Είκοσι χρόνια συνεχούς, επίμονης και βαθιάς μελέτης του ελληνικού εμφυλίου "γέννησαν" το παρόν βιβλίο. Ο συγγραφέας δεν είναι ιστορικός αλλά ένας ιστοριοδίφης με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ταραγμένη δεκαετία του \'40 και συγκεκριμένα για την Κατοχή, την Αντίσταση, τις εμφύλιες κατοχικές συγκρούσεις και τον εμφύλιο πόλεμο 1946-49. Για το λόγο αυτό το βιβλίο έχει ως θεμέλια μια πλούσια δευτερογενή βιβλιογραφία αλλά όχι κάποια έρευνα πεδίου ή διάφορες αρχειακές πηγές, ελληνικές ή ξένες. Παρόλα αυτά το πόνημα του Πάνου Ζέρβα το βρήκα πολύ αξιόλογο και ενδιαφέρον καθώς εξετάζει με λεπτομέρεια και με ειλικρινή διάθεση αποτίμησης ορισμένες ουσιαστικές πτυχές των γεγονότων της περιόδου 1941-44, δηλαδή της κατοχικής αντίστασης και των ενδοελληνικών εμφύλιων συγκρούσεων, θέτοντας ουσιαστικά ερωτήματα γύρω από τις ευθύνες των πρωταγωνιστών. Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια: το α) όπου ασχολείται με τις διάφορες οργανώσεις της αντίστασης, το β) που διατρέχει τις συγκρούσεις ανάμεσα στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τις άλλες αντιστασιακές αντάρτικες ομάδες, το γ) όπου μελετά τα γεγονότα και τις εξεγέρσεις στον ελληνικό στρατό της Μέσης Ανατολής, το δ) όπου διερευνά τη σύγκρουση του ΕΑΜ με το δοσιλογισμό και από έναν επίλογο, όπου ο συγγραφέας εκθέτει τα συμπεράσματά του με ενάργεια και πληρότητα και επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα που λογικότατα τίθενται από όποιον/α έχει μελετήσει την ανωτέρω περίοδο. Μπορώ να πω ότι το βιβλίο είναι αποτέλεσμα ώριμης σκέψης, αντικειμενικό και εξαιρετικά εύστοχο στα συμπεράσματά του στα περισσότερα των οποίων συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό. 5 αστέρια λοιπόν... Υ.Γ. Ο συγγραφέας διατηρεί σχετικό ομώνυμο με το βιβλίο blog στο διαδίκτυο με πλούσια θεματολογία πάνω στον εμφύλιο για όποιον/α θέλει να διευρύνει τις γνώσεις του/της γύρω από αυτό το πεδίο...

Εδώ έχουμε μπροστά μας ένα πολύ σοβαρό βιβλίο, που αποτελεί στην πραγματικότητα ένα ανθρωπολογικό και κοινωνιολογικό δοκίμιο, μια προσπάθεια του συγγραφέα να περιγράψει με σαφήνεια τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο και τις παθογένειες που μαστίζουν τις δυτικές κοινωνίες της εποχής μας. Ο συγγραφέας είναι πεπεισμένος πως το μέλλον κρύβει μια επερχόμενη και αναπόφευκτη αταξία που εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους με οικονομικές δυσκολίες, κοινωνικές εντάσεις, γεωπολιτικές ανακατατάξεις και ανατροπές διεθνών ισορροπιών. Πιστεύει ότι η πρωτοκαθεδρία της Δύσης, με προεξάρχουσα δύναμη τις ΗΠΑ, έχει αρχίσει να αμφισβητείται έμπρακτα από την Κίνα και άλλες μικρότερες περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Ρωσία και η Τουρκία. Θεωρεί ότι οι κοινωνίες της σύγχρονης Δύσης βρίσκονται σε κατάσταση παρακμής αντιμέτωπες με πέντε παγίδες, όπως ονομάζει τις ισχυρές προκλήσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσουν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Αυτές είναι α) η παγίδα του χρέους, καθώς σχεδόν όλες οι δυτικές χώρες έχουν δημιουργήσει σημαντικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, β) η παγίδα του Θουκυδίδη που αφορά τις ΗΠΑ και την ανερχόμενη Κίνα ως γεωπολιτική δύναμη, γ) η παγίδα της δημογραφίας που απειλεί με κατάρρευση ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά συστήματα στη Δύση, δ) η παγίδα της βιολογίας που έχει σχέση με το επίπεδο πολυπλοκότητας μιας κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης και τη δύναμη της εντροπίας και τέλος ε) την παγίδα του Σκίνερ, δηλαδή τη στρεβλή "επιβράβευση" από τους κρατούντες παρασιτικών και αντιπαραγωγικών συμπεριφορών. Φυσικά σε ένα σύντομο κριτικό σημείωμα δεν μπορεί να γίνει μια βαθύτερη ανάλυση όλων αυτών. Οπότε όσοι και όσες έχετε ενδιαφέρον για τέτοιου είδους ζητήματα και όσα γράφτηκαν εδώ σας κίνησαν την περιέργεια στραφείτε στο ίδιο το βιβλίο που κατά τη γνώμη μου αξίζει να διαβαστεί και να συζητηθεί...

