Απογοήτευση! Όλα δίνονται στο πιάτο, ξέρεις από την αρχή που θα καταλήξει, δεν υπάρχουν αφηγήσεις που να είναι θολές και αμφίσημες, η πλοκή είναι εξαιρετικά απλή που θα μπορούσε να τη σκεφτεί ο καθένας. Δεν είναι αστυνομικό μυθιστόρημα, μάλλον είναι ένα βιβλίο μιας αστυνομικής περιπέτειας, λες και βλέπεις κακή αμερικάνικη ταινία της δεκαετίας του \'70 με καλούς και κακούς. Το 1 αστεράκι το δίνω επειδή ο συγγραφέας μου αφηγήθηκε μια ιστοριούλα χωρίς να με κουράσει. Αδιάφορο βιβλίο που γράφτηκε καθαρά και μόνο για να πουλήσει στις διακοπές και μετά να χαθεί στο κενό. Ένα σεναριάκι που πλασαρίστηκε για ποιοτική αστυνομική λογοτεχνία. Κρίμα.

Εξαιρετικά ενδιαφέρον από πλευράς θέματος, όμως είναι ένα άνισο βιβλίο που κάνει πολλές κοιλιές ανάμεσα σε πολύ όμορφες σελίδες.Τα κομμάτια που αναπτύσσουν υπαρξιακές, ψυχικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις του ήρωα είναι πολύ καλά, οι περιγραφές όμως που έχουν να κάνουν με τη δομή της μεσαιωνικής Πόλης της Κωνσταντινούπολης δεν δίνονται πάντα με γλαφυρότητα, κουράζουν σε μεγάλο βαθμό, είναι φλύαρες και επαναλαμβανόμενες. Επίσης πρέπει να αναφέρουμε ότι τα γεγονότα σε μερικά σημεία είναι παραμορφωμένα και δεν ταυτίζονται με την ιστορική αλήθεια, ενώ κάποια πραγματικά πρόσωπα τα βάζει ο συγγραφέας να δρούνε με άλλο ρόλο από αυτόν που έχει επιβεβαιωθεί από τις πηγές (π.χ η περίπτωση της Άννας Νοταρά και του Σφραντζή).

Εν ολίγοις, είναι ένα καλό ιστορικό μυθιστόρημα που δίνει βάσει περισσότερο στη μυθοπλασία και λιγότερο στην ιστορική ακρίβεια και νομίζω ότι καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό να αποδώσει τη σκέψη και τα συναισθήματα του μεσαιωνικού ανθρώπου. Όμως αριστούργημα δεν είναι.

Λόγω της πολύ μικρής γραμματοσειράς οι 500 σελίδες είναι σαν 1000. Πρέπει να είσαι Ντοστογιέφσκι για να μπορέσεις να γράψεις 1000 τέλειες σελίδες. Και ο Βάλταρι είναι καλός όμως δεν είναι Ντοστογιέφσκι.

Έχουν περάσει 2,5 χρόνια από τότε που το διάβασα και ακόμα ζει μέσα μου με χίλιους τρόπους και με χίλια πρόσωπα. Δεν είναι βιβλίο, δεν έχει αρχή μέση και τέλος, είναι ένα σύμπαν μέσα στο οποίο πνίγεσαι αλλά ο πνιγμός είναι ηδονικός. Δεν μπορώ να το εξηγήσω αλλιώς. Από τη πρώτη σελίδα μέχρι την τελευταία σε αρπάζει από τα μαλλιά, δεν έχει αστυνομική πλοκή και είναι πιο noir κι από τον Ιζό, δεν είναι ποίημα αλλά έχει περισσότερη ποιητικότητα κι από τον Μπωντλαίρ, δεν είναι δοκιμιακή μελέτη για την τέχνη αλλά ο μεγάλος Μπόρχες θα υποκλινότανε στην ευρυμάθεια του Μπολάνιο, τέλος δεν είναι πορνογράφημα αλλά υπάρχουν σελίδες που στάζουν χυδαίο ερωτισμό που θα τον ζήλευε ακόμα κι ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ. Με λίγα λόγια, δεν είναι τίποτα και είναι τα πάντα, γιατί είναι ένα έργο τέχνης.

