ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ - ΔΙΑΤΙ Η ΜΗΛΙΑ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΜΗΛΕΑ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Παρουσίαση

Στο διήγημά του «Πρωτομαγιά» ο Βιζυηνός είναι απολύτως πιστός στην πυρηνική αντίληψή του για το τι είναι διήγημα, όπως μας παραθέτει αυτή την αντίληψή του ο Νικόλαος Ι. Βασιλειάδης το 1910: «η μελέτη και αναγραφή του εθνικού βίου και των εθνικών παραδόσεων υπό τύπον διηγήματος και λογογραφίας, εν καθαρά ψυχολογική και ιστορική κρίσει». Το διήγημα κινείται μεταξύ της πιεστικά επιβαλλόμενης έξωθεν πραγματικότητας και της εσωτερικής τάσης του πνευματικού ανθρώπου, της «διαπάλης μεταξύ του πνεύματος και της ύλης, της πεζότητας και της ποιήσεως». Υπάρχουν ειδυλλιακές περιγραφές της ανοιξιάτικης φύσης, περιγραφές των εθίμων της Πρωτομαγιάς, ρομαντικοί ρεμβασμοί και αναπολήσεις, «λογογραφική» μελέτη των παγανιστικών εθίμων και της χριστιανικής εκδοχής τους, σατυρική διάθεση, δεισιδαιμονίες και προλήψεις, μια από τις οποίες, «όποιος ταξειδεύει Πρωτομαγιά, γυρίζει πίσω από τα μισόστρατα», βγαίνει αληθινή.
Το μικρό διήγημα «Διατί η μηλιά δεν έγεινε μηλέα» αποτυπώνει με χαριέντα τρόπο την προτίμηση του συγγραφέα για τη δημοτική γλώσσα. Το γλωσσικό ζήτημα το θεωρεί σπουδαιότερο κι από το οξύτατο επίσης τότε Ανατολικό ζήτημα, το συναπτόμενο με τη Μεγάλη Ιδέα του ελληνισμού. Στο διήγημα περιγράφεται το πώς ένας δάσκαλος επέβαλε στο μικρό μαθητή τότε, τώρα ενήλικο αφηγητή, να ονομάζει τη μηλιά μηλέα, τι επιπτώσεις είχε αυτή η επιβολή στο μικρό μαθητή, και πώς αυτός αντέδρασε. Το διήγημα καταλήγει σε διδακτικό επίλογο, όπου τονίζεται ότι πρέπει να διδασκόμαστε «την φύσιν των πραγμάτων, εισάγοντες τα τελευταία υπό τα γνωστά αυτών ονόματα», και όχι «αγνώστους λέξεις δι' ων απαιτούσι να ονομάζωνται άγνωστα πράγματα». Αυτή η λαθεμένη, κατά το Βιζυηνό, εκπαιδευτική πράξη «καθιστά την ελληνική μόρφωσιν σισύφειον μόχθον και καταδικάζει το έθνος εις τον δια της πνευματικής ασιτίας χείριστον θάνατον!».
Και τα δυο διηγήματα δείχνουν τη ρομαντική προτίμηση για τον «φυσικό άνθρωπο» που τον χαλά η κοινωνική πραγματικότητα, η αναπότρεπτη πορεία του πολιτισμού. (Φώτης Δημητρακόπουλος, από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ
ΔΙΑΤΙ Η ΜΗΛΙΑ ΔΕΝ ΕΓΕΙΝΕ ΜΗΛΕΑ