Το βιβλίο αποτελεί μια εξαιρετική συλλογή άρθρων της συγγραφέως στην εφημερίδα "Ποντιακή Γνώμη", πραγματικά διαμαντάκια, όπου πραγματεύεται τα πολλά και ποικίλα φαινόμενα της πολιτισμικής αλλοτρίωσης του σημερινού δυτικού ανθρώπου και ειδικότερα του Νεοέλληνα. Τα πεδία όπου αναπτύσσεται ο βαθύς προβληματισμός της είναι η επικοινωνία, η εκπαίδευση, η εργασία, οι νοοτροπίες, οι χρηστοήθειες και οι ταυτότητες. Η συγγραφέας εκκινώντας από τον επιστημονικό της χώρο ανοίγεται σιγά σιγά στους χώρους της πολιτικής, του κοσμοπολιτισμού, της κοινωνικής κριτικής κ.α. Η ματιά της είναι διεισδυτική, το κριτικό της πνεύμα οξυμένο και οι παρατηρήσεις της εξαιρετικά εύστοχες. Όπως μπορεί να καταλάβει κάποιος όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα μια βαθιά ανατομία των σύγχρονων ατομοκεντρικών ανθρώπινων μονάδων που θεωρείται ότι αποτελούν τα μέλη των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. Αξίζει τον κόπο να διαβαστούν όλα τα άρθρα/ σύντομα δοκίμια του τόμου, που όλα μαζί μας δίνουν μια συνολική και πολύ παραστατική εικόνα για το που βαδίζει ο σημερινός δυτικός πολιτισμός. Πέρα από αυτά τα θετικά σημεία, που σαφώς και υπερκαλύπτουν τις όποιες αδυναμίες, καλό είναι να αναφερθούν και ορισμένα κακώς κείμενα τα οποία η συγγραφέας θα μπορούσε να αποφύγει και έχουν να κάνουν με τη γραφή της που πραγματικά σε πολλά σημεία είναι σχοινοτενής και υπερφορτωμένη, ώστε να καταντά αρκετά δυσνόητη και σίγουρα ο μέσος αναγνώστης θα χρειαστεί να ξαναδιαβάσει και δεύτερη ή και τρίτη φορά κάποιες παραγράφους για να συλλάβει εναργώς το νόημα. Ίσως βέβαια αυτή να ήταν και η πρόθεση της συγγραφέως, αφού τα θέματα που πραγματεύεται και σημαντικά είναι και δύσκολα. Ωστόσο, αυτή η αδυναμία όπως και το ότι λείπει η σχετική επιμέλεια κειμένου από το βιβλίο δεν μου επιτρέπουν να το βαθμολογήσω με 5 αστέρια αν και το περιεχόμενο σαφώς το αξίζει...