Όμορφο και καλογραμμένο βιβλίο, πρωτοπρόσωπη αφήγηση με ύφος κοφτό, λιτό και σχεδόν πάντα κυνικό. Ενδεχομένως να έχει επηρεαστεί άμεσα από τον Δόκτωρ Γκλας του επίσης Σουηδού συγγραφέα Σέντερμπεργκ που επίσης έχω διαβάσει. Παρόλο που η μετάφραση δεν είναι από τα Σουηδικά,νομίζω ότι αποδίδεται πολύ καλά το ύφος του κειμένου.Διαβάζεται εύκολα αλλά δεν είναι απλοϊκό, έχει πολύ βάθος με εξαιρετικές ψυχογραφικές αποχρώσεις, πολλές αμφισημίες και αλληγορικά νοήματα. Δεν είναι αριστούργημα, αλλά είναι από τα καλά βιβλία που αξίζει να διαβάζεις γιατί σου δίνουν πολλά πράγματα χωρίς να σε κουράζουν άσκοπα με φλύαρα ανούσια κομμάτια. Κάθε λέξη είναι στη σωστή της θέση.

Παρόλο που δεν είμαι φανατικός εραστής του αστυνομικού μυθιστορήματος, το συγκεκριμένο μου άρεσε πάρα πολύ και το διάβασα με ιδιαίτερη βουλιμία. Όσοι επιζητάτε τυποποιημένους ήρωες και αντιήρωες που συναντάμε στα κλασσικά noir μυθιστορήματα, καθώς και μία "πιασάρικη" πλοκή ερωτικού ή επιχειρηματικού/υποκοσμικού χαρακτήρα μάλλον θα σας απογοητεύσει. Μπλέκει πολλές παράλληλες ιστορίες, εισέρχεται σε ζητήματα πολιτικής ίντριγκας, σε θρησκευτικά και επιστημονικά ζητήματα, και κάνει αναδρομή μέχρι και σε στιγμιότυπα του β\' παγκοσμίου πολέμου που τα τελευταία δεν είναι απλά ξερές αναφορές αλλά έχουν βαρύνοντα ρόλο σε όλη τη δομή του βιβλίου. Οι ιστορίες δεν συνδέονται αμέσως και πρέπει να έχεις πολύ υπομονή μέχρι να σου λυθούν πολλές απορίες και να ξεκαθαρίσει το τοπίο, αλλά στο τέλος αν επιμείνεις θα αποζημιωθείς.

Στα αρνητικά θα έβαζα κάποιες κουραστικές περιγραφές τοπίων και αστικών τοποθεσιών, οι οποίες δεν είναι τόσο γλαφυρές και πιο πολύ σε μπερδεύουν. Ίσως είναι θέμα μετάφρασης αλλά δεν το νομίζω. Επίσης η επιμέλεια του κειμένου έχει αρκετά ορθογραφικά λαθάκια.

Εν κατακλείδι, βάζω 4.5 αστεράκια και το προτείνω ανεπιφύλακτα σε αναγνώστες που ελκύονται από τη σκανδιναβική noir ατμόσφαιρα (που ναι μεν είναι ειδυλλιακή αλλά ταυτόχρονα είναι ζοφερή και σκοτεινή), και σε όσους στην ανάγνωση απολαμβάνουν κυρίως τη χαρά του ταξιδιού και όχι τον τελικό προορισμό.

Δεν αποτελεί τίποτα λιγότερο από μια προσπάθεια να δοθεί "επιστημονικοφάνεια" στη λεγόμενη "δεξιά" αντίληψη της ιστορίας τη δεκαετία του \'40. Προφανώς, επειδή η πραγματικότητα, δυστυχώς για τους υποστηρικτές αυτής της άποψης, είναι αμείλικτη, οι 2 συγγραφείς δεν έχουν άλλο δρόμο από το να καταφύγουν στην "αποδόμηση". Τι εννοώ; Εννοώ ότι προσπαθούν να δικαιώσουν την πλευρά τους μέσω της αρνητικής προβολής του αντιπάλου. Δεν ασχολούνται δηλαδή τόσο πολύ με τους "αντιστασιακούς επαίνους" της αντι-εαμικής πλευράς.Άλλωστε να μην κοροϊδευόμαστε η αντιΕΑΜική πλευρά αν δεν ήταν ανοιχτά δωσιλογική (όπως Οργάνωσις Χ, ΠΑΟ, Τσάους Αντών, Τάγματα Ασφαλείας, ΕΑΣΑΔ) η αντίσταση που έκανε περιοριζόταν σε κάποια σαμποτάζ και κατασκοπεία (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΠΕΑΝ). Ασχολούνται κυρίως με την "σκοτεινή" πλευρά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Χωρίς φυσικά να θέλει κάποιος να αρνηθεί ότι και η ΕΑΜική πλευρά σε κάποιες πτυχές άσκησε βία κάτι που είναι αναπόφευκτο σε ταραγμένες εποχές, εν τούτοις μέσω απίστευτων διαστρεβλώσεων παρουσιάζεται ως ...γενικευμένη κόκκινη τρομοκρατία που απορρέει από το σχέδιο του ΚΚΕ να κατακτήσει την εξουσία (κάτι φυσικά που δεν ισχύει γιατί αν ήταν έτσι δεν θα υπήρχε ούτε συμφωνία του Λιβάνου, ούτε της Καζέρτας).

