ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ (5ος - 11ος ΑΙΩΝΑΣ)

Παρουσίαση

Το ζήτημα της κυριαρχίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην Ιταλική χερσόνησο απασχολούσε τους ιθύνοντες στην Κωνσταντινούπολη επί αιώνες και έχει απασχολήσει, όπως είναι φυσικό, και τους ιστορικούς.
Στον παρόντα τόμο, προϊόν των ερευνών των μελών του Προγράμματος "Τράπεζα Πληροφοριών Βυζαντινής Ιστορίας" του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών, επιχειρείται η παρουσίαση της πολιτικής που ακολούθησε το Βυζάντιο έναντι της Δύσης και κυρίως όσον αφορά στην ιταλική χερσόνησο. Μελετώνται, δηλαδή, και εκτίθενται οι προσπάθειες των Βυζαντινών να διατηρήσουν την κυριαρχία τους ή, αργότερα, τις βάσεις που τους είχαν απομείνει στην περιοχή. Είναι φυσικό, η εξέταση των γεγονότων να εξελίσσεται ουσιαστικά σε μία Ιστορία των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ιταλία.
Η παρουσία βυζαντινών στρατιωτικών δυνάμεων σε αυτή τη δυτική περιοχή της αυτοκρατορίας παρακολουθείται από τους συγγραφείς, και συγκεκριμένα, από την πρώτη αποστολή δυνάμεων εκ μέρους της Κωνσταντινούπολης το 409 στα εδάφη της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έως την απώλεια του τελευταίου ερείσματος, του Μπάρι, το έτος 1071. Υπό μορφή επιμέτρου εξετάζεται και η τελευταία, εκτός των δυνατοτήτων του Βυζαντίου πλέον, επιχείρηση επιστροφής του στα ιταλικά εδάφη, κατά τα έτη 1154 - 1156. Όπως είναι αναμενόμενο, η έκθεση των πολεμικών γεγονότων είναι αλληλένδετη με την εξέταση των κατά εποχή στρατιωτικών και ναυτικών δυνάμεων του Βυζαντίου αλλά και των προσώπων που ενεπλάκησαν σε αυτά και εν μέρει διαδραμάτισαν ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής και τη λήψη των αποφάσεων.
Η μελέτη βασίζεται στην άριστη γνώση των ελληνικών και των λατινικών πηγών και αποτελεί αξιόλογη συμβολή στην πολιτική και στρατιωτική Ιστορία του Βυζαντίου. (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
(Τ. Γ. Κόλιας)
Βραχυγραφίες
Εισαγωγικό σημείωμα
(Τ. Λουγγής)
Ο ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ: 408 - 602
(Τ. Λουγγής)
Σχετικά με τον πρωτοβυζαντινό στρατό
Οι δυσκολίες μίας βανδαλικής εκστρατείας
Η μεγάλη εκστρατεία του Βασιλίσκου
Η μεταβολή του συσχετισμού τον έκτο αιώνα
Δομή, θρησκεία και πειθαρχία του βυζαντινού στρατού στην Αφρική
Τα Εξαρχάτα και η πολυεθνικότητα
Η Δυτική Ευρώπη και ο βυζαντινός στρατός: ιδιαιτερότητες και δυσκολίες
Δυο διαφορετικές μέθοδοι κατάκτησης της Ιταλίας: 535 - 540
Η στρατιωτική ανατροπή στην Ιταλία: 540 - 552
Η μετωπική παράταξη: η στρατιά του Ναρσή (552 - 565)
Η στρατιωτική εμπλοκή στην Ισπανία
Η διχοτόμηση της ιουστινιάνειας στρατιωτικής κατάκτησης
ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ: 602 - 756
(Μ. Λεοντσίνη)
Οι στρατοί της Δύσης και οι βυζαντινές εκστρατείες τον έβδομο και όγδοο αιώνα
Exercitus Italiae, ο στρατός του Εξαρχάτου
Ο exercitus romanus, το δουκάτο της Ρώμης και η sancta res publica
Η στρατιωτική εμβέλεια του Εξαρχάτου της Αφρικής
Οι στόλοι. Παρακμή και τέλος του στόλου των Καραβισιάνων
Σύνθεση και επιστροφή
Από το στόλο των Καραβισιάνων στο δυναστικό και θεματικό στόλο
Η γεωστρατηγική θέση της Σικελίας
Η ίδρυση του θέματος Σικελίας
Η ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ ΚΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ Ν. ΙΤΑΛΙΑΣ: 756 - 976
(Β. Βλυσίδου)
Η Σικελία ως εφαλτήριο της αυτοκρατορίας στη Δύση (756 - 827)
Η αγκίστρωση στη Σικελία (828 - 867)
Η προσπάθεια για κατοχή της Ν. Ιταλίας και η υλοποίησή της: Βασίλειος Α'
Η επιλογή των ναυάρχων
Η επιλογή των στρατηγών
Η υποταγή των τοπικών λογγοβάρδων ηγεμόνων και η εδραίωση της βυζαντινής κυριαρχίας στη Ν. Ιταλία: Λέων ς'
Η εκδίωξη των Αράβων από την Ιταλία και οι οικουμενικές φιλοδοξίες του Ρωμανού Α' Λακαπηνού
Προς την εμπέδωση της ειρήνης: Κωνσταντίνος Ζ' Πορφυρογέννητος
Η αναμόχλευση του παρελθόντος: Νικηφόρος Β' Φωκάς
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΙΑ
(Στ. Λαμπάκης)
Περί του κατεπάνω
Η βυζαντινή παρουσία κατά το τελευταίο τέταρτο του δέκατου αιώνα
Τα έτη θητείας του Γρηγορίου Ταρχανειώτη
Η εξέγερση του Melo
Ο Βασίλειος Βοϊωάννης
Οι διάδοχοι του Βοϊωάννη (1028 - 1038)
Οι δυο εκστρατείες του Γεωργίου Μανιάκη
Ο Αργυρός στο προσκήνιο
Η τελευταία δεκαπενταετία
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ
(Τ. Λουγγής)
Η μαρτυρία των βυζαντινών πηγών σχετικά με τη δυσκολία επέμβασης της αυτοκρατορίας στη Δύση επί Κομνηνών
Σύνθεση των βυζαντινών στρατευμάτων στην Ιταλία κατά την εκστρατεία του 1154/1156
Ευρετήριο προσώπων
Ευρετήριο τόπων
Ευρετήριο όρων