Συγγραφείς σαν τον Μπολάνιο σπανίζουν. Δεν είναι τυχαίο που αποτελεί σημείο αναφοράς για όλη τη λογοτεχνική ελίτ του κόσμου. Και αυτό γιατί κατάφερε να υπερβεί τα διάφορα ρεύματα και σχολές και να συνθέσει ένα πρωτοποριακό λογοτεχνικό έργο που φέρει αποκλειστικά τη δική του σφραγίδα. Τα διηγήματά αυτής της συλλογής είναι μια αποκάλυψη για την ψυχή, την αισθητική αντίληψη, την καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία, την ποιητικότητα της βίας και του κυνισμού, είναι σαν να βλέπεις έναν πίνακα ζωγραφικής του Νταλί και κάθε φορά που τον βλέπεις, ανακαλύπτεις καινούρια πράγματα. Ο Μπολάνιο στην πραγματικότητα δεν είναι συγγραφέας, είναι ζωγράφος των λέξεων. Τον Μπολάνιο δεν τον διαβάζεις αλλά τον βιώνεις, τον αισθάνεσαι, αφήνεις το μυαλό και την ψυχή να σε παρασύρουν σε άλλους κόσμους και άλλα μονοπάτια που δεν ήξερες ότι υπάρχουν, είναι ένα σύμπαν που πρέπει να εξερευνήσεις. Τα βιβλία του δεν είναι μιας χρήσης, δεν είναι ιστορίες με αρχή μέση και τέλος, είναι μια ονειρική πραγματικότητα σε κίνηση που δεν τελειώνει ποτέ, επομένως δεν διαβάζεται μόνο μια φορά, αλλά αμέτρητες φορές και κάθε φορά είναι μια διαφορετική αναγνωστική εμπειρία.

Είναι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα στον αγγλοσαξωνικό κόσμο της τελευταίας δεκαετίας. Πολύ καλός και δουλεμένος λόγος, ακριβής γλωσσική απόδοση της αργκό, αφηγηματικός ιστός που δομείται γύρω από 4 πρόσωπα με χρονικές μετατοπίσεις από κεφάλαιο σε κεφάλαιο όπου σταδιακά ξεθολώνουν οι κρυφές όψεις των χαρακτήρων, ιδιότυπο χιούμορ της "πιάτσας" αλλά με τέτοιο βάθος που αναδεικνύει βαθύτερες σκέψεις για τη ζωή, το θάνατο, τις φιλοδοξίες, τα λάθη κλπ. Αξίζει να το διαβάσετε, το προτείνω!

Καθαρά αντικομμουνιστικό βιβλίο που κινείται στην ανιστόρητη θεωρία των 2 άκρων. Το είχα διαβάσει πριν χρόνια όταν ήμουν φοιτητής τότε που ακόμα πίστευα ότι ο Στάλιν είναι ίδιος με τον Χίτλερ. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται καλογραμμένο και με την αναγκαία επιστημονική δεοντολογία. Όμως για όσους γνωρίζουν πράγματα από ιστορία, πολιτική θεωρία θα διαπιστώσουν ότι το βιβλίο είναι σχηματικό, ρηχό και καθόλου πρωτότυπο. Ο σκοπός του δεν είναι να κάνει μια μελέτη για τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες, αλλά στρέφεται αρνητικά κυρίως στην ιδεολογία του κομμουνισμού και της επιτίθεται με εκλεκτικισμούς που δανείζεται από το φασισμό/ναζισμό. Δηλαδή ο στόχος του βιβλίου είναι καθαρά να κολλήσει στην ιδεολογία του κομμουνισμού στοιχεία του φασισμού/ναζισμού αδιαφορώντας για τις τεράστιες διαφορές που έχουν μεταξύ τους σε όλα τα επίπεδα. Κινείται πάνω στις μελέτες του αντιδραστικού "διανοούμενου" Ερνστ Νόλτε ο οποίος ανήκει στο ρεύμα του αναθεωρητισμού που προσπάθησε μεταπολεμικά να ξεπλύνει το ναζιστικό παρελθόν της Γερμανίας με σκοπό να ξανανοίξει ο δρόμος της "μεγάλης Γερμανίας", κάτι που άρεσε ιδιαίτερα σε Γερμανούς μιλιταριστές, εθνικιστές και πρώην ναζιστές.