Τις τελευταίες δεκαετίες κάτι τέτοιες ιστορικές αναθεωρήσεις ηχούν καλά στα συντηρητικά αυτιά και σε μεταμοντέρνους "σχετικιστές". Η αλήθεια είναι όμως ότι αυτού του είδους το ιστορικό ρεύμα (νέο κύμα λέγεται) δεν θα γίνει ποτέ κυρίαρχο και αργά ή γρήγορα θα ξαναβρεθεί στη θέση που του ανήκει, δηλαδή στο περιθώριο. Γιατί πολύ απλά βασίζεται σε σαθρά θεμέλια (έλλειψη πραγματικής κοινωνικής ανάλυσης, αυθαίρετος συγκρητισμός, πτωματολογία μέσω του αθροίσματος συμβάντων ασυσχέτιστων, μεροληπτική αξιοποίηση μαρτυριών).

Μόνο θετικά πράγματα μπορεί να πει κάποιος για αυτή τη σπουδαία σκανδιναβική νουβέλα. Το βιβλίο είναι γραμμένο σε μορφή ημερολογίου όπου αποτυπώνονται οι σκέψεις ενός 30χρονου γιατρού με σχεδόν ανύπαρκτη προσωπική ζωή. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη με αποτέλεσμα την εσωτερίκευση του ψυχισμού του ήρωα από τον αναγνώστη. Αλλά δεν πρόκειται μόνο για μια ατομική υπαρξιακή αναζήτηση, εξομολόγηση ή απολογία. Μέσα από την ανάπτυξη της κεντρικής πλοκής αναδεικνύονται, με υποδειγματικό τρόπο, πλευρές της κουλτούρας, των εθίμων και της κοινωνικής ψυχοσύνθεσης της μακρινής χώρας του Βορρά, έτσι όπως διαμορφώθηκαν στην αστική Σουηδία των αρχών του 20ου αιώνα, όπου η προτεσταντική ηθική διαδραματίζει ακόμα καθοριστικό ρόλο σε μια κοινωνία που γνωρίζει ραγδαία εκβιομηχάνιση.

Εξαιρετική η μετάφραση από τη Σουηδική γλώσσα καθώς και το επίμετρο!

Ανυπόφορο βιβλίο. Ενώ ο συγγραφέας θέλει να πειραματιστεί με διάφορες λογοτεχνικές φόρμες, με φιλοσοφικές έννοιες και υπαρξιακά ζητήματα, εκνευρίζει τον αναγνώστη με τον "ήρωά" του. Ένα κακομαθημένο φαντασμένο παλιόπαιδο που όλη την ώρα έχει το μυαλό του στο πως θα συνευρεθεί ερωτικά με 2 δίδυμες εξίσου αντιπαθητικής αστικής αγγλικής ανατροφής και κουλτούρας. Το βιβλίο το εγκατέλειψα στη σελίδα 558, όχι γιατί είναι από δομικής άποψης βαρετό και κακογραμμένο, αλλά επαναλαμβάνει συνεχώς τα μικροαστικά διανοουμενίστικα στερεότυπα της κακής όψης του Βρετανικού αποικιοκρατικού πολιτισμού μέσω του κεντρικού του ήρωα ο οποίος όσο προχωράν οι σελίδες τόσο πιο αντιπαθητικός γίνεται. Ελπίζω να μην είναι αυτοβιογραφικό του John Fowles όταν έζησε στις Σπέτσες ως καθηγητής γιατί αυτομάτως γίνεται κι ο συγγραφέας αντιπαθητικός μέσω του ήρωά του.

Ο Σεμπρούν είναι σπουδαίος συγγραφέας γιατί κάθε έργο του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί magnus opus. Πολύ σπάνια περίπτωση, τρομερή αφηγηματική δεινότητα, αισθητική εκφραστικότητα που θα ζήλευαν πολλοί, και πάντα επίκαιρος και διαχρονικός ταυτόχρονα. Αυτός έβαλε τις ράγες ώστε η σύγχρονη ισπανική πεζογραφία να ανθίσει και να φτάσει στο σημείο που έφτασε. Για μένα είναι η καλύτερη του κόσμου μέσα στον 21ο αιώνα.

