ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Παρουσίαση

Είναι αδύνατον να καταλάβουμε τη σύγχρονη κοινωνία, αν δεν γνωρίζουμε με σαφήνεια τον παράγοντα που κατά κύριο λόγο την καθορίζει, δηλαδή την Τεχνική. Η Τεχνική είναι πολύ ευρύτερη από την τεχνολογία: συνιστά το σύνολο των μέσων και των μεθόδων που επινοούνται και επιλέγονται ορθολογιστικά σε κάθε τομέα της ζωής, με αποκλειστικό κριτήριο την αποτελεσματικότητα σε κάθε δεδομένη στιγμή. Οφείλουμε αυτόν τον απλό και διαυγή ορισμό στον Ζακ Ελλύλ (1912-1994), ο οποίος υπήρξε ένας από τους πρώτους (1935) που αντιλήφθηκε τη βαρύτητα του τεχνικού φαινομένου στην κοινωνία μας και οπωσδήποτε ο πρώτος (1954) που περιέγραψε την Τεχνική και τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της: αυτονομία, ενότητα, καθολικότητα, ολοποίηση, αυτομεγέθυνση, αυτοματισμός και αέναη πρόοδος, μεταξύ άλλων.
Στο Τεχνικό Σύστημα (1977), ξεκινώντας από έναν ευρύτατο διάλογο με μια πληθώρα σημαντικών στοχαστών -από τον Μάμφορντ, τον Μπωντριγιάρ και τον Λεφέβρ έως τον Αρόν, τον Μακλούαν και τον Ντεμπόρ-, ο Ελλύλ καταδεικνύει διεξοδικά ότι σήμερα η Τεχνική έχει αναπτυχθεί όχι μόνο ποσοτικά, αλλά και ποιοτικά. Δεν αποτελεί απλώς τον καθοριστικό παράγοντα της σύγχρονης κοινωνίας. Η Τεχνική, κυρίως μέσω της διασύνδεσης όλων των επιμέρους τεχνικών παραγόντων που επέτρεψε η πληροφορική, έχει μετασχηματιστεί σε Σύστημα. Οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης για τον άνθρωπο είναι πολυάριθμες και ζωτικής σημασίας.
Άραγε, μέσα από την ανατομία του Τεχνικού Συστήματος, ο Ζακ Ελλύλ «προέβλεψε σχεδόν τα πάντα», όπως θεωρεί ο μελετητής του, Ζαν-Λυκ Πορκέ; Πιστεύουμε πως η μελέτη του παρόντος βιβλίου θα βοηθήσει σημαντικά τον αναγνώστη να δώσει τη δική του απάντηση σε αυτό το ενδιαφέρον ερώτημα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Σε κάθε περίπτωση, το Τεχνικό σύστημα είναι γραμμένο με διαύγεια σκέψης και επιχειρημάτων, χωρίς λεκτικές ακροβασίες και διανοουμενίστικες φιοριτούρες. Είναι ένα βιβλίο ριζοσπαστικό, που διαφωτίζει αθέατες όψεις του σύγχρονου κόσμου, και απαραίτητο στις μέρες μας, όπου αναβιώνει η (δήθεν) σύγκρουση των ιδεολογιών της Αριστεράς και της Δεξιάς, χωρίς να γίνεται κατανοητό ότι το διακύβευμα της μελλοντικής μας ζωής είναι πολύ ευρύτερο ? ωσάν η εκάστοτε νίκη της οποιασδήποτε κομματικής παράταξης δεν θα έρθει ούτως ή άλλως να διατρανώσει το ίδιο ακριβώς πράγμα, δηλαδή πόσο απαραίτητη είναι για τη ζωή μας η (προφανώς τεχνική) «ανάπτυξη». Αξίζουν συγχαρητήρια στις εκδόσεις «Αλήστου Μνήμης» και στον μεταφραστή για την ύπαρξη αυτού του σπουδαίου βιβλίου (και, παρεμπιπτόντως, στις εκδόσεις «Νησίδες», που έχουν γνωστοποιήσει τον Ελλύλ στο ελληνικό κοινό, μεταφράζοντας τέσσερα βιβλία του τα τελευταία έξι χρόνια).
Ο Ελλύλ πασχίζει λοιπόν να αποδείξει ότι η φράση «κανείς δεν μπορεί να τα βάλει με το σύστημα» δεν είναι απλό σχήμα λόγου. Τι άλλο δείχνει η διάχυτη αποπολιτικοποίηση των σύγχρονων ανθρώπων, αυτή η «σκιά των σιωπηλών μαζών» όπως έγραφε ο Μποντριγιάρ στο ομώνυμο βιβλίο του το 1978, αν όχι τη μύχια συνειδητοποίησή τους ότι το Τεχνικό Σύστημα είναι ανίκητο; Αν οι αναλύσεις του Ελλύλ είναι ρεαλιστικές και εύστοχες, όπως πιστεύουμε, τότε τι μένει να κάνουμε; Ο Ελλύλ δεν θέλει να παίξει εδώ τον ρόλο του πνευματικού αγκιτάτορα. Αν η βαθιά κατανόηση έχει κάποιο νόημα, ανεξάρτητα από το τι θα την κάνει ο καθένας έμπρακτα στον ατομικό και συλλογικό του βίο, τότε το βιβλίο του Ελλύλ έχει πετύχει διάνα σε σχέση με το πώς λειτουργούν οι κοινωνίες μας. Τα υπόλοιπα αφορούν τη (λίγο-πολύ τεχνική) μοίρα μας. Πάντως, πολλοί άνθρωποι, θες από ηρωισμό, θες από πείσμα, θες από ανία, έβαζαν ανέκαθεν τρικλοποδιές στο «σύστημα», ακόμα κι όταν δεν το καταλάβαιναν, ακόμα κι όταν δεν υπήρχε καμιά ελπίδα. Συχνά, ιδίως τότε. (Γιώργος Λαμπράκος, Bookpress.gr, 16/6/2013)

Περιεχόμενα

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Τι είναι η Τεχνική;
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΩΣ ΕΝΝΟΙΑ
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΩΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΩΣ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΩΣ ΣΥΣΤΗΜΑ
1. ΓΕΝΙΚΗ ΙΔΕΑ
2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
3. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
4. Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΑΝΑΔΡΑΣΗΣ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Τα χαρακτηριστικά του τεχνικού φαινομένου
Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ
Η ΕΝΟΤΗΤΑ
Η ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑ
Η ΟΛΟΠΟΙΗΣΗ
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Τα χαρακτηριστικά της τεχνικής προόδου
Η ΑΥΤΟΜΕΓΕΘΥΝΣΗ
Ο ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ
Η ΑΙΤΙΑΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΕΛΙΚΟΤΗΤΑΣ
1. ΟΙ ΤΕΛΙΚΟΤΗΤΕΣ
2. ΟΙ ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
3. ΟΙ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗΣ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ, ΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