Πρόκειται για μια στιβαρή, μεστή και συναρπαστική ιστορική μελέτη που καταδεικνύει, πέραν πάσης αμφιβολίας, πόσο εκτεταμένη ήταν η συνεργασία με τον κατακτητή τα χρόνια της τριπλής Κατοχής. Το γιατί και το πώς θα το βρείτε στο βιβλίο, που όλη η ουσία του μπορεί να αποδοθεί κατά τη γνώμη μου, με δυο χαρακτηριστικές φράσεις που μας κληροδότησε η αρχαιότητα. Και αναφέρομαι στη γνωστή ρήση του Ισοκράτη "Το της πόλεως ήθος ομοιούται τοις άρχουσιν" και το περίφημο "Ουαί τοις ηττημένοις" ή Vae victis που μας διασώζει ο Τίτος Λίβιος στην ιστορία του για τη Ρώμη. Πράγματι, όταν οι άρχοντές σου ανοίγουν πρώτοι την πόρτα της συνεργασίας, λογικά δημιουργούν τα ηθικά η καλύτερα τα ανήθικα ερείσματα να τους ακολουθήσουν και πολλοί άλλοι. Κι όταν υπάρξει δράση θα υπάρξει και αντίδραση. Καθόλα αναμενόμενο, λοιπόν, σε καταστάσεις έκρυθμες με κενό νομιμοποιημένης εξουσίας (με τρεις παράλληλες ελληνικές κυβερνήσεις: α) των δωσιλόγων, β) την εξόριστη και γ) την ΠΕΕΑ), όπως τα χρόνια της Κατοχής, να έχουμε ένοπλες συγκρούσεις και μεγάλο αγεφύρωτο ρήγμα ανάμεσα σε συνεργάτες και αντιστασιακούς. Επίσης να προσθέσω ότι ελάχιστοι από τους συνεργάτες και τους δωσίλογους τιμωρήθηκαν κι αυτοί με τις ελάχιστες δυνατές ποινές και όσοι γνωρίζουν ξέρουν πώς αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι το ΕΑΜ-ΚΚΕ στην προσπάθειά του να κεφαλαιοποιήσει την αθρόα λαϊκή υποστήριξη που είχε τα έπαιξε όλα για όλα σε μια ζαριά στην Αθήνα το Δεκέμβρη του ΄44. Όταν έχασε, δικαίωσε εξ αντανακλάσεως τη ρητορική περί κομουνιστικού κινδύνου των πολιτικών του αντιπάλων που έτσι την έβγαλαν καθαρή αντί να λογοδοτήσουν για τα εγκλήματα που είχαν κάνει εναντίον του ελληνικού λαού και όσοι κατάλαβαν κατάλαβαν τι σημαίνει να σε δικάζει ο πολιτικός σου αντίπαλος. Τέλος να πω πώς με τούτα και με κείνα ένα βαθύ αίσθημα αδικίας και ένα βαθύ τραύμα κατέφαγε την ψυχή και την καρδιά πολλών Ελλήνων από τα χρόνια εκείνα και ως σήμερα γεννώντας μια απέχθεια που φτάνει στα όρια της εχθροπάθειας για τους πολιτικούς αντιπάλους.

Εξαιρετικές ποιητικές δημιουργίες περιέχει ο παρών τόμος με τις ποιητικές συλλογές του Ν. Βαγενά που καλύπτουν μια τεσσαρακοντετία αφοσίωσης στην ποιητική Μούσα. Στο βιβλίο δεν υπάρχει η τελευταία ποιητική συλλογή του ποιητή με τίτλο "Πανώρια" ( έκδοση 2016) αλλά υπάρχει όλο το προηγούμενο αληθινά πολύ ωραίο ποιητικό έργο, δηλαδή ποιήματα τόσο σε ελεύθερο αλλά ρυθμικό στίχο, όσο και ποιήματα με μέτρο. Εκείνο που αμέσως καταλαβαίνεις είναι το λεπτό ειρωνικό ύφος και η σκωπτική διάθεση του ποιητή και ιδιαίτερα προς τις τελευταίες ποιητικές του συλλογές, όπου εκεί τα χιουμοριστικά αυτά στοιχεία γίνονται περισσότερο εμφανή με τη βοήθεια του μέτρου και της κατάλληλης, προσεγμένης ρίμας. Τα βασικά θέματα των περισσότερων ποιημάτων είναι , κατά τη γνώμη μου, τρία : ο Έρωτας, ο Χρόνος και Ο Θάνατος. Ας δώσω ένα δείγμα γραφής με το ποίημα ΣΑΧΑΡΑ. Α΄ στροφή: Αυτή η ξανθιά που μόλις έχω γδύσει/ σίγουρα έχει αγγίξει την αλήθεια. Όχι με τα λεπτά της δάχτυλα/ αλλά με τα στήθια. Β΄ στροφή : Ψηλαφώ τις θηλές της και το νόημα / του κόσμου πλημμυρίζει το κορμί μου. Σαν ξαφνικά να σκεπάζει χλόη / την άμμο της ερήμου ! Όσοι πιστοί προσέλθετε...