Το "είκοσι χρόνια και μία μέρα" δεν έχει διαβαστεί πολύ στην Ελλάδα πράγμα που αποδεικνύεται από τις σχεδόν ανύπαρκτες κριτικές. Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο απαιτητικό βιβλίο με διάφορες αφηγηματικές τεχνικές και χρονικά άλματα στο χρόνο. Οι αφηγήσεις είναι συνήθως αναστοχασμοί και διαφέρουν ως προς το κάθε φορά πρόσωπο που επικεντρώνεται ο συγγραφέας αναδεικνύοντας υποδειγματικά την πολύπλευρη αντίληψη της αλήθειας ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση και τη βιωματική εμπειρία. Αλλά αυτό που απογειώνει το έργο είναι η σπουδή στη μυθοπλασία, η εναλλαγή ηρώων και τοπωνυμίων από τον μύθο στην πραγματικότητα και αντίστροφα σε σημείο να αναρωτιέσαι αν έχει σημασία τι είναι αληθινό και τι φανταστικό. Είναι αριστούργημα.

Θερμά συγχαρητήρια και στη μεταφράστρια Μελίνα Παναγιωτίδου!

Λοιπόν, θα ξεκινήσω από τα θετικά: είναι μια καλογραμμένη μελέτη, με υπέρ του δέοντος παράθεση και αξιοποίηση βιβλιογραφίας και επαρκή τεκμηρίωση των επιχειρημάτων. Οι ενότητες κουμπώνουν όμορφα η μία με την άλλη, και ο αρχάριος αναγνώστης επί των ζητημάτων μπορεί να κατατοπιστεί ικανοποιητικά όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται τα συνωμοσιολογικά αφηγήματα, ποιες οι γνωσιολογικές και κοινωνικοπολιτικές αιτίες τους και σε τι αποσκοπούν.

Δυστυχώς όμως υπάρχουν και πολλά αρνητικά. Ο συγγραφέας στην προσπάθεια του να μείνει πιστός στο δίπολο φιλελεύθερη δημοκρατία - ολοκληρωτισμός/λαϊκισμός, προβαίνει σε μια ισοπεδωτική εξίσωση πραγματικών συνωμοσιολογικών αφηγημάτων (οι σοφοί της Σιών, οι Ιλουμινάτι, η εβραϊομασονικές μηχανορραφίες, 11η Σεπτεμβρίου κοκ), με αντικαπιταλιστικές θεωρητικές και πολιτικές αναλύσεις οι οποίες, με εξαίρεση ίσως κάποιες περιθωριακές ψευδοαναλύσεις στον ευρύτερο αριστερό και αναρχικό χώρο, δεν καταφεύγουν σε αυθαίρετες καταγγελίες εναντίον μυστικών τάχα ομάδων που ελέγχουν τον κόσμο, αλλά αναδεικνύουν τις ατέλειες του καπιταλιστικού συστήματος με αναλύσεις επί των δομικών/λειτουργικών αντιθέσεων και αντιφάσεων του που έχουν καθαρά επιστημονική υπόσταση. Μέσα σε αυτό το χοντροκομμένο ερμηνευτικό σχήμα, γίνονται "συνωμοσιολόγοι" ακόμα και έγκριτοι διανοούμενοι παγκοσμίου κύρους όπως ο Μπουρντιέ και ο Τσόμσκι.
Επίσης, ο συγγραφέας επαναλαμβάνει συνεχώς ότι η συνωμοσιολογία έχει λαϊκή προέλευση το οποίο είναι μεγάλο λάθος. Αυτά τα μυθεύματα διαμορφώνονται από αμιγώς αστικές δυνάμεις με σκοπό τη χειραγώγηση "ανώριμων" λαϊκών μαζών σε συγκρούσεις εθνικού και διεθνούς χαρακτήρα. Ο αντισημιτισμός του 19ου αιώνα είναι ακριβώς αυτό το πράγμα, και ο μεγιστάνας Φόρντ ήταν θαυμαστής των συνωμοσιολογικών αντισημιτικών αφηγήσεων και φυσικά του ναζισμού.

Συμπέρασμα: το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί αλλά με κριτικό δημιουργικό πνεύμα.