ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Παρουσίαση

Η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης αποτέλεσε μια ιδιαίτερα σημαντική τομή στην ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο, πριν καν στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών, έπρεπε να μετεξελιχθεί σε ένα διεθνές ίδρυμα με αποκλειστικά θρησκευτικό χαρακτήρα και ρόλο.
Ωστόσο, κατά την περίοδο προσαρμογής (1923-1925), η οποία αποτελεί το κεντρικό θέμα στην παρούσα μελέτη και της οποίας η καταγραφή θυμίζει, κατά το μάλλον ή ήττον, αρχαία ελληνική τραγωδία, η διαδικασία αυτής της μετεξέλιξης ήταν ιδιόμορφη, υπό την έννοια ότι επηρεάστηκε όχι τόσο από την πιστή εφαρμογή της Συνθήκης, αλλά πρωτίστως από την ανάδειξη των διαφορετικών ερμηνειών που έδωσε η Τουρκία.
Τα θέματα που κυριάρχησαν και που εξετάζονται εδώ είναι η διασφάλιση του πατριαρχικού θεσμού και του διεθνούς χαρακτήρα του, καθώς και η συμβολή των πολιτικών δυνάμεων σε αυτή την προσπάθεια. Η ανά χείρας διατριβή βασίζεται κατεξοχήν στην έρευνα των πηγών, δηλ. σε διπλωματικά και πατριαρχικά κείμενα, τα οποία προέρχονται κυρίως από τις αρχειακές συλλογές του Οικουμενικού Πατριαρχείου, του Βατικανού και των υπουργείων Εξωτερικών της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Μεγάλης Βρετανίας -όλα σχεδόν ανέκδοτα-, συνδυασμένα με τη λιγοστή βιβλιογραφία, όπως και σε άρθρα και χρονικά από τον τύπο της εποχής.
Εντέλει, στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η διαλεύκανση γεγονότων, κυρίως βάσει της μελέτης επίσημων πατριαρχικών και διπλωματικών εγγράφων καθώς και των συνομιλιών μεταξύ διπλωματικών και εκκλησιαστικών παραγόντων, επίσης η σκιαγράφηση προσώπων, η παρουσίαση των πολιτικών που ακολούθησαν τα άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενα κράτη και, τέλος και κυρίως, να καταδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε τις εξελίξεις η Μητέρα Εκκλησία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Επιστολή της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου
Πρόλογος
Συντομογραφίες
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ 1ο: Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ
1: Η τελευταία περίοδος της πατριαρχίας του Μελετίου Δ'
Η επίσημη αναγνώριση του Οικουμενικού Πατριάρχη Μελετίου Δ'
Η πρόταση του Πατριάρχη Μελετίου για μεταφορά της έδρας του Οικουμενικού Πατριαρχείου
Οι πρώτες συζητήσεις για το μέλλον του πατριαρχικού θεσμού στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης
Το ζήτημα της παραίτησης του Πατριάρχη Μελετίου (α' φάση)
Οι προσπάθειες για τη διασφάλιση του πατριαρχικού θεσμού
Η απόφαση της Συνδιάσκεψης για το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Η σημασία της Συνθήκης για τον πατριαρχικό θεσμό
Το κίνημα εναντίον του Πατριάρχη Μελετίου
Το ζήτημα της παραίτησης του Πατριάρχη Μελετίου (β' φάση)
Η αποχώρηση του Πατριάρχη Μελετίου από την Κωνσταντινούπολη
Οι άμεσες ενέργειες της Συνόδου
Το πρώτο πραξικόπημα του παπα-Ευθύμ
2: Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ζ' και η εποχή του
Η εκλογή του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ζ'
Το δεύτερο πραξικόπημα του παπα-Ευθύμ
