ΙΣΤΟΡΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ - ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ > ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ - ΟΙ ΑΚΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Μέχρι σήμερα αποτελεί ένα από τα πλέον "επικίνδυνα" ζητήματα της νεοελληνικής ιστοριογραφίας. Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους επιχειρήθηκε η αποσιώπηση των τραγικών γεγονότων, η απώθηση της τραυματικής εμπειρίας, η απόκρυψη του κόστους της ήττας, ο εξωραϊσμός του τουρκικού εθνικισμού. Με βάση τη σημερινή μας λογική, είναι ακατανόητο το γεγονός ότι κάποια στιγμή επελέγη η πολιτική της σιωπής και της λήθης. Η σημαντική ιστορική ελληνική παρουσία στην καθ' ημάς Ανατολή ξεχάστηκε και ο οικουμενικός χαρακτήρας του ελληνισμού χάθηκε στον...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κυριάρχησε στην ελληνική πολιτική από το 1955 έως το 1985. Στη διάρκεια αυτής της τριακονταετίας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε δυο περιόδους. Στην πρώτη, από το 1955 έως το 1963, προώθησε μια διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης που αποτέλεσε το θεμέλιο του κοινωνικού και πολιτικού μετασχηματισμού της Ελλάδας. Η χώρα έπαψε να είναι μια παραδοσιακή κοινωνία και εισήλθε στην εποχή της νεωτερικότητας και της ευημερίας. Στη δεύτερη περίοδο διακυβέρνησης, από το 1974 έως το 1980, ο Μακεδόνας πολιτικός έπαιξε αποφασιστικό ρ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
[...] Η συγγραφή του ανά χείρας βιβλίου που θα γίνει αντικείμενο διδασκαλίας στο "Λαϊκό Πανεπιστήμιο" της γεραράς "Εταιρίας Φίλων του Λαού" κινείται πάνω στη γραμμή των άλλων Ιστορικών συγγραφών μας. Στο Καλλιμάχειον "αμάρτυρον ουδέν αείδω". Και, όπως πάντα, sine ira et studio (= χωρίς οργή και πάθος). Χωρίς προκαταλήψεις και ιδεολογικές μονομέρειες. Δεν το κρύβω ότι η οικογένειά μου, κι αυτό στην κατά ποσοστό 90% συν κάτι, φιλοβασιλική Μάνη, ήταν Βενιζελική και αντιμεταξική. Αργότερα -και χωρίς αυτό ποτέ να δηλωθεί- χαρακτηρίστηκε "ντ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Ο Β' τόμος καταγράφει την μετάπτωση στην τραγωδία, που οδήγησε στην Καταστροφή της Σμύρνης και την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού μαζί με 1,5 εκ. προσφύγων. Και ο κ. Καργάκος αποδίδει την μετάπτωση στον λαϊκισμό και στην αδυναμία της Ελληνικής πολιτικής ηγεσίας να κατανοήση ποιές έπρεπε να είναι οι κινήσεις στο διαπλασθέν νέο διεθνές περιβάλλον του 1920 και εξής. Η στήριξις του Λόυδ Τζωρζ δεν αποτελούσε και στήριξη της Βρεταννίας όπως ενομίζετο, ενώ η Ρωσία υπό τον Λένιν ενίσχυε τον Κεμάλ και η Γαλλία και η Ιταλία επίσης διότι διέβλεπαν ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ
[...] Δεν υπήρξεν ούτός ποτε ούτε αμαρτωλός, ούτε κλέφτης. Δεν είλκε την καταγωγήν εκ τινος των λεγομένων "τζακιών" της Ρούμελης, τα οποία ενέμοντο κληρονομικώς τα αμαρτωλά καπετανάτα, ή εκυβέρνων σχεδόν αυταρχικώς δια του τίτλου του κοτζάμπαση τας επαρχίας. Ήτο τέκνον οικογενείας γεωργών και ποιμένων, κατοικούσης μικρόν χωρίον του Λοιδορικίου, το οποίον ολόκληρον ήτο μια πατριά, ης ο γενάρχης απήλθεν ίσως προ αγνώστων χρόνων εξ άλλου χωρίου, του Αβόρου, και έκτισε τον Αβορίτην. [...] (Απόσπασμα από την "εισαγωγή εις την πρώτην έκδοσιν υπό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΕΥΖΩΝΟΙ
