Η ΜΙΚΡΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Παρουσίαση

Προσπάθησα να παρουσιάσω την υπερτρισχιλιετή περιπέτεια του έθνους μας στην αντίπερα μικρασιατική ακτή, με όση αντικειμενικότητα επιτρέπει η συγκίνηση που προκαλεί το εγχείρημα. Επέμεινα σε περιόδους λιγώτερο "επιφανείς", όπως η μέση βυζαντινή και η πρώιμη οθωμανική και συνήγαγα μέσα από την γεωγραφία και την ιστορία του χώρου αρχές και συμπεράσματα, πασχίζοντας να εννοήσω τους βαθύτερους της περιοχής ρυθμούς.
Κι' η μεν γεωγραφία σαφώς αποκαλύπτει μία χώρα με φύση τριπλή: την στενή παραθαλάσσια λωρίδα, την άμεση ενδοχώρα της, επίσης γη της αμπέλου και της ελιάς, και τέλος το μικρασιατικό υψίπεδο ανοικτό στους κόσμους, τις επιδράσεις και τις εισβολές της Ασίας. Η δε ιστορία διδάσκει ότι παρεκτός από τα χίλια πεντακόσια περίπου χρόνια (4ος / 3ος αι. π.Χ. - 11ος αι. μ.Χ.) όπου και η μικρασιατική ενδοχώρα υπήρξε σε μέγα βάθος ελληνική ή εξελληνισμένη, ο Ελληνισμός δεν συγκρατήθηκε ελεύθερος στα παράλια -πάντοτε σε κατάσταση πολεμικής εγρήγορσης- παρά μόνον όταν είτε κυριάρχησε και επί του ενδιαμέσου χώρου, είτε όταν ο χώρος αυτός ήταν αυτόνομος. Διαφορετικά, η πίεση της Ασίας αποδείχθηκε κάθε φορά ισχυρότερη έως και σαρωτική, καταλήγοντας άλλοτε σε υποδούλωση και άλλοτε σε έξωση και αφανισμό. Αλλ' η ιστορία επίσης διδάσκει ότι ο Ελληνισμός επιμένει και επανέρχεται, ξαναβγαίνει από την θάλασσα, επιστρέφει από τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά και εγκαθίσταται ξανά και ξανά, δυναμικός και αισιόδοξος, στην τόσο οικεία κι' αγαπημένη σ' αυτόν γη, που από τα βάθη του χρόνου τον ελκύει ακατανίκητα σαν ισχυρός μαγνήτης.
Μοιραία επομένως η Μικρασία του Αιγαίου ήταν, έως τα 1922, μία γη αδιάλειπτης επικοινωνίας ανθρώπων και πολιτισμών, και πιο συγκεκριμένα ένας τόπος αενάως αυξομειουμένων αποχρώσεων και αναλογιών ανάμεσα στο στοιχείο της θάλασσας και το στοιχείο της στεριάς, που κάποτε μεταξύ τους συγκρούσθηκαν, συνήθως όμως ειρηνικά διελέγησαν διάλογο γόνιμο και συναρπαστικό, φτιάχνοντας μέσα από την πάλη, την αντίσταση, τον φόβο, την υπομονή ή την φιλία, και στην μία και στην άλλη περίπτωση ΙΣΤΟΡΙΑ. (Από την εισαγωγή του συγγραφέα)

Περιεχόμενα

Τα όρια και η φύση της Μικρασίας του Αιγαίου
Από τον πρώτο ελληνικό αποικισμό ως το τέλος της αρχαϊκής Ιωνίας
Το ιωνικό θαύμα
Χρόνια συντριβής κι ανόρθωσης, αστάθειας κι' ελπίδας: από την ιωνική επανάσταση ως τις εκστρατείες του Αγησιλάου
Η ελληνιστική και η ρωμαϊκή περίοδος: Αιώνες ακμής
Η δυτική Μικρασία στους Μέσους Χρόνους
Οι κρίσιμες ώρες του μικρασιατικού Ελληνισμού. Το νέο ξεκίνημα
Η άνθιση του μικρασιατικού Ελληνισμού στις αρχές του 20ού αιώνα
Η Σμύρνη στις πρώτες ημέρες της άνοιξης του 1919
Η απελευθέρωση και η καταστροφή
Μια μαρτυρία
Δυο κείμενα αντί επιλόγου