Υπό μορφή μυθιστορήματος είναι ρεπορτάζ εκείνων των ημερών. Διαβάζοντάς το ξανάζησα τη φρίκη της Γένοβας. Ο συγγραφέας κλείνει λέγοντας ότι δύο μήνες μετά κανείς δεν θα θυμάται τον Ιούλιο 2001. Κάνει λάθος. Κανείς δεν θα ξεχάσει τη σφαγή της Γένοβας, ειδικά όσοι την έζησαν και έχουν στοιχειωμένη τη μνήμη. Η πραγματικότητα ήταν πολύ χειρότερη από τις περιγραφές του βιβλίου αυτού.

Ανόργανη ζωή. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ζωής; Ένα από τα πιο δυνατά βιβλία επιστημονικής φαντασίας, γραμμένο από ένα γιατρό που αρχικά σπούδαζε φιλοσοφία, και συνδυάζει και τα δύο, βιολογία και φιλοσοφία, θα τολμούσα να πω και απόψεις που προσεγγίζουν την τεχνητή νοημοσύνη.

Αυτό το έργο, βέβαια, δεν είναι λογοτεχνία. Είναι μια προσωπική αφήγηση που αναφέρεται σε μια σκοτεινή περίοδο της πρόσφατης ιστορίας της ιταλικής κοινωνίας, θλιβερή και μαζί αισιόδοξη, η οποία έκλεισε με την καταστροφή μιας γενιάς νέων (la meglio gioventú, ευτυχώς όχι όπως έγινε στην Αργεντινή με τις τριάντα χιλιάδες desaparecidos). Θλιβερή για την κατάληξή της και την κατάρρευση των ελπίδων, βλέποντας σε τι κατάσταση βρίσκεται σήμερα (πρώτη η Meloni στις δημοσκοπήσεις).

6 χρόνια μεγαλύτερός μου, έζησε gli anni di piombo χωρίς να λερώσει τα χέρια του αλλά υπέστη τις διώξεις της γενιάς του. Οι διάλογοι με τον δικαστή αποκαλυπτικοί της εποχής με έκαναν να στοχαστώ στην αδελφοσύνη. Οργή για την αδικία, λαχτάρα για δικαιοσύνη, τα κίνητρά τους (εγώ πρόλαβα μόνο τα απόνερα).Δεν έχει αλλάξει τίποτα από τότε. Ο Giorgio Caproni (1912-1990) έγραψε τους στίχους: "Από καιρό το έχω αντιληφθεί./ Το δίκιο βρίσκεται πάντα / από τη λάθος μεριά". Η έννοια της δικαιοσύνης περνάει στη δεύτερη θέση, πρώτη η αδελφοσύνη. Το ίδιο ισχύει για τον ήρωα της "Βυθισμένης πολιτείας" της Marta Barone, άλλου βιβλίου των φίλων του εκδοτικού οίκου Κέλευθος.

Ούτε γι\' αστείο δεν θα συνέκρινα τον Βίλας με τον Καμπρέ. Είμαι στη σελ. 95 και αμφιβάλλω αν θα το τελειώσω. Προς το παρόν κρατάω μια πισινή, δύο αστέρια.

Καιρό είχα να διαβάσω ένα τόσο άσχημο έργο. Δεν μου ενέπνευσε καμία ευχαρίστηση, μόνο ανία και κατά περιόδους θυμό. Το τέλειωσα επειδή έλπιζα να βρω κάτι ενδιαφέρον, αλλά τίποτα.

Η Λε Γκεν είναι μία από τις αγαπημένες μου συγγραφείς (η άλλη είναι η Ντόρις Λέσινγκ) και το διήγημα "Αυτοί που φεύγουν από την Όμελας" ένα από τα πιο συγκλονιστικά κείμενα που έχω διαβάσει. Όλα τα έργα της αξίζουν, ακόμα και οι φτερόγατες. Μεγάλη απώλεια ο θάνατός της, αν και αυτή τη συλλογή την έχω διαβάσει στην ιταλική της μετάφραση (i dodici punti cardinali), προς τιμήν της θα το πάρω και στα ελληνικά.

Αξιόλογος συγγραφέας, είναι το καλύτερο από τα βιβλία του που έχω διαβάσει μέχρι τώρα, το πιο πνευματικό

Ιστορικό μυθιστόρημα, ευκαιρία για να ρίξω μια ματιά σε μια περίοδο, πέραν της γέννησης του τουρκικού κράτους, και των Βαλκανίων γενικά. Το έχω διαβάσει καιρό τώρα και η εντύπωση που μου άφησε είναι πολύ καλή.

Κυκλοφόρησε το Γενάρη του 1995, πώς γίνεται να μην έχει γραφτεί μία κριτική γι\' αυτό το διαμάντι, ισάξιο των έργων του Τέρι Πράτσετ;