Η θεματική του Ντελίλο είναι γνωστή: υπαρξιακή αγωνία, πολιτική και πολιτισμική κατάρρευση, πυρηνική και τεχνολογική απειλή. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την ενόρασή του, καθιστούν τη γραφή του προφητική. Θεωρώ ότι εν προκειμένω, δεν υπάρχει κάποια συσχέτιση με την πανδημιακή ερήμωση.
Επιπλέον, νομίζω ότι η μικρή φόρμα δεν του ταιριάζει τόσο, καθώς οι νουβέλες του, με την ελλειπτική, γεμάτη υπονοούμενα γραφή του στέκουν κάπως μετέωρες, αφήνοντας ανολοκλήρωτη τη συλλογιστική του ή τη φαντασία του. Πώς να συγκρίνεις αυτά τα βιβλιάρια με τα έργα ολκής του; Κι αν βάλεις πέντε αστέρια στον ζυγό, τα ονόματα ή τον υπόγειο κόσμο, πόσα πρέπει να βάλεις στη σιωπή;

Φαντάζομαι ο μοντερνισμός αφορά στη μη γραμμική αφήγηση, τις αναλαμπές και κυρίως την άγνοια του αφηγητή: πηγαινοέρχεται χρονικά, φορές χωρίς να γνωρίζει τα ακριβή γεγονότα, δημιουργώντας μία εντύπωση αποξένωσης. Παρά την προσεγμένη γλώσσα, παρατηρείται μία επαναφορά στην περιγραφή των ιστοριών από -και καλά- διαφορετικές οπτικές γωνίες, μία συνεχής επανάληψη των κύριων ονομάτων που καταντά κουραστική, καθιστώντας το όλο ανάγνωσμα μελοδραματικό και εν τέλει μάλλον αδιάφορο. Ο αφηγητής μένει ξεκρέμαστος, σαν να ήταν απών από αυτά που περιγράφει: μία ιστορία αδαημοσύνης.

Είχα διαβάσει τον Σκονισμένο Ποδηλάτη και είχα μία πολύ γλυκιά ανάμνηση της ελλειπτικής ποίησης του Πέννα, εξαιτίας και της λυρικής απόδοσης του Ερρίκου Σοφρά. Εν προκειμένω, έχουμε μία εξαιρετική εισαγωγή, όμως η πλούσια ανθολόγηση δεν με διαφώτισε περισσότερο, αντιθέτως με ξένισε το συνολικό απότελεσμα, μου \'χάλασε\' την ωραία επίγευση της πρώτης ανάγνωσης.

Το συγγραφικό έργο του Κούντερα είναι καθολικό, με την έννοια ότι τα βιβλία του είναι σαν κεφάλαια, σαν συνέχειες, ενός κεντρικού θέματος. Ο συνδυασμός μυθιστορίας, αυτοβιογραφίας και εν τέλει δοκιμίου δίνουν ένα ενίοτε θελκτικό αποτέλεσμα, μα πολλές φορές και κουραστικό εξαιτίας της επαναληψιμότητας του. Ομολογώ ότι δεν είναι ο αγαπημένος μου κι όσα βιβλία του έχω διαβάσει μου φαίνονται σαν ένα (και βαρετό). Ίσως όχι το \'Αστείο\', επειδή όμως ήταν το πρώτο που διάβασα. Θεωρώ πιο σημαντικά τα αμιγή δοκίμια του, καθώς και ότι θα λείψει όντως σαν διανοητής, σαν περσόνα αν θες, μα όχι σαν μυθιστορηματικός συγγραφέας. Πάντως, το νόμπελ το έχασε σίγουρα άδικα, αν δεις ποιοι έχουν βραβευτεί την τελευταία εικοσαετία και πλέον. Τέλος, οι αλλαγές στους τίτλους των βιβλίων είναι τερτίπι του εκδότη, το \'είναι\' μπαίνει πιο βαθειά από την \'ύπαρξη\'. Παλιότερα είχε αλλάξει και το \'γελοίοι\' σε \'κωμικοί\', ποιος ξέρει, το δεύτερο φαίνεται πιο πολιτικά ορθό, μα δεν υπάρχει λόγος.

