Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΑΛΛΟΥΣ ΣΤΟΝ ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΗ - ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Παρουσίαση

Σκοπός της μελέτης είναι η κατανόηση και η ερμηνεία της έννοιας του κάλλους στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, ο οποίος πιθανότατα υιοθέτησε το θεολογικο-φιλοσοφικό σύστημα του δασκάλου του, του Πρόκλου. Ο Διονύσιος βασίζει τη χριστιανική κοσμοθεωρία του στη νεοπλατωνική μεταφυσική και οντολογία. Γνώριζε καλά την πλωτινική θεωρία των υποστάσεων και ειδικότερα τις οντολογικές διακρίσεις της κοσμοθεωρίας του Πρόκλου. Παράλληλα, εμπνέεται από τον πλατωνικό και πλωτινικό έρωτα και παρουσιάζει την πηγή της αληθινής ωραιότητας, τον Θεό, ο οποίος με την ερωτική διάθεσή Του προς το κτιστό δημιούργημα, παρέχει την καλλοποιό δύναμή Του και ταυτόχρονα παροτρύνει το δημιούργημά Του σε μια αγαπητική σχέση με Αυτόν. Ο Διονύσιος έχοντας ως βάση τη δομητική σημασία της μέθεξης, καθώς και τη θεώρηση του Πρόκλου περί του «όντως καλόν», προβαίνει στη διάκριση του καλού από το κάλλος, με κριτήριο τη δύναμη του μετέχοντος, το οποίο αντιλαμβάνεται ως πηγή του κάλλους (κατηγορία παροχής ή αιτιότητας) και το ίδιο ως κάλλος (ουσιολογική κατηγορία), που παρέχει στο μετέχον, το οποίο χαρακτηρίζει ως καλόν, τη δυνατότητα της μέθεξης στο αληθινά ωραίο. Ο Διονύσιος, υιοθετώντας τις πλατωνικές και νεοπλατωνικές αναγωγικές μεθόδους και κυρίως αυτή του Πρόκλου, επιχειρεί τη μετάδοση της γνώσης περί του θείου κάλλους μέσα από μια ευκίνητη ιεραρχία εικόνων που αναλογούν στους βαθμούς της ουράνιας εκκλησιαστικής ιεραρχίας. Την εικονική φανέρωση του θείου επιδιώκει ο Διονύσιος μέσα από έναν εικονολογικό κώδικα όμοιων και ανόμοιων συμβόλων. Με τις αισθητικές απόψεις του Διονυσίου η βυζαντινή τέχνη, και κυρίως η εικαστική εικονογραφία, υπερβαίνει τη νατουραλιστική απεικόνιση. Το θεωρητικό σύστημα ξεπερνά τα όρια του αισθητικού ιδεαλισμού. Ο Διονύσιος φαίνεται παρά τις όποιες, αναπόφευκτες, επιδράσεις του, να πρωτοτυπεί, εκφράζοντας μέσα από την αισθητική αξία τού κάλλους τις οντολογικές, γνωσιοθεωρητικές, αισθητικές και τις καλλιτεχνικές απόψεις του, θέτοντας εμμέσως το ζήτημα της αισθητικής ανόδου από το ωραίο στο υψηλό.

(ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)