ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΔΕΣΜΠΟΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Παρουσίαση

Μετά την επαίσχυντη Δ' Σταυροφορία και την υπό των Φράγκων Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1204), οι πολιτικές και πνευματικές δυνάμεις του Βυζαντινού κόσμου προέβησαν στη συγκρότηση περιφερειακών ηγεμονιών, μια των οποίων, στην δυτική εσχατιά της Αυτοκρατορίας, ήταν η λεγομένη Δεσποτάτον της Ηπείρου, με πρώτη πρωτεύουσα την Άρτα.
Επί της ηγεμονίας των Κομνηνοδουκάδων, η πόλη απετέλεσε, βεβαίως, έδρα πολιτικής αρχής, αλλά και πολιτισμικής δημιουργίας δια της ανεγέρσεως περιπύστων ναών και μονών και της συνακόλουθης αναπτύξεως όλων των μορφών της εκκλησιαστικής τέχνης, αρχιτεκτονικής, γλυπτικής, ζωγραφικής κλ.π.
Ο κ. Δημ. Γιαννούλης με ιδιαίτερη επιμέλεια, επιστημονική ευαισθησία και γνώση μελέτησε, απεκάλυψε και παρουσίασε τον ζωγραφικό πλούτο των μνημείων της Άρτας κατά την περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου -θέμα της διδακτορικής του διατριβής- και παραδίδει δια της παρούσης εκδόσεως στο επιστημονικό και στο ευρύτερο φιλόμουσο κοινό τα πορίσματα της πολύχρονης και πολύμοχθης έρευνάς του.
Ο συγγραφέας τεκμηριώνει επιστημονικώς την διατριβή του με πλήθος παραπομπών, περιγράφει, αναλύει, ερμηνεύει και χρονολογεί την πληθώρα των παραστάσεων και των συνθέσεων, αναφερόμενος συγχρόνως στο θεολογικό και πνευματικό τους υπόβαθρο. Αποτιμά, τέλος, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τέχνης που διασώζονται στο σύνολο του ζωγραφικού διακόσμου των μνημείων, τα οποία και εντάσσει στα ποικίλα ρεύματα της βυζαντινής τέχνης της περιόδου.
Η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, έχοντας ως καταστατικό σκοπό την επιστημονική μελέτη και προβολή του πολιτισμού της ενιαίας Ηπείρου, ενέταξε στη σειρά των εκδόσεών της και την παρούσα διατριβή με τη βεβαιότητα ότι προάγεται η επιστημονική έρευνα του τόπου κι ένα ακόμη σημαντικό έργο πλουτίζει την ηπειρωτική βιβλιογραφία. (Κων/νος Π. Βλάχος, Πρόεδρος της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Α'. ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΗΣ ΡΟΔΙΑΣ
Αρχιτεκτονική
Ζωγραφική - Το εικονογραφικό πρόγραμμα
Εικονογραφία
1. Τρούλλος
2. Λειτουργικός-Ευχαριστιακός κύκλος
3. Χριστολογικός κύκλος
4. Θεομητορικές παραστάσεις
5. Αγιολογικά θέματα
6. Σκηνές από το βίο του αγίου Νικολάου
7. Μεμονωμένες μορφές
8. Γραπτά Κοσμήματα
Τεχνοτροπία-Χρονολόγηση
Β'. ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΣΟΥΡΗ
Αρχιτεκτονική
Ζωγραφική - Το εικονογραφικό πρόγραμμα
Εικονογραφία
Α. Πρώτη φάση ζωγραφικής
1. Τρούλλος
2. Λειτουργικός - Ευχαριστιακός κύκλος
3. Χριστολογικός κύκλος
4. Μεμονωμένοι άγιοι
5. Γραπτά Κοσμήματα
Τεχνοτροπία-Χρονολόγηση
Β. Δεύτερη φάση ζωγραφικής
1. Λειτουργικός - Ευχαριστιακός κύκλος
