Μόνο θετικά πράγματα μπορεί να πει κάποιος για αυτή τη σπουδαία σκανδιναβική νουβέλα. Το βιβλίο είναι γραμμένο σε μορφή ημερολογίου όπου αποτυπώνονται οι σκέψεις ενός 30χρονου γιατρού με σχεδόν ανύπαρκτη προσωπική ζωή. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη με αποτέλεσμα την εσωτερίκευση του ψυχισμού του ήρωα από τον αναγνώστη. Αλλά δεν πρόκειται μόνο για μια ατομική υπαρξιακή αναζήτηση, εξομολόγηση ή απολογία. Μέσα από την ανάπτυξη της κεντρικής πλοκής αναδεικνύονται, με υποδειγματικό τρόπο, πλευρές της κουλτούρας, των εθίμων και της κοινωνικής ψυχοσύνθεσης της μακρινής χώρας του Βορρά, έτσι όπως διαμορφώθηκαν στην αστική Σουηδία των αρχών του 20ου αιώνα, όπου η προτεσταντική ηθική διαδραματίζει ακόμα καθοριστικό ρόλο σε μια κοινωνία που γνωρίζει ραγδαία εκβιομηχάνιση.

Εξαιρετική η μετάφραση από τη Σουηδική γλώσσα καθώς και το επίμετρο!

Ανυπόφορο βιβλίο. Ενώ ο συγγραφέας θέλει να πειραματιστεί με διάφορες λογοτεχνικές φόρμες, με φιλοσοφικές έννοιες και υπαρξιακά ζητήματα, εκνευρίζει τον αναγνώστη με τον "ήρωά" του. Ένα κακομαθημένο φαντασμένο παλιόπαιδο που όλη την ώρα έχει το μυαλό του στο πως θα συνευρεθεί ερωτικά με 2 δίδυμες εξίσου αντιπαθητικής αστικής αγγλικής ανατροφής και κουλτούρας. Το βιβλίο το εγκατέλειψα στη σελίδα 558, όχι γιατί είναι από δομικής άποψης βαρετό και κακογραμμένο, αλλά επαναλαμβάνει συνεχώς τα μικροαστικά διανοουμενίστικα στερεότυπα της κακής όψης του Βρετανικού αποικιοκρατικού πολιτισμού μέσω του κεντρικού του ήρωα ο οποίος όσο προχωράν οι σελίδες τόσο πιο αντιπαθητικός γίνεται. Ελπίζω να μην είναι αυτοβιογραφικό του John Fowles όταν έζησε στις Σπέτσες ως καθηγητής γιατί αυτομάτως γίνεται κι ο συγγραφέας αντιπαθητικός μέσω του ήρωά του.

Ο Σεμπρούν είναι σπουδαίος συγγραφέας γιατί κάθε έργο του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί magnus opus. Πολύ σπάνια περίπτωση, τρομερή αφηγηματική δεινότητα, αισθητική εκφραστικότητα που θα ζήλευαν πολλοί, και πάντα επίκαιρος και διαχρονικός ταυτόχρονα. Αυτός έβαλε τις ράγες ώστε η σύγχρονη ισπανική πεζογραφία να ανθίσει και να φτάσει στο σημείο που έφτασε. Για μένα είναι η καλύτερη του κόσμου μέσα στον 21ο αιώνα.

Το "είκοσι χρόνια και μία μέρα" δεν έχει διαβαστεί πολύ στην Ελλάδα πράγμα που αποδεικνύεται από τις σχεδόν ανύπαρκτες κριτικές. Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο απαιτητικό βιβλίο με διάφορες αφηγηματικές τεχνικές και χρονικά άλματα στο χρόνο. Οι αφηγήσεις είναι συνήθως αναστοχασμοί και διαφέρουν ως προς το κάθε φορά πρόσωπο που επικεντρώνεται ο συγγραφέας αναδεικνύοντας υποδειγματικά την πολύπλευρη αντίληψη της αλήθειας ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση και τη βιωματική εμπειρία. Αλλά αυτό που απογειώνει το έργο είναι η σπουδή στη μυθοπλασία, η εναλλαγή ηρώων και τοπωνυμίων από τον μύθο στην πραγματικότητα και αντίστροφα σε σημείο να αναρωτιέσαι αν έχει σημασία τι είναι αληθινό και τι φανταστικό. Είναι αριστούργημα.

Θερμά συγχαρητήρια και στη μεταφράστρια Μελίνα Παναγιωτίδου!

