ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ «ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ» (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

Ο συγγραφέας πραγματεύεται την εξέλιξη ορισμένων σημαντικών πτυχών του Ανατολικού Ζητήματος από τον 18ο αιώνα έως τον Μεσοπόλεμο (1919 - 1939). Επιχειρεί μία πολυπαραγοντική ανάλυση της παρακμής και της πορείας διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθώς και της δημιουργίας νέων κρατών και της ανάδυσης ενός νέου διεθνούς συστήματος στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό αναδεικνύονται ορισμένες πτυχές μιας από τις σημαντικότερες έριδες της "ενδιάμεσης περιοχής", αυτής μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων, δύο ιστορικές πολιτισμικές-πολιτικές οντότητες, οι οποίες διατηρούν σχέσεις επί πολλούς αιώνες. Εξετάζοντας την αλληλοδράση ενδογενών και εξωγενών παραγόντων, η παρούσα πολυθεματική εργασία παρουσιάζει τις διαδικασίες μετάβασης από την πολυεθνική αλλά υπό την κυριαρχία του ισλάμ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη νεότερη Τουρκία.
Στις μέρες μας οι διάδοχοι των Οθωμανών Τούρκων, κυρίαρχη επί αιώνες πολεμική ομάδα, που θα διαμόρφωναν μία εθνική συνείδηση στις αρχές του 20ού αιώνα, διεκδικούν ως πατρίδα τους την Μικρά Ασία (Anadolu), χώρο όπου έζησαν επί πολλούς αιώνες σειρά εθνοτήτων. Έλληνες και Αρμένιοι, οι οποίοι είχαν προηγηθεί και ζούσαν στον χώρο αυτόν, διαμόρφωσαν νωρίτερα εθνική συνείδηση και απαίτησαν την Μικρά Ασία ως πατρίδα. Οι Οθωμανοί Νεότουρκοι έθεσαν ως στόχο την δημιουργία μιας "τουρκικής πατρίδας". Επωφελούμενοι και των συνθηκών που δημιουργήθηκαν κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και στη συνέχεια με την ελληνική Μικρασιατική Εκστρατεία, εξαφάνισαν από την χερσόνησο της Ανατολής τις δύο αυτές εθνότητες καθώς και άλλες χριστιανικές πληθυσμιακές ομάδες.
Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1919 - 1922 έλαβε χώρα ως συνέχεια και επιστέγασμα σειράς προγενεστέρων πολέμων. Αυτοί, με αφετηρία το 1912, με συνδυασμό διαφόρων διαδικασιών και συνεργεία ποικίλων παραγόντων, οδήγησαν μακροπρόθεσμα σε έξοδο από την αυτοκρατορία και σε μετατροπή της εξισλαμισμένης Ανατολής σε κεντρικό πυρήνα ενός διάδοχου κράτους. Στη φάση του -κατά τους Τούρκους- "πολέμου για την ανεξαρτησία" το εθνικό τουρκικό κίνημα κατόρθωσε, αντιμετωπίζοντας με επιτυχία τις δυσκολίες, να νικήσει. Ο κεμαλισμός ακολούθησε πολιτική εξόντωσης και εξορισμού του ελληνικού στοιχείου από την τουρκική Επικράτεια. Παρά τη Συνθήκη της Λωζάννης, ενσωμάτωσε σε κάποιο βαθμό θρησκευτικές και άλλες μειονότητες στην βίαιη δομή του τουρκικού κράτους. Οι κεμαλικοί χρησιμοποίησαν μηχανισμούς που παρέλαβαν από το Οθωμανικό Κράτος για να προωθήσουν την δημιουργία ενός ομοιογενούς κράτους-έθνους, της νέας Τουρκίας. Οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις και η κρατική γραφειοκρατία ανέλαβαν την τήρηση των θεμελιωδών αρχών του κεμαλισμού, όπως καταγράφονται στα Συντάγματα της Τουρκικής Δημοκρατίας. Σήμερα την μόνη απειλή για την ενότητα του τουρκικού κράτους εκπροσωπεί το κουρδικό στοιχείο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ, Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Οθωμανική αυτοκρατορία στην κλασική περίοδο: Γνωρίσματα, συνθήκες, εξέλιξη
Η περίοδος της παρακμής και το Ανατολικό Ζήτημα
Η Ελληνική Επανάσταση: Γεωιστορικοί όροι και Γεωπολιτική διάσταση
Οι Οθωμανικές Μεταρρυθμίσεις (Τανζιμάτ)
Η επόμενη φάση του Ανατολικού Ζητήματος και η περίοδος του Αμπντούλ Χαμίτ Β'
Οι πρώτοι ιστορικοί Τούρκοι και η τουρκολογία του 19ου αιώνα
Τουράν, παντουρισμός, παντουρκισμός, τουρκισμός
Η ανάδυση του Μακεδονικού Ζητήματος
Το Κρητικό Ζήτημα και ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897
Το κίνημα των Νεοτούρκων και οι συνέπειές του
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912 - 1913)
Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος (1914 - 1918). Συνεπακόλουθά του στο Ανατολικό Ζήτημα
Οι διαπραγματεύσεις ειρήνης. Η συνθήκη των Σεβρών. Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1919 - 1922
Οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συνθήκης ειρήνης. Η Ανατολική Θράκη. Η συνθήκη των Λωζάννης
Το κεμαλικό εγχείρημα: εκσυγχρονισμός - εκδυτικισμός - εκκοσμίκευση - εθνικισμός - κρατισμός
Η επαγγελία της μετάβασης σε μία ανεύρετη Δημοκρατία
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
SUMMARY
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Χάρτες
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