Υποθέτω οτί αυτό που κατέστησε σπουδαία αυτά τα αφηγήματα είναι ότι μιλούν για την απληστία της ιδιοκτησίας και τη ματαιότητα της ύπαρξης πριν από 150 χρόνια. Το γενικότερο πλαίσιο της αφήγησης είναι αρκετά παρωχημένο, ειδικά αν το συγκρίνεις με μη Ρώσους συγγραφείς της ίδιας εποχής. Το \'Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος\' είναι πιο ενδιαφέρον κείμενο από το κοσμαγαπητό \'Ιβάν Ιλίτς\'.

Η Ιστορία των μεταμορφώσεων είναι πιο λυρική από το Στόμα της παλίας Remington. Φορές ακατανόητος, σχεδόν μυστικιστής, μα σπουδαία γλώσσα, χαίρεσαι να τον διαβάζεις.

Απολαυστική η μέθοδος της συγγραφέως να δημιουργήσει ένα μυθιστόρημα μυστηρίου βασιζόμενη σε βικτοριανές επιστολές. Καταφέρνει να αναπαραστήσει άρτια το ύφος της εποχής, με πραγματικές ή και φανταστικές αναφορές και πολύ ενδιαφέρουσα γλώσσα. Υπάρχουν κάποιοι πλατειασμοί, μα διαβάζεται εύκολα θαρρώ.

Σεναριακή πλοκή, φαινομενικά ανάλαφρη, μα έχει πολλά να πει για την υπαρξιακή ταλάντωση του ήρωα. Η μετάβαση από το πρώτο μέρος στο δεύτερο είναι κάπως μετέωρη και άνιση, λίγο υπερβολική. Η τελική σύνδεση με την αμερικανική καθημερινότητα πολύ ενδιαφέρουσα.

Δεν γίνεται έτσι ακριβώς η όλη διαδικασία: εκλαϊκευμένη επιστήμη με πιασάρικους ορισμούς, ανακατεμένη με ιστορικά και μυθιστορηματικά βιογραφικά στοιχεία. Και πράγματι φτωχή έκδοση, σε ελαφρύ χαρτί (παρόλο που τα περισσότερα των εκδόσεων δώμα είναι σε καλό χαρτί). Αρκετός χαμούλης για το τίποτα.

Ο Παράδεισος αποτελείται από τρία μέρη: στο πρώτο περιγράφονται οι παιδικές ηλικίες και οι οικογένειες των Χοσέ Σεμί και Χοσέ Εουχένιο. Παρά τη μη γραμμική αφήγηση, διακρίνεται ένα σαφές πλαίσιο αναφοράς που θα καθοδηγήσει την πλοκή. Στο δεύτερο περιγράφεται η εφηβεία και η φοιτητική ζωή του Σεμί και η φιλία του με τον Φρόνησις. Το τελευταίο μέρος αποτελείται από τρία φαινομενικά ασύνδετα κεφάλαια, ενδεχομένως κάποια όνειρα του Σεμί και η μοιραία συνάντηση με τον άνθρωπο που φέρει το εκπληκτικό όνομα Οππιάνο Λικάριο, ο οποίος αποτελεί έναν δεύτερο συνδετικό -ας πούμε- κρίκο πλοκής. Η λυρική γλώσσα του Λεζάμα Λίμα, η ευφάνταστη εικονοποιΐα σε βαθμό βερμπαλισμού, ο πλούτος της γνώσης και οι έξωθεν λογοτεχνικές προεκτάσεις καθιστούν την ανάγνωση ένα πολύτιμο δώρο. Η ενδεχόμενη δυσκολία υποκαθίσταται από την αναγνωστική ευχαρίστηση, σχεδόν εμπειρία. Πρόκειται για ένα μη γραμμικό μυθιστόρημα, μία συρραφή εικόνων με ανάερη βάση και φυγόκεντρη διάθεση (και πρόθεση υποθέτω). Ο Παράδεισος αποτελεί ένα ολικό μυθιστόρημα-ποίημα, ένα συγγραφικό καλειδοσκόπιο, ένα πολυεδρικό βιβλίο, ένα μπαρόκ αριστούργημα.