ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΟΙ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ

Παρουσίαση

Η λέξη "γελοιογραφία" εμφανίστηκε για πρώτη φορά επισήμως σε γραπτό κείμενο στο λεξικό του Σκαρλάτου - Βυζαντίου το 1856. Στο ίδιο λεξικό πρωτοτυπώνονται και τα παράγωγα "γελοιογράφημα", "γελοιογραφικός", "γελοιογραφέω - ω". Η λέξη "γελοιογράφος" υπάρχει, βεβαίως, στο Βυζάντιο, αλλά, περιέργως πως, εμφανίζεται ως επάγγελμα του "κ. Φωκίωνος" στο περιοδικό "ΝΕΑ ΠΑΝΔΩΡΑ" το 1854. Ο Σκαρλάτος - Βυζάντιος στο λεξικό του, που ήταν ελληνογαλλικό, και αντίστροφα, μεταφράζει πρώτος αυτός, όπως φαίνεται, ή τουλάχιστον αποτυπώνει τον προφορικά διαδεδομένο όρο για τη γαλλική (και διεθνώς κυριαρχούσα) λέξη "caricature".
Αν οι λέξεις "γελοιογραφία" και "γελοιογράφος" είναι μόλις εκατόν πενήντα ετών, το σημαινόμενον συναντάται ήδη στις χαράξεις των σπηλαίων και στις πυραμίδες της Αιγύπτου. Και αν στις χαράξεις των σπηλαίων η πρόθεση δεν φαίνεται να ήταν γελοιογραφική στην κυριολεξία, αφού ο έντρομος χαράκτης αποτύπωνε στα τοιχώματα των σκοτεινών σπηλαίων τους τρόμους του, τους φόβους του και, εν γένει, ό,τι τον εντυπωσίαζε, με κυρίαρχο σκοπό να το ξορκίσει. Αν χαράσσοντας τους λέοντες και τους θυμώδεις ταύρους ήταν σαν να τους "κατέχει", να τους μεταφέρει σε χώρο οικείο και ελεγχόμενο με σκοπό να τους "μαγέψει", να τους "γνωρίσει" και να εξοικειωθεί μαζί τους, στην Αίγυπτο, πέρα από τις ζωγραφιές όπου αποτυπώνονται πράγματα, ζώα ή οικογενειακές ή πολεμικές σκηνές, υπάρχουν και σχεδιάσματα με καθαρή γελοιογραφική πρόθεση. Π.χ., υπάρχει μια τοιχογραφία από τον τάφο της Φαραώνισσας Χατσεπσούτ που είναι, κατά τη γνώμη μου, η πρώτη συνειδητή γελοιογραφία με περισσό χιούμορ, και μάλιστα, αρκούντως αλμυρό.
Ο ζωγράφος σχεδιάζει την επίσκεψη της Φαραώνισσας στην Αιθιοπία. Η άνασσα προχωρεί με την ακολουθία της, δεκάδες αξιωματούχοι, ραβδούχοι και αυλικοί και η πομπή διέρχεται ανάμεσα σε δύο σειρές ιθαγενείς που την υποδέχονται, κυριολεκτικά μετά βαΐων και φοινίκων. Οι ιθαγενείς φοράνε τις γνωστές φουστίτσες από χόρτο. Τι συμβαίνει λοιπόν; Πολλοί άνδρες ιθαγενείς, άγνωστο γιατί, αφού η Χατσεπσούτ δεν είναι προκλητικά ντυμένη, έχουν ερεθιστεί σεξουαλικώς και βρίσκονται εν στύσει.
Το εύρημα βρίσκεται αλλού. Ο Αιγύπτιος γελοιογράφος έχει σχεδιάσει δύο ραβδούχους που προηγούνται της κυρίως πομπής, οι οποίοι με ένα ραβδί χτυπούν τις ανδρικές "εξάρσεις" και τις υποχρεώνουν σε καταστολή, ώστε να μην προσβληθεί η Φαραώνισσα από το θέαμα. [...] (Από την έκδοση)