ΗΘΙΚΗ

Παρουσίαση

Η "Ηθική" είναι το έργο που συνέγραφε τα τελευταία χρόνια της ζωής του και άφησε ανολοκλήρωτο ο "αναρχικός πρίγκιπας" Πιοτρ Κροπότκιν (1842-1921).
Γράφει στα "Απομνημονεύματά" του ο επαναστάτης (τροτσκιστής) Βίκτορ Σερζ: «Τον Φεβρουάριο του 1921 πέθανε στο Ντημήτροβο ο γηραιός Κροπότκιν. Δεν είχα θελήσει να τον επισκεφθώ, επειδή φοβόμουν μια οδυνηρή συνάντηση πίστευε ακόμη ότι οι μπολσεβίκοι είχαν πάρει χρήματα από τους Γερμανούς κτλ. Ξέροντας ότι ζούσε μες στο κρύο και στο σκοτάδι, γράφοντας την "Ηθική" και παίζοντας για ξεκούραση λίγο πιάνο, του είχαμε στείλει, οι φίλοι μου κι εγώ, ένα μεγάλο δέμα με κεριά. Γνώριζα τι έγραφε στις επιστολές του στον Λένιν για την κρατικοποίηση των βιβλιοθηκών και τη μισαλλοδοξία. Αν μια μέρα δημοσιευθούν, θα δούμε με τι σθένος κατάγγελλε ο Κροπότκιν τους κινδύνους της καθοδηγούμενης σκέψης. Πήγα στη Μόσχα για την κηδεία του, στις 10 Φεβρουαρίου, και ήταν μέρες συγκινητικές, με τσουχτερό κρύο τον καιρό της μεγάλης πείνας. Ήμουν το μοναδικό μέλος του κομμουνιστικού κόμματος που οι αναρχικοί δέχονταν σαν σύντροφο. Γύρω από τη σορό του, που εκτέθηκε σε προσκύνημα στο Σπίτι των Συνδικάτων στην αίθουσα με τους κίονες, γίνονταν συνεχώς επεισόδια, παρά την καλοπροαίρετη διακριτικότητα του Κάμενεφ. Η σκιά της Τσεκά ήταν παντού, αλλά το πλήθος συνέρρεε πυκνό και φλογερό, η κηδεία μετατράπηκε σε εντυπωσιακή διαδήλωση. Ο Κάμενεφ είχε υποσχεθεί ότι θα ελευθέρωνε για μια μέρα όλους τους φυλακισμένους αναρχικούς έτσι, ήρθαν και στήθηκαν ως τιμητική φρουρά στη σορό ο Άαρον Μπάρον και ο Γυαρτσούκ. Ο Κροπότκιν έμοιαζε με κοιμώμενο μάγο...» (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ο κλασικός αναρχισμός υπερασπίζεται μαχητικά ένα ιδεώδες ελευθερίας που δεν συνεπάγεται την ελευθερία του ατόμου να κάνει ό,τι θέλει, αδιαφορώντας για το κοινωνικό σύνολο, αλλά προϋποθέτει μάλλον μιαν ελευθερία που ρυθμίζεται από την ηθικότητα, που αναγνωρίζει και τηρεί τις επιταγές μιας ηθικής της συνεργασίας, της αλληλοβοήθειας και της δικαιοσύνης. Οι κλασικοί θεωρητικοί του αναρχισμού αποδέχονται γενικά την ύπαρξη ενός αντικειμενικού ηθικού νόμου, που είναι κατά κάποιο τρόπο εγγενής στη φύση ή μπορεί να αναχθεί σ' αυτήν. Η υπόθεση ενός φυσικού ηθικού νόμου υποστυλώνει την πεποίθησή τους ότι είναι δυνατόν να εδραιωθεί μια νέα ανώτερη ηθική τάξη πραγμάτων ελευθερίας και δικαιοσύνης, χωρίς τον καταναγκασμό του κράτους και τα δεσμά της θρησκείας ή της μεταφυσικής. Στην "Ηθική" ο Κροπότκιν οραματίζεται μιαν ηθική πρόοδο του ανθρώπινου γένους, που θα γίνει δυνατή χάρη στην ανάπτυξη των φυσικών και κοινωνικών επιστημών. [...] Η νέα σύλληψη των θεμελιωδών αρχών της ηθικής που προτείνει ο "αναρχικός πρίγκιπας" βρίσκει στον Δαρβίνο τον μεγάλο της πρόδρομο. [...] Στην "Καταγωγή του ανθρώπου" ο Δαρβίνος έδειξε ότι ο πόλεμος στη φύση περιορίζεται κυρίως σε αγώνα μεταξύ διαφορετικών ειδών, ενώ μέσα στο ίδιο είδος η πρακτική της αλληλοβοήθειας είναι ο κανόνας. Πάνω σ' αυτό το στέρεο θεμέλιο της αλληλοβοήθειας μπορεί να ανεγερθεί ολόκληρο το οικοδόμημα μιας νέας ηθικής του αλτρουισμού, της δικαιοσύνης και της ισοτιμίας, που θα έχει διαρρήξει οριστικά τους δεσμούς της με τη θεολογία και τη μεταφυσική". (Θανάσης Γιαλκέτσης, Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, 7/8/2007)

Περιεχόμενα

Η ανάγκη να καθορίσουμε σήμερα τις βάσεις της ηθικής
Οι σταδιακά εξελισσόμενες βάσεις της νέας ηθικής
Η βασική αρχή της ηθικής στη φύση
Συλλήψεις της ηθικής στους πρωτόγονους λαούς
Ανάπτυξη των διδασκαλιών περί ηθικής, Αρχαία Ελλάδα
Χριστιανισμός, Μεσαίωνας, Αναγέννηση
Ανάπτυξη των διδασκαλιών περί ηθικής κατά τους νεότερους χρόνους 17ος και 18ος αι.
Ανάπτυξη των διδασκαλιών περί ηθικής κατά τους νεότερους χρόνους 17ος και 18ος αι. (συνέχεια)
Ανάπτυξη των διδασκαλιών περί ηθικής. Τέλη του 18ου και αρχές του 19ου
Ανάπτυξη των διδασκαλιών περί ηθικής 19ος αι.
Ανάπτυξη των διδασκαλιών περί ηθικής 19ος αι. συνέχεια)
Ανάπτυξη των διδασκαλιών περί ηθικής 19ος αι. (ολοκλήρωση)
Συμπέρασμα
Σημειώσεις και προσθήκη
Επίμετρο