2. Χριστολογικός κύκλος
3. Μεμονωμένες Μορφές
4. Γραπτά Κοσμήματα
Τεχνοτροπία - Χρονολόγηση
Γ'. ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ
Αρχιτεκτονική
Ζωγραφική
Το εικονογραφικό πρόγραμμα
Εικονογραφία
1. Λειτουργικός - Ευχαριστηριακός κύκλος
2. Χριστολογικός κύκλος
3. Μεμονωμένες μορφές, α. Ολόσωμοι άγιοι, β. Έφιπποι άγιοι
4. Το Όραμα του αγίου Ευσταθίου
5. Κατάλοιπα αδιάγνωστων παραστάσεων
Τεχνοτροπία - Χρονολόγηση
Δ'. ΜΟΝΗ ΚΑΤΩ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Αρχιτεκτονική του Καθολικού
Ζωγραφική - Εικονογραφικό πρόγραμμα
Οι τοιχογραφίες του Διακονικού
Εικονογραφία
1. Οι σκηνές της καμάρας
α. Ο προφήτης Ζαχαρίας αποδιώκων τα δώρα των δικαίων
β. Ο Ιησούς διδάσκων εν τω Ιερώ
2. Ο Παλαιός των ημερών
3. Οι Ιεράρχες
4. Γραπτά διακοσμητικά στοιχεία
Τεχνοτροπία-Χρονολόγηση
Ε'. ΠΑΝΑΓΙΑ ΒΛΑΧΕΡΝΩΝ
Αρχιτεκτονική
Ζωγραφική
Α'. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ιερού Βήματος και του κυρίως ναού
Εικονογραφία
1. Τρούλλος
2. Χριστολογικός κύκλος
3. Θεομητορικές παραστάσεις
4. Μεμονωμένες μορφές
5. Γραπτά κοσμήματα
Τεχνοτροπία - Χρονολόγηση
Β'. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του Νάρθηκα
Εικονογραφία
1. Η Δευτέρα Παρουσία
2. Σκηνές Οικουμενικών Συνόδων
3. Η Φιλοξενία του Αβραάμ
4. Η Λιτανεία της Παναγίας
5. "Τί σοι προσενέγκωμεν Χριστέ"
6. Μεμονωμένες Μορφές
7. Γραπτά Κοσμήματα
Παρατηρήσεις - Τεχνοτροπία - Χρονολόγηση
ΣΤ'. ΑΓΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ
Αρχιτεκτονική
Ζωγραφική
Α'. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ιερού Βήματος και του κυρίως ναού
Εικονογραφία
1. Σκηνές Χριστολογικού κύκλου
2. Μεμονωμένες μορφές
3. Διακοσμητικά θέματα
Β'. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του Νάρθηκα
Εικονογραφία
1. Ο Τρούλλος
2. Θέματα Παλαιάς Διαθήκης
3. Θέματα Καινής Διαθήκης
4. Αγιολογικά θέματα
5. Μεμονωμένες Μορφές
Γ'. Παραστάσεις Εξωνάρθηκα
Παρατηρήσεις - Τεχνοτροπία - Χρονολόγηση
Ζ'. ΚΟΚΚΙΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Αρχιτεκτονική
Η Κτητορική επιγραφή
Ζωγραφική - Το εικονογραφικό πρόγραμμα
Εικονογραφία
1. Κατάλοιπα τοιχογραφιών τρούλλων
2. Κατάλοιπα Λειτουργικού κύκλου
3. Σκηνές Χριστολογικού κύκλου
4. Παράσταση Κτητόρων
5. Μεμονωμένες Μορφές
6. Γραπτά Κοσμήματα
Τεχνοτροπία - Χρονολόγηση
Η'. ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΣΕ ΑΛΛΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
1. Μεταμόρφωση Σωτήρος
2. Άγιος Βασίλειος της Αγοράς
3. Παρηγορήτισσα (Παρεκκλήσιο Αρχαγγέλου Μιχαήλ)
4. Παναγία Ελεούσα
Θ'. ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ
SUMMARY
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΛΕΞΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΕΙΡΩΝ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΙΝΑΚΕΣ - ΕΙΚΟΝΕΣ