Ο "Εύζωνος", ο γνωστός σε όλους μας "τσολιάς" έχει καταξιωθεί στη σκέψη και στην ψυχή του Έλληνα σαν μία μυθική μορφή. Η λέξη "Εύζωνος" απαντάται στον Όμηρο με την έννοια του "καλο-ζωσμένου" με τα άρματα πολεμιστή. Για το νεώτερο ελληνισμό, ο Εύζωνος έχει τις ρίζες του στους αγώνες για την Εθνική Παλιγγενεσία μας, που έγινε πράξη με την Επανάσταση του 1821. Έκτοτε ο εύζωνος συμμετείχε σε όλους τους πολέμους για την απελευθέρωση των σκλαβωμένων αδελφών μας και τη διατήρηση της ανεξαρτησίας μας και της εδαφικής μας ακεραιότητας. Σαν σύμβολο...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ
Στην ιδιαίτερα εκτεταμένη ιστοριογραφία για την Επανάσταση του 1821 εμφανίζεται μια αντίφαση. Η καθολική αποδοχή της καθοριστικής συνεισφοράς της Φιλικής Εταιρίας στην προετοιμασία και την έναρξη του επαναστατικού αγώνα συνοδεύεται από την απουσία μιας ολοκληρωμένης και επιστημονικά τεκμηριωμένης εξιστόρησης της διαδρομής της. Οι έρευνες του Σοβιετικού ιστορικού Γκρ. Λ. Αρς στα Ρωσικά Κρατικά Αρχεία συνεισφέρουν σημαντικά τεκμήρια που ταλάνισαν την ελληνική ιστοριογραφία και ειδικότερα σε όσα αφορούν την ταξική φύση της Φιλικής Εταιρίας κα...
Διαβάστε περισσότερα...

Θάνατοι στη χούντα (σκληρόδετη έκδοση)
50 χρόνια μετά την πτώση της χούντας για πρώτη φορά παρουσιάζονται λεπτομερώς όλες οι περιπτώσεις των θανάτων που συνδέθηκαν με το καθεστώς. Θάνατοι λόγω αντιδικτατορικής δράσης, "αυτοκτονίες", "ατυχήματα", "ασθένειες", "εξαφανίσεις". Θάνατοι συνεπεία κακουχιών από τις εξορίες και πολυάριθμες ακόμα φημολογούμενες περιπτώσεις ανώνυμων και επώνυμων προσώπων παρουσιάζονται αναλυτικά σε αυτή την πολυετή, προσωποκεντρική έρευνα. 247 κατονομασμένες περιπτώσεις θανάτων για τους οποίους ευθυνόταν ή κατηγορήθηκε το καθεστώς και οι κύκλοι του. Πάνω ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΤΡΑΙΝΑΚΙ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ
[. . .] Το έργο της Καραθάνου και του Νάθενα δεν είναι λογοτέχνημα που προκαλεί μόνο συναισθήματα. Είναι μελέτη και προϊόν ερευνητικής δουλειάς σε αρχεία και δημοσιεύματα. Είναι πολύ περισσότερο η παρουσίαση των τεχνικών χαρακτηριστικών του τρένου. Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να πληροφορηθεί όχι μόνο το ιστορικό πλαίσιο που κάποτε γέννησε τη σιδηροδρομική γραμμή και τους εμπνευστές της, αλλά και να καταγράψει τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που ευνόησαν τη λειτουργία του τρένου, να εκτιμήσει την προσφορά ανθρώπων και δημιουργών,...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Δεληγιάννης Κανέλλος (1780-1862). Πελοποννήσιος προύχοντας, πρωτεργάτης της Επανάστασης του '21 στο Μοριά, και μετέπειτα πολιτικός. Γεννήθηκε στα Λαγκάδια Γορτυνίας, απόγονος της γνωστής οικογένειας των Δεληγιάννηδων, Κοτζαμπάσηδων της περιοχής. Υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, στην οποία μύησε και τον αδελφό του Πανάγο. Στις 23 Μαρτίου 1821 κήρυξε την Επανάσταση στη Γορτυνία, μαζί με τους αