεύγει στον Μωυσή και στον παραγκωνισμό του από τη γερμανική κοινωνία για να ερμηνεύσει τις αιτίες του γερμανικού ολέθρου. «Το γερμανικό μίσος» κατασκευάζει ένα ξένο σώμα ώστε να βρει αφορμές να το αποβάλλει. Εδώ ο Ρε καταδεικνύει τις βασικές αρχές του αντισημιτισμού, «γρύλλισμα του κτήνους» κατά Μαν, του εθνικισμού και του ρατσισμού. Και μόνο αυτό να είχε γράψει, το βιβλίο του θα άξιζε πάρα πολλά. Αξίζει όμως να μείνουμε και στο πως αναλύει τις απόψεις του Μαν για τον λυτρωτικό ρόλο της λογοτεχνίας. Ας διαβάσουν τον Ρε και τον Μαν όσοι θεωρούν χάσιμο χρόνου την ανάγνωση μυθιστορημάτων και ποιημάτων. Για τον Μαν, όπως τον αναλύει ο συγγραφέας, η λογοτεχνία περιγελά οτιδήποτε διεκδικεί δάφνες ουσίας, οτιδήποτε θυμίζει υπόσταση». (Γιώργος Σιακαντάρης, bookpress.gr, 28/10/2021)

Περιεχόμενα

Μωυσής και Ιωσήφ "εν καιρώ πολέμου"
Τα δυο πρόσωπα του συγγραφέα
Το λησμονημένο χρέος
Τι σήμαινε να είσαι Γερμανός στη δεκαετία του 1930
Ένας μεταδοτικός πληθωρισμός
Η παντοδυναμία του ελληνικού ονείρου
Ο Μιχαήλ Άγγελος ως πρότυπο
Από πού προέρχεται, λοιπόν, αυτός ο Μωυσής;
Η τέχνη πριν από το έργο
Μια γερμανόφωνη σύμμαχος
Υπό το πρόσταγμα του αοράτου
Η φωτιά και τα κείμενα
Μια μείζονος σημασία διαφωνία
Διαμάχη για το Σινά
Η αδύνατη ερμηνεία
Επιπτώσεις της τυπολογίας
Ένα εβραϊκό μυθιστόρημα;
Ένας έλεγχος με σοβαρές επιπτώσεις
Η λογοτεχνία αντίδοτο στο δηλητήριο