Πολύ ωραίο μυθιστόρημα γύρω από τον αγώνα μιας νεαρής ορφανής κοπέλας που προσπαθεί να βρει τη θέση της στον κόσμο μέσα από το σκάκι. Στην πορεία της, ως παιδί-θαύμα, θα αντιμετωπίσει αρκετά εμπόδια, ξεκινώντας με τις δυσκολίες να αναπτύξει μια ουσιαστική αληθινή σχέση με τους άλλους ανθρώπους και φτάνοντας στο μεγαλύτερο, αυτό που βάζει μπροστά της ο ίδιος της ο εαυτός με τη μορφή των εξαρτήσεων από το αλκοόλ και τα ηρεμιστικά. Ο συγγραφέας σίγουρα έχει εμπνευσθεί από την περίπτωση του Μπόμπι Φίσερ, μεγάλου Αμερικανού σκακιστή και πρωταθλητή κόσμου, που και αυτός έπρεπε να ξεπεράσει τους δικούς του δαίμονες ώσπου να πατήσει στην κορυφή του παγκόσμιου σκακιστικού στερεώματος. Όσοι και όσες ασχολούνται με το σκάκι θα το απολαύσουν και οι υπόλοιποι θα χαρούν μια στρωτή αφήγηση που ρέει άκοπα αλλά και που δεν διεκδικεί ιδιαίτερες δάφνες λογοτεχνίας. Για το λόγο αυτό το αξιολογώ με τέσσερα αστέρια. Όσοι και όσες πάλι βαριούνται το διάβασμα υπάρχει η ομώνυμη σειρά στη γνωστή ψηφιακή πλατφόρμα...

Πικρό βιβλίο ! Ο υπότιτλος είναι : « Ψάχνοντας της Ηθική και υλική δικαίωση μετά τον Β΄ Π. Πόλεμο » και δεν θα μπορούσε να είναι πιο πετυχημένος γιατί αυτή η ηθική και υλική δικαίωση, τουλάχιστον για την Ελλάδα, δεν επιτεύχθηκε ποτέ ή αν επιτεύχθηκε, επιτεύχθηκε μόνο κατά ένα αμελητέο μέρος στα όρια πραγματικά της κοροϊδίας. Και μιλάμε εδώ για μια χώρα που κυριολεκτικά συντρίφτηκε από την τριπλή κατοχή Ιταλών, Γερμανών και Βουλγάρων. Ούτε οι επανορθώσεις σε ό,τι αφορά τις ολοκληρωτικά κατεστραμμένες κρατικές δομές , ούτε οι αποζημιώσεις για τα χιλιάδες χιλιάδων θύματα, ούτε η τιμωρία των εγκληματιών πολέμου άγγιξαν ένα, ας το πούμε, ανεκτό επίπεδο δικαιοσύνης. Το γιατί και το πώς αυτής της αδικίας θα το βρείτε στο συγκεκριμένο βιβλίο που είναι μια αξιολογότατη διδακτορική διατριβή και αξίζουν συγχαρητήρια στην επιστήμονα συγγραφέα, γιατί μας έδωσε ένα νηφάλιο επιστημονικό πόνημα γύρω από τα γεγονότα αυτά που εν πολλοίς παραμένουν σήμερα ξεχασμένα. Το βιβλίο θέλει κουράγιο για να προσπελασθεί, καθώς η συγγραφέας δίνει με εξαντλητικές λεπτομέρειες όλη την ιστορία των πολεμικών αποζημιώσεων και των δικών των εγκληματιών πολέμου από μήνα σε μήνα και από χρόνο σε χρόνο μετά το τέλος του Β’ Π. Πολέμου κάνοντας χωριστή αναφορά για κάθε ανελέητο κατακτητή. Ιδιαίτερα εκτεταμένη μνεία γίνεται για το λεγόμενο κατοχικό δάνειο και το πώς αυτό νομικά, ηθικά και πολιτικά παραμένει ως σήμερα μια ανοικτή υπόθεση σε πείσμα Γερμανών και Ιταλών που αρνούνται οποιαδήποτε διαπραγμάτευση κρυπτόμενοι πίσω από νομικίστικες και πολιτικάντικες δικαιολογίες. Αιδώς Αργείοι θα έλεγα και αυτό πρωτίστως για τους μεγάλους μας συμμάχους κατά τον Β\' Π. Πόλεμο και ο νοών νοείτω...