Η ενθρόνιση του Πατριάρχη Γρηγορίου
Η κατάληψη των κτιρίων του ναού της Παναγίας της Καφατιανής
Ο αποσχηματισμός του παπα-Ευθύμ
Η εσωτερική κατάσταση του Πατριαρχείου
Η κατάληψη του ναού της Παναγίας της Καφατιανής
Νέοι φόβοι για απομάκρυνση του Οικουμενικού Πατριαρχείου
Οι πρώτες συζητήσεις για το ζήτημα της ανταλλαγής των ιεραρχών
3: Ο πατριαρχικός θεσμός απειλούμενος
Ο θάνατος του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ζ'
Επεμβάσεις της τουρκικής κυβέρνησης στο Πατριαρχείο
Η προετοιμασία της πατριαρχικής εκλογής
Η εκλογή του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντίνου ΣΤ'
Οι λόγοι που οδήγησαν στην εκλογή του Πατριάρχη Κωνσταντίνου
Διαπραγματεύσεις και επισημάνσεις
Η συνέχεια των διπλωματικών διαπραγματεύσεων
Η συζήτηση στο Μ.Δ.Δ.Δ. για το ζήτημα των εγκατεστημένων
Η απόφαση της μικτής επιτροπής για τον Οικουμενικό Πατριάρχη
ΜΕΡΟΣ 2ο: Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
1: Η απέλαση του Πατριάρχη Κωνσταντίνου ΣΤ'
Η απέλαση του Οικουμενικού Πατριάρχη
Οι αντιδράσεις του ελληνισμού
Οι αντιδράσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Οι ενέργειες του Έλληνα αντιπροσώπου Γ. Εξηντάρη
Οι αντιδράσεις του ελληνικού κοινοβουλίου
Οι πρώτες ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης
Οι αιτιολογήσεις της τουρκικής πλευράς
Η επίσημη απάντηση της Άγκυρας προς την Αθήνα
Οι παρατηρήσεις των πολιτικών και διπλωματικών παραγόντων των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων:
α) Μεγάλη Βρετανία
β) Γαλλία
γ) Ιταλία
2: Η διεθνής διάσταση της πατριαρχικής απέλασης
Η συνεργασία της γαλλικής κυβέρνησης με Ελλάδα και Τουρκία
Η συνεργασία της γαλλικής κυβέρνησης με Μεγάλη Βρετανία και Ιταλία
Τουρκικών προκλήσεων συνέχεια
Η άποψη του Ελ. Βενιζέλου και οι διπλωματικές συναντήσεις του Ανδρ. Μιχαλακόπουλου
Οι διπλωματικές επαφές σε Λονδίνο, Παρίσι και Ρώμη
Οι πρώτες συζητήσεις στην Κ.τ.Ε
Η στάση των υπόλοιπων κυβερνήσεων και Χριστιανικών Εκκλησιών και Ομολογιών
Η στάση του διεθνούς τύπου
Η συνέχιση των ελληνικών προσπαθειών για εκτόνωση της κρίσης
Οι επισημάνσεις των Γάλλων αντιπροσώπων
Η στάση της Ιταλίας
Η επίσημη θέση της Μεγάλης Βρετανίας
3: Το πατριαρχικό ζήτημα στο συμβούλιο της Κ.τ.Ε.
Η προσφυγή της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Κ.τ.Ε
Συνέχεια των τουρκικών απειλών
Η συνέχιση της γαλλικής μεσολάβησης
Οι επίσημες τουρκικές δηλώσεις για την προσφυγή στην Κ.τ.Ε
Η διεθνής ενημέρωση από την Αθήνα και τον Οικουμενικό Πατριάρχη
Οι τουρκικές προτάσεις για επίλυση του ζητήματος και οι αντιπροτάσεις ιεραρχών και Ελλάδας
Νεότερες εξελίξεις σε Θεσσαλονίκη και Ελβετία
Οι απόψεις του Ελ. Βενιζέλου
Συνέχεια των ανεπίσημων διαβουλεύσεων
Η απάντηση της Τουρκίας προς την Κ.τ.Ε
Οι προετοιμασίες για τη συνεδρίαση της Κ.τ.Ε
Η συνεδρίαση του Συμβουλίου για την απέλαση του Οικουμενικού Πατριάρχη
Νεότεροι τουρκικοί εκφοβισμοί προς τους ενδημούντες ιεράρχες
Οι αναφορές των ξένων αντιπροσώπων
Η παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριάρχη
ΜΕΡΟΣ 3ο: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ. Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
Η μερική διευθέτηση του ζητήματος της ανταλλαγής των ιεραρχών [...]