Το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει τουλάχιστον τα τελευταία 3 χρόνια (και έχω διαβάσει πάρα πολλά). Ο Κρασναχορκάι είναι ασύλληπτα μεγάλος συγγραφέας, μέσω του Κόριμ μπορεί να αφηγείται μέσα σε μια τεράστια πρόταση και με μία ανάσα χιλιάδες πράγματα χωρίς να χάνει το νήμα της σκέψης, σε βάζει σε ένα λαβύρινθο και σε βγάζει από αυτόν δίχως την παραμικρή αστοχία, χωρίς να χάνεται η σύνταξη και το νόημα μέσα σε μια φράση πάρα πολλών λέξεων. Και η συνολική ανάπτυξη της πλοκής και του μύθου είναι παρόλα αυτά υποδειγματική. Είναι το πρώτο βιβλίο του που διαβάζω και έχω εντυπωσιαστεί τόσο που ήδη έχω προμηθευτεί όλα του τα βιβλία τα οποία και ανυπομονώ να διαβάσω. Όσοι λατρεύετε συγγραφείς όπως τον Μπέρνχαρντ και τον Χαβιέρ Μαρίας και δεν έχετε ακόμα διαβάσει Κρασναχορκάι δεν ξέρετε τι χάνετε. Είναι λογοτεχνία δύσκολη, σπειροειδής, υψηλού επιπέδου, είναι για τους λίγους αλλά αυτή η λογοτεχνία αξίζει πραγματικά.

Οι εκδόσεις Gutenberg φημίζονται για τις υπέροχες επιλογές που κάνουν πάνω στην κλασική και σύγχρονη λογοτεχνία που είναι προοδευτική και εξαιρετικά γόνιμη για προβληματισμούς. Δεν μπορώ να καταλάβω τους λόγους που ένας τέτοιος εκδοτικός οίκος αποφάσισε να εκδώσει τα βιβλία του υπερσυντηρητικού και μέτριου ιστορικού Καργάκου ο οποίος προσπαθούσε να κάνει το άσπρο μαύρο για να δικαιώσει όλους τους εθνικιστικούς μύθους που καλλιεργήθηκαν μετά το \'21 οι οποίοι έχουν καταρρεύσει από τις μελέτες της σοβαρής επιστημονικής ιστοριογραφίας (κρυφά σχολειά, εξειδανίκευση του ρόλου της εκκλησίας στην αστική επανάσταση του \'21, απαξίωση της επιρροής του γαλλικού διαφωτισμού κλπ.)

Πάρα πολύ βαρετό, δεν με τράβηξε καθόλου, το εγκατέλειψα στη σελίδα 88. Φαίνεται ότι ο νομπελίστας συγγραφέας βρίσκεται πλέον σε δημιουργικό τέλμα, γράφει για να γράφει χωρίς να έχει τίποτα το ιδιαίτερο να πει πόσο μάλλον για ζητήματα τα οποία δεν γνωρίζει ούτε καν στοιχειωδώς, όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Νομίζω ότι ο Ισιγκούρο ότι είχε να δώσει στη λογοτεχνία το έδωσε με "τα απομεινάρια της μέρας" και 2 ακόμα καλά βιβλία, όλα τα υπόλοιπα διακατέχονται από μια ανούσια φλυαρία δίχως ουσία.

Βιβλίο που επιτέλους λέει τα πράγματα με το όνομα τους. Καμία απολύτως αγιοποίηση του Στάλιν για τις δίκες της Μόσχας, όμως για όσους έχουν μια στοιχειώδη αντίληψη των συνθηκών της εποχής εκείνης και των κινδύνων που διέτρεχε η ΕΣΣΔ τη δεκαετία του \'30 από τους αντιπάλους της, δεν τις δικαιολογεί προφανώς αλλά αντιλαμβάνεται πως όταν παίζεται η επιβίωση του πρώτου εργατικού σοσιαλιστικού κράτους του κόσμου, κάποια πράγματα ξεφεύγουν. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Ροβεσπιέρος είχε στείλει στη γκιλοτίνα χιλιάδες ευγενείς, όμως φανταστείτε πως θα ήταν ο κόσμος μας σήμερα χωρίς τη Γαλλική Επανάσταση.

Άμα κάποιοι θεωρούν το Στάλιν ίδιο και χειρότερο του Χίτλερ είναι δικαίωμά τους. Η ιστορία όμως λέει ότι ο Στάλιν είναι ένα ιστορικό πρόσωπο αντιφατικό μεν, αλλά στα πλαίσια των ιστορικών συνθηκών της ΕΣΣΔ που σε πρωτόγνωρες συνθήκες, με χιλιάδες προβλήματα και δίχως προηγούμενη πείρα προσπαθούσε να οικοδομήσει ένα σύστημα χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Επίσης η ιστορία λέει ότι ο Στάλιν ηγήθηκε της πάλης όχι μόνο του σοβιετικού λαού, αλλά ολόκληρου του προοδευτικού δημοκρατικού κόσμου ενάντια στο τέρας του φασισμού για την σωτηρία της ανθρωπότητας. Η κόκκινη σημαία θα συμβολίζει πάντα τη νίκη της ανθρωπότητας απέναντι στο κτήνος, και αρέσει ή όχι τη μεγαλύτερη συμβολή σε αυτόν τον αγώνα την είχε ο σοβιετικός λαός.