Αντιθέτως με την Ιστορία όπου το ¨What if...¨ δεν νομιμοποιείται να υπάρχει, η λογοτεχνία αναδεικνύεται ένας ιδιαίτερα προνομιακός χώρος για την γέννηση και την άνθιση εναλλακτικών ιστορικών εξελίξεων που ξεκινούν από το περίφημο ¨What if...¨ Έτσι λοιπόν στο παρόν φανταστικό ιστορικοπολιτικό μυθιστόρημα , με τα πολλά πραγματικά στοιχεία τα οποία στο κείμενο δηλώνονται με πλάγια γραφή, ο συγγραφέας επιχειρεί μια μεταστροφή/μεταλλαγή ή ακόμα και αντιστροφή των ιστορικών και πολιτικών γεγονότων της νεότερης Ελλάδας, έχοντας ως θεμελιακή αφετηρία του την επικράτηση του ΕΑΜ και συνεκδοχικά του ΚΚΕ στην Ελλάδα μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Ελλάδα, λοιπόν, έχει μετατραπεί σε Σοσιαλιστική Δημοκρατία και η εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973 γίνεται εναντίον των εγχώριων κομμουνιστών και των Σοβιετικών κηδεμόνων τους. Το βιβλίο διαβάζεται με ενδιαφέρον και ιδιαίτερα από όσους/ όσες έχουν μια σχετικά καλή γνώση της ιστορίας του ΚΚΕ αλλά και της ιστορικής εξέλιξης της νεότερης Ελλάδας. Ανήκει και αυτό στη μακρά λίστα των λογοτεχνικών έργων, ξένων αλλά και ελληνικών, που ασχολήθηκαν με την κομμουνιστική/σταλινική δυστοπία, όπως Το κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου, Το μηδέν και το άπειρο του Άρθουρ Καίσλερ και Η υπόθεση Τουλάγιεφ του Βίκτορ Σερζ για να αναφέρω μόνο μερικά από αυτά. Φυσικά το παρόν μυθιστόρημα δεν πλησιάζει ούτε κατά διάνοια τα παραπάνω αριστουργήματα και εδώ είναι εμφανής η έλλειψη συγγραφικής μαεστρίας του Φύσσα, αλλά παρά το αδιαμφισβήτητο αυτό γεγονός το μυθιστόρημα σού κρατά το ενδιαφέρον και ο συγγραφέας κερδίζει πόντους, επειδή αποκαλύπτει ώρες ώρες ένα πικρό υποδόριο χιούμορ χαρακτηριστικό φανταστικών κωμικοτραγικών καταστάσεων όπως αυτά που περιγράφει στο μυθιστόρημα αλλά και γιατί καταφέρνει να εισάγει οργανικά στην ιστορία του τη μεγάλη του αγάπη για το λαϊκό και το ρεμπέτικο τραγούδι...

Αποκαλυπτικό, από πολλές πλευρές, έργο πολεμικής που αναδεικνύει ευκρινώς και δίχως καμιά διάθεση απόκρυψης τις σχέσεις υποτέλειας και εξάρτησης ανάμεσα στην κυρίαρχη Γερμανία και την κυριαρχούμενη Ελλάδα. Αποκαλυπτικό για το πνεύμα παγγερμανισμού και επιβολής που διακρίνει διαχρονικά τις κυρίαρχες ελίτ της Γερμανίας, αποκαλυπτικό για το πώς πολλοί εγκληματίες ναζί σώθηκαν από την αγχόνη και δεν πλήρωσαν ποτέ για τα αποτρόπαια εγκλήματά τους, αποκαλυπτικό για μερικά από τα πιο φρικτά εγκλήματα που έκαναν οι Γερμανοί στην Ελλάδα στη διάρκεια της κατοχικής περιόδου, αποκαλυπτικό για το πώς πρώην ναζιστές στελέχωσαν μεταπολεμικά τον κρατικό οργανισμό της Δ. Γερμανίας και άλλων ευρωπαϊκών οργανισμών, αποκαλυπτικό για πώς η ενωμένη Γερμανία δεν πλήρωσε και δεν έχει ακόμα πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις και κατοχικά δάνεια, αποκαλυπτικό για το πώς οι Αμερικάνοι μέσα σε λίγα χρόνια έδωσαν ολική άφεση αμαρτιών στην ηττημένη Γερμανία, αποκαλυπτικό για το πώς γερμανικές εταιρείες με πρωτοδιδάσκουσα τη Siemens κατόρθωσαν με ύποπτες μεθόδους και χρηματισμούς κάτω από το τραπέζι να κυριαρχήσουν στην ελληνική αγορά, αποκαλυπτικό για το πνεύμα αλαζονείας και αμοραλισμού που διακρίνει διαχρονικά τις γερμανικές διπλωματικές και πολιτικές κινήσεις, αποκαλυπτικό για τις σχέσεις εξάρτησης της χώρας μας από τη Γερμανία, αποκαλυπτικό για τις αβελτηρίες όλων των ελληνικών κυβερνήσεων που δεν είχαν το θάρρος να θέσουν επί τάπητος το καυτό θέμα της αποπληρωμής του κατοχικού δανείου... Πράγματι αποκαλυπτικό από πολλές απόψεις . Το βιβλίο ήρθε ως φυσιολογική συνέχεια του προηγούμενου αναγνώσματός μου ( Σ.Δορδανάς- Το αίμα των αθώων) και νομίζω ότι, όχι μόνο αξίζει, αλλά ΠΡΕΠΕΙ να το διαβάσουν όλοι και όλες !

Πολύ στιβαρό βιβλίο που αποδεικνύει με στοιχεία γιατί η Ιστορία είναι μια σκύλα! Καταγράφει με υπομονή και μεγάλη λεπτομέρεια όλα τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξαν οι γερμανικές δυνάμεις της Βέρμαχτ και των SS στην κατοχική Μακεδονία και τα οποία έμειναν σχεδόν στο σύνολό τους ατιμώρητα από τους νικητές του πολέμου. Το βιβλίο είναι η επεξεργασμένη διατριβή του συγγραφέα, γραμμένο με νηφάλιο τρόπο, όπως πρέπει να είναι ένα επιστημονικό έργο. Παρόλο όμως το νηφάλιο και αποστασιοποιημένο γλωσσικό ύφος δεν είναι δυνατό να διαβάσεις το κείμενο και να μην οργιστείς για τις θηριωδίες των Γερμανών και των Ελλήνων συνεργατών τους εναντίον του άμαχου πληθυσμού, εναντίον ανήμπορων ηλικιωμένων, γυναικών, παιδιών ακόμα και βρεφών. Και μετά την οργή έρχεται η μεγάλη απογοήτευση και η βαθιά θλίψη, γιατί για λόγους γεωπολιτικής ισορροπίας, ελληνικής κρατικής ανημπόριας και αβελτηρίας των δικαστηρίων της Δυτικής Γερμανίας αυτά τα τρομερά εγκλήματα έμειναν ατιμώρητα και οι κύριοι ένοχοι, στρατάρχες και στρατηγοί και άλλοι ανώτεροι αξιωματικοί, δέχθηκαν ποινές πραγματικά χάδια ενώ κάποιοι άλλοι ούτε καν οδηγήθηκαν σε δίκη. Και να σκεφτείς ότι μετά από όλα αυτά, σήμερα εν έτι 2024, 80 χρόνια μετά τη λήξη της γερμανικής κατοχής ακόμη περιμένουμε τις γερμανικές αποζημιώσεις ! Τελικά μόνο δύο, ένας Σούμπερτ και ένας Πούλος, οδηγήθηκαν και δικαίως στο εκτελεστικό απόσπασμα για τις καταστροφές ολόκληρων χωριών και τις εκτελέσεις αθώων. Συγχαρητήρια στο συγγραφέα και στον εκδοτικό οίκο που μας έδωσαν ένα τόσο εμβριθές και αξιόλογο ιστορικό έργο.