ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ: ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΡΓΑ (ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

«Προς τον τα θεία σοφόν Αρσένιον μοναχόν τον Στουδίτην». Ο Αρσένιος είναι συγγραφεύς αρκετών κειμένων, τα οποία παραμένουν ανέκδοτα ποιήματος εις τιμήν του Παλαμά, αντιρρητικού Κατά Λατίνων και διαφόρων πραγματειών. Κατ' αρχάς πιθανώς διέκειτο ψυχρώς έναντι του Παλαμά, αλλ' ησθάνετο την ανάγκην καλυτέρου κατατοπισμού εις τα πράγματα. Η παρούσα επιστολή αποτελεί απάντησιν εις επιστολήν του Αρσενίου διατηρουμένην εις τα χειρόγραφα, δια της οποίας εζήτει πληροφορίας περί των απόψεων του Παλαμά. Ούτος παραπέμπει αυτόν εις τα συγγράμματά του, και δη εις τον Αγιορειτικόν τόμον, «ος έφθη προ δύο ετών συγγραφείς παρ'ημών» άρα η επιστολή εγράφη δύο έτη μετά τον Τόμον, ήτοι το φθινόπωρον του 1342. Ο Ακίνδυνος δεν είχεν ίσως αρχίσει τα γράφη, αλλ' είχεν εκδηλωθή πρόθεσις εκ μέρους των εκκλησιαστικών αρχών περί πλήρους αποκαταστάσεώς του, διο χρησιμοποιείται ενταύθα μεγάλως ο Συνοδικός τόμος. Πάντως ούτος επωφελείτο της καταστάσεως επιχαίρων «τη νυν συγχύσει των πολιτικών πραγμάτων, ως έρμαιόν τι τον καιρόν αρπάζων». Εφρόντιζον και αυτός και οι περί αυτόν και έπραττον το παν, ώστε τα συγγράμματα του Παλαμά να εξαφανίζωνται «ως στηλογραφία της αυτών κακοδοξίας», εχρησιμοποίουν δε την επιρροήν της Ειρήνης Ευλογίας Χουμναίνης, της καλουμένης βασιλίσσης, δια την εξόντωσιν του Παλαμά «κάν γυναίου μανίαν περιβεβλημένου τινά δυναστείαν καθ' ημών επάγεται, καθάπερ οι ιερείς της αισχύνης της Ιεζάβελ και οι περί τον Θεόφιλον της Ευδοξίαν». Ο επίλογος δεικνύει ότι ήδη όχι απλώς είχον αρχίσει αι απειλαί, αλλά και είχον εν μέρει πραγματοποιηθή, ο δε αποστολεύς λέγει ότι δεν φοβείται, διότι έχει ως πρότυπον τους μάρτυρας. Πιθανώς ήτο έγκλειστος εις την πρώτην μονήν. Η έκτασις της επιστολής δεν επιτρέπει λεπτομερή εξέτασιν των προβλημάτων, εξ ου και η ανωτέρω μνημονευθείσα παραπομπή του αποδέκτου είς άλλα κείμενα. Σημειώνει ενταύθα ότι η χρήσις του όρου «θεότης» προς δήλωσιν και της ουσίας και της ενεργείας είναι σύμφωνος με την πατερικήν παράδοσιν, και με την γραφήν, εις την οποίαν αι λέξεις έχουν συχνάκις ποικιλίαν εννοιών, αφού και «Πνεύμα εν αυτή σημαίνει και την μίαν των τριαδικών υποστάσεων και τον Θεόν εν τη ενότητι αυτού και την χάριν του Πνεύματος. Τονίζει δε ιδιαιτέρως ότι ο Ακίνδυνος είναι αποκήρυκτος, διότι περί θείου φωτός διδάσκει ό,τι και ο καταδικασθείς Βαρλαάμ, παρά δε την επιτίμησιν εις την δευτέραν σύνοδον και παρά την απαγόρευσιν κινεί δογματικάς έριδας. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Προς Αρσένιον Στουδίτην
2. Προς Ιωάννην Γαβράν
3. Προς Παύλον Ασάνην
4. Προς Δανιήλ Αίνου
5. Προς τον Νομοφύλακα Συμεών
6. Προς Αθανάσιον Κυζίκου
7. Προς Δαμιανόν
8. Προς Διονύσιον μετά της Ομολογίας
9. Προς Βησσαρίωνα
10. Α' Προς Μακάριον
11. Προς τους εν Αγίω Όρει Γέροντας
12. Προς Φιλόθεον
13. Β' Προς Μακάριον
14. Προς Άνναν Παλαιολογίναν
ΚΕΙΜΕΝΟΝ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ
1. Προς τον τα θεία σοφόν Αρσένιον
2. Ιωάννη τω Γαβρά τω σοφωτάτω και λογιωτάτω και εμοί Κυρίω ποθεινοτάτω
3. Προς τον οσιώτατον εν ιερομονάχοις Κύριον Παύλον τον Ασάνην
4. Προς τον ιερώτατον και τα θεία οοφόν Μητροπολίτην Αίνου κυρ Δανιήλ
5. Προς τω πάντα καλώ καγαθώ και Σοφώ Νομοφύλακι Συμεών
6. Πρός τον ελλογιμώτατον και θεοφιλέστατον αρχιεπίσκοπον Κυζίκου Αθανάσιον, ερωτήσαντα περί των Ακινδύνου συγγραμμάτων είς τοις του Βαρλαάμ κείνου συμβαίνει περί του θείου φωτός και της θείας χάριτος
7. Τω τιμιωτάτω εν μοναχοίς Δαμιανώ τώ φιλοσόφω
8. Προς τον ευλαβέστατον εν μοναχοίς κύρ Διονύσιον
Ομολογία
9. Τω τιμιωτάτω εν μοναχοίς τω άσκητικωτάτω κυρ Βησαρίωνι
10. Προς τον ίδιον αδελφόν τον τιμιώτατον ιερομόναχον κυρ Μακάριον
11. Προς τους εν τω Αγίω Όρει σεβασμιωτάτους γέροντας
12. Τω οσιωτάτω εν ιερομονάχοις και εμοί εν κυρίω φιλτάτω και αδελφώ και Πατρί και δεσπότη τω όντως Φιλοθέω
13. Προς τον ανωτέρω ειρημένον ίδιον αδελφόν
14. Τη κρατίστη και ευσεβεστάτη δεσποίνη τη Παλαιολογίνη
ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ
Α' ΠΙΝΑΚΕΣ ΧΩΡΙΩΝ
1. Αγίας Γραφής
2. Πατέρων
3. Λειτουργικών κειμένων
Β' ΠΙΝΑΞ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ
Γ' ΠΙΝΑΞ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ
ΕΚΔΟΘΕΝΤΑ ΕΡΓΑ