Ένα πολύ ευχάριστο και συγχρόνως "διδακτικό" ιστορικό μυθιστόρημα (με την καλή έννοια διδακτικό). Όχι ιστορικό μυθιστόρημα με την αυστηρή έννοια του όρου, πιο σωστά θα μπορούσαμε να πούμε μια νουβέλα εποχής που καταφέρνει να χρωματίσει με τον καλύτερο τρόπο την εποχή του μεσοπολέμου στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη ύστερα από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Παράλληλα είναι ένα δοκίμιο πάνω στην εβραιογερμανόφωνη λογοτεχνία, στην κουλτούρα και τα συναισθήματα ενός κόσμου που έπαιξε ίσως το σημαντικότερο ρόλο στην νεωτερικότητα της Ευρώπης και στο τέλος αφανίστηκε στα κρεματόρια των ναζί και των συνεργατών τους. Ο αντισημιτισμός του μεσοπολέμου αλλάξε πουκάμισο, παρόλα αυτά συνεχίζει να βασιλεύει με διάφορους τρόπους και μορφές. Ένα βιβλίο που δεν έχει μόνο λογοτεχνική αξία, αλλά προβληματίζει κιόλας σε μια εποχή όπου ο ρατσισμός και ο φασισμός ξανασηκώνουν κεφάλι.

Εεεεμ ... όχι και από τα δυνατά βιβλία του Σαραμάγκου παρόλο που μπορείς να διακρίνεις το εκπληκτικό του ταλέντο και μέσα από αυτό το βιβλίο και τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής του (μεγάλες φράσεις χωρίς σημεία στίξης, διαλόγους που χωρίζονται με κόμμα και κεφαλαίο γράμμα). Η θεματολογία του είναι πρωτότυπη και στην αρχή σε προϊδεάζει ότι το μυθιστόρημα θα κυλίσει σε πρωτόγνωρα μονοπάτια σκέψης και λογοτεχνικής μαεστρίας, ωστόσο το θέμα της πλοκής χάνει από ένα σημείο και μετά την παραγωγική του φαντασία, μετατρέπεται σε μια ιστορία κάπως "παιδική" και απλοϊκή, δεν κλιμακώνεται σε σχέση με την εντυπωσιακή, ομολογουμένως, έναρξη της αφήγησης, κάπου χαλάει η συνταγή. Σε καμία περίπτωση δεν είναι ένα αδιάφορο βιβλίο ή που θα έχανε κανείς το καιρό του να το διαβάσει, υπάρχουν όμορφα κομμάτια, πνευματώδεις σκέψεις αλλά κάπως "επιτηδευμένα" χωρίς το σύνολο να αποτελεί ένα αμάλγαμα αρμονικής συνύπαρξης μεταξύ πρωτότυπης θεματολογίας, ανάπτυξης και οικονομίας πλοκής, ποιητικής λυρικότητας και λογοτεχνικής ομορφιάς, αλληγορικής ερμηνείας σύγχρονων προβληματισμών. Με τους μεγάλους συγγραφείς όπως ο Σαραμάγκου είμαι αυστηρός και πάντα τα κριτήρια που θέτω είναι απαιτητικά. Όταν έχεις γράψεις το Κατά Ιησού Ευαγγέλιο και το Περί Τυφλότητος όλη η σύγκριση γίνεται σε πολύ υψηλό επίπεδο και τα σημεία αναφοράς δεν απέχουν πολύ από την τελειότητα.

Σε γενικές γραμμές μου άρεσε. Δεν αποτελεί το magnus opus του συγγραφέα ούτε βέβαια συγκαταλέγεται στα μεγάλα αριστουργήματα του 20ου αιώνα. Αλλά μπορεί να πει κανείς ότι είναι αρκετά καλογραμμένο και καθόλου επιφανειακό. Είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο όπως και τα περισσότερα λογοτεχνικά κείμενα "ομολογητικού" χαρακτήρα (ο ήρωας αφηγείται μια ιστορία στην οποία εμπλέκεται ως πρωταγωνιστής και προσπαθεί να φωτίσει άγνωστες και σκοτεινές πτυχές της ενώ μέσα από αυτή ξετυλίγεται μια ιστορική εποχή, εμπλοκή κοινωνικοπολιτικών συνθηκών μέσα στην ιστορία κλπ). Η γλώσσα είναι λιτή, οι φράσεις σύντομες και έτσι πρέπει να είναι εφόσον ο ήρωας-αφηγητής είναι ένας άνθρωπος προερχόμενος από τα λαϊκά στρώματα με μέση μόρφωση, δεν είναι ούτε ποιητής ούτε στοχαστής. Συστήνεται για τους λάτρεις ψυχολογικών μυθιστορημάτων που ενδιαφέρονται επιπλέον για ιστορικές πληροφορίες και γενικότερο υπαρξιακό προβληματισμό.