Λοιπόν, θα ξεκινήσω από τα θετικά: είναι μια καλογραμμένη μελέτη, με υπέρ του δέοντος παράθεση και αξιοποίηση βιβλιογραφίας και επαρκή τεκμηρίωση των επιχειρημάτων. Οι ενότητες κουμπώνουν όμορφα η μία με την άλλη, και ο αρχάριος αναγνώστης επί των ζητημάτων μπορεί να κατατοπιστεί ικανοποιητικά όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται τα συνωμοσιολογικά αφηγήματα, ποιες οι γνωσιολογικές και κοινωνικοπολιτικές αιτίες τους και σε τι αποσκοπούν.

Δυστυχώς όμως υπάρχουν και πολλά αρνητικά. Ο συγγραφέας στην προσπάθεια του να μείνει πιστός στο δίπολο φιλελεύθερη δημοκρατία - ολοκληρωτισμός/λαϊκισμός, προβαίνει σε μια ισοπεδωτική εξίσωση πραγματικών συνωμοσιολογικών αφηγημάτων (οι σοφοί της Σιών, οι Ιλουμινάτι, η εβραϊομασονικές μηχανορραφίες, 11η Σεπτεμβρίου κοκ), με αντικαπιταλιστικές θεωρητικές και πολιτικές αναλύσεις οι οποίες, με εξαίρεση ίσως κάποιες περιθωριακές ψευδοαναλύσεις στον ευρύτερο αριστερό και αναρχικό χώρο, δεν καταφεύγουν σε αυθαίρετες καταγγελίες εναντίον μυστικών τάχα ομάδων που ελέγχουν τον κόσμο, αλλά αναδεικνύουν τις ατέλειες του καπιταλιστικού συστήματος με αναλύσεις επί των δομικών/λειτουργικών αντιθέσεων και αντιφάσεων του που έχουν καθαρά επιστημονική υπόσταση. Μέσα σε αυτό το χοντροκομμένο ερμηνευτικό σχήμα, γίνονται "συνωμοσιολόγοι" ακόμα και έγκριτοι διανοούμενοι παγκοσμίου κύρους όπως ο Μπουρντιέ και ο Τσόμσκι.
Επίσης, ο συγγραφέας επαναλαμβάνει συνεχώς ότι η συνωμοσιολογία έχει λαϊκή προέλευση το οποίο είναι μεγάλο λάθος. Αυτά τα μυθεύματα διαμορφώνονται από αμιγώς αστικές δυνάμεις με σκοπό τη χειραγώγηση "ανώριμων" λαϊκών μαζών σε συγκρούσεις εθνικού και διεθνούς χαρακτήρα. Ο αντισημιτισμός του 19ου αιώνα είναι ακριβώς αυτό το πράγμα, και ο μεγιστάνας Φόρντ ήταν θαυμαστής των συνωμοσιολογικών αντισημιτικών αφηγήσεων και φυσικά του ναζισμού.

Συμπέρασμα: το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί αλλά με κριτικό δημιουργικό πνεύμα.

Η αυστριακή νομπελίστρια συγγραφέας Ελφρίντε Γέλινεκ αποτελεί μια περίπτωση που δεν μπορείς να απαξιώσεις και να παραβλέψεις. Δεδηλωμένη κομμουνίστρια και φεμινίστρια σε μια κατά παράδοση συντηρητική χώρα (ίσως η συντηρητικότερη της Ευρώπης), αποτέλεσε και αποτελεί ένα καρφί για το αυστριακό κατεστημένο και προπάντων για τις δεξιόστροφες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις του. Κι αυτό γιατί αξιοποίησε το λογοτεχνικό της εκτόπισμα για να στηλιτεύσει τα χρηστά κοινωνικά ήθη της Αυστρίας και να αναδείξει αυτό που κρύβεται κάτω από το χαλί. Ασχολείται περισσότερο με την σεξιστική καταπίεση.

Το βιβλίο "λαγνεία" προκάλεσε τις πιο ακραίες αντιδράσεις στα τέλη '80 όταν και εκδόθηκε. Το παγκόσμιο λογοτεχνικό κατεστημένο διχάστηκε. Κι αυτό γιατί περιγράφει με το δικό της αριστοτεχνικό ύφος την σεξουαλική πράξη στην πιο διαστροφική της εκδοχή. Όμως δεν πρόκειται για ένα ρηχό "αντιπορνογράφημα" γιατί όλο το βιβλίο διαπνέεται από αλληγορικό νόημα, αφού η σεξουαλική λαγνεία χρησιμοποιείται από την Ελφρίντε ως όχημα για να αναδείξει όλες τις απόκρυφες πλευρές του αστικού αυστριακού κατεστημένου. Η αγία αστική οικογένεια λοιπόν σε όλη της γύμνια, τίποτα λιγότερο από μια πορνοταινία. Παράλληλα ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει και τις έντονες οικολογικές ανησυχίες της συγγραφέως σε σχέση με την υπερεκμετάλλευση του φυσικού πλούτου από τον άνθρωπο.

Ένα μεγάλο αίσθημα ανακούφισης με κατέκλυσε όταν τελείωσα τις 308 σελίδες του. Επειδή είμαι ψυχαναγκαστικός θα ένιωθα πολύ άσχημα αν το εγκατέλειπα. Να σκεφτεί κανείς ότι ο πειρασμός να το αφήσω υπήρχε ακόμα και 2 σελίδες πριν το τέλος, πράγμα που ποτέ δεν μου έχει ξανασυμβεί.

Ο Βίλα - Μάτας Ενρίνκε προσπαθεί να αναπτύξει το θέμα του γήρατος, του θανάτου και της ματαιότητας μέσα από το πρόσωπο ενός 60χρονου πρώην εκδότη ο οποίος είχε σοβαρό πρόβλημα με τον αλκοολισμό. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας από το συγγραφέα δεν είναι καθόλου ικανοποιητικό παρόλο που εντάσσει στο παιχνίδι τους 2 μεγαλύτερους Ιρλανδούς συγγραφείς του 20ου αιώνα, τον Τζόυς και τον Μπέκετ. Πλατειάζει υπερβολικά, φλυαρεί ανυπόφορα, προσπαθεί να αναπτύξει τους φιλοσοφικούς στοχασμούς του ήρωα αλλά στο τέλος τα μπερδεύει και απογοητεύει.

Είχα από το συγκεκριμένο συγγραφέα πολύ υψηλές προσδοκίες. Κάποιοι μάλιστα τον θεωρούν ισάξιο με τον Χαβιέρ Μαρίας.Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω σε καμία περίπτωση. Θα τον παραλλήλιζα πιο πολύ με τον σύγχρονο Ιρλανδό συγγραφέα Μπάνβιλ όσον αφορά τη θεματολογία και το ύφος, όμως ο Μπάνβιλ τα καταφέρνει πολύ καλύτερα απ\' ότι ο Ενρίκε.

Επειδή δεν θέλω να βάλω 2 αστέρια, βάζω 3 αλλά να θεωρηθεί ως 2.5 αστέρια!

Μία πολύ όμορφη νουβέλα. Κινείται στα πλαίσια του συγγραφικού ύφους του Μοντιάνο και ίσως είναι ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματά του. Ο άξονας του έργου είναι η ανάπλαση με τη βοήθεια της μνήμης και των προσωπικών του βιωμάτων της δεκαετίας του '40 και πιο συγκεκριμένα του ζητήματος της δίωξης των εβραίων της Γαλλίας από τους ναζί, του ολοκαυτώματος. Χρησιμοποιεί ως όχημα την αναζήτηση της ταυτότητας ενός κοριτσιού λίγο πριν την ενηλικίωση το οποίο προέρχεται από φτωχή εβραϊκή οικογένεια εμιγκρέδων εργατών του Παρισιού και εγκαταλείπει το παρθεναγωγείο στο οποίο ήταν οικότροφη για λόγους που δεν εξιχνιάζονται. Στην προσπάθεια αυτή ο συγγραφέας προσπαθεί να αξιοποιήσει διάφορα στοιχεία που ψάχνει στα ληξιαρχεία και στις διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, στοιχεία που δεν επαρκούν για να αναδομήσει ουσιαστικά την ζωή αυτού του υπαρκτού προσώπου. Ίσως το βαθύτερο κίνητρο του Μοντιάνο είναι η υπαρξιακή του ανάγκη για αναζήτηση της δικής του ταυτότητας, καθώς προσπαθεί να ανιχνεύσει πλευρές του δικού του εαυτού μέσα από τα δικά του βιώματα στο Παρίσι της δεκαετίας του '60. Η υπερβολική αναφορά σε δρόμους του Παρισιού, σε διασταυρώσεις και η παράθεση διευθύνσεων ίσως κουράσουν τον αναγνώστη, είναι όμως ο κόσμος μέσα στον οποίο δομείται το Μοντιανικό σύμπαν, ένα σύμπαν μέσα στο περίκλειστο αστικό περιβάλλον μιας μεγαλούπολης.

Είναι η βίβλος του σημερινού νεοφιλελευθερισμού. Στην ουσία δεν πρόκειται για τα κλασικά αστικά φιλελεύθερα ρεύματα του 18ου και 19ου αιώνα, είναι η προσαρμογή του "φιλελευθερισμού" στις συνθήκες του 20ου αιώνα, και πιο πολύ σε αυτές των μεταπολεμικών δεκαετιών. Δηλαδή ο νεοφιλελευθερισμός είναι η πιο χονδροειδής διαστρέβλωση του πνεύματος και της ουσίας του φιλελευθερισμού όπως τον οραματίστηκαν ο Καντ, ο Ρουσώ, ο Βολταίρος, ο Μοντεσκιέ κ.ο.κ. Είναι ένα αμιγώς συντηρητικό ιδεολογικοπολιτικό ρεύμα, που καπηλεύεται τις έννοιες "ελευθερία", "ατομικότητα" ως δικαίωμα του ισχυρού καπιταλιστή να εκμεταλλεύεται τον αδύναμο εργαζόμενο ή του ισχυρού κράτους να ληστεύει το πιο αδύναμο έθνος. Δηλαδή στο νεοφιλελευθερισμό οι έννοιες του διαφωτισμού δεν έχουν πολιτική και κοινωνική χροιά αλλά μόνο οικονομική. Το βιβλίο έχει ενδιαφέρον να διαβαστεί από αυτούς που θέλουν να κατατοπιστούν στις αρχές και τις μεθόδους του νεοφιλελευθερισμού είτε τον συμμερίζονται είτε θέλουν να τον γνωρίσουν για να τον πολεμήσουν πολιτικά και ιδεολογικά.

Αποδεικνύεται ότι αφηγηματική πληρότητα δεν συνεπάγεται πάντοτε αφηγηματική πληθωρικότητα. Είναι κάποιοι συγγραφείς που μπορούν μέσα σε ελάχιστες σελίδες να εκφράσουν με τον καλύτερο τρόπο τις ιδέες, τις νοοτροπίες, την ψυχοσύνθεση των ηρώων τους μέσα σε περιβάλλον ταραγμένων εποχών με υπερφυσική άνεση. Πάντα θαύμαζα περισσότερο αυτούς που μπορούν να πουν τα πάντα σε ελάχιστες γραμμές, από αυτούς που αναπτύσσονταν σε άπειρες σελίδες και στο τέλος πνίγονταν μέσα σε αυτές. Δεν αποτελεί μομφή ή προτίμηση μου στη μικρή φόρμα, καμία σχέση, προτιμώ το εκτενές μυθιστόρημα, όμως δεν μπορώ να μη πω ότι μερικές νουβέλες αξίζουν περισσότερο από πολλά 600σέλιδα τούβλα. Μια τέτοια νουβέλα είναι και ο "Γκασπάρ Ρουίζ" και ο Γιόζεφ Κόνραντ είναι ένας αριστοτέχνης μιας αφήγησης που ανανεώνει την παλιά κλασική φόρμα με νέα στοιχεία που συμβάλλουν σημαντικά στη διαμόρφωση του λογοτεχνικού ρεύματος του μοντερνισμού στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ίσως το πιο δύσκολο, απαιτητικό και ταυτόχρονα μεγαλειώδες βιβλίο που διάβασα την προηγούμενη χρονιά. Το έργο είναι γραμμένο με την αριστοτεχνική γραφή του Χαβιέρ Μαρίας, του μεγαλύτερου για μένα Ισπανού συγγραφέα του καιρού μας. Είναι εκπληκτικό το πως καταφέρνει να αναπτύξει ένα θέμα -που εκ των προτέρων φαίνεται αδιάφορο και κοινότυπο- σε υπαρξιακή ελεγεία που μόνο με τον Άμλετ του Σαίξπηρ θα μπορούσε να συγκριθεί. Αν σας ενδιαφέρει η καταιγιστική πλοκή και η εύκολη ταύτιση τότε δεν είναι σίγουρα το βιβλίο σας. Θα σας κουράσει η σπειροειδής μπερνχαρντική γραφή του με τον εμμονικό εσωτερικό μονόλογο και τους ανύπαρκτους διαλόγους που αποδίδονται μόνο σε πλάγιο λόγο, τελικά θα το αφήσετε στις πρώτες 20 σελίδες το πολύ. Είναι για τον επίμονο και άγρυπνο αναγνώστη που θα βουτήξει μέσα στις έννοιες των λέξεων, θα τις "τσαλακώσει", θα τις "ζουλήξει", θα τις "αποσυναρμολογήσει" έτσι ώστε να συνειδητοποιήσει τη δισυπόστατη σημασία αυτών των εννοιών και το πως αλλάζουν νόημα μέσα στις φράσεις που ανάλογα με τη δομή και το ύφος τους χρωματίζονται με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο, σε σημείο να αμφιβάλλεις κι εσύ για το πόσο καλά τις γνωρίζεις. Φυσικά πρέπει να δώσουμε και τα εύσημα στη μεταφράστρια που κατάφερε να αποδώσει υπέρ του δέοντος στη γλώσσα μας ένα έργο με πολλές γλωσσικές, συντακτικές και εννοιολογικές δυσκολίες από έναν συγγραφέα μαέστρο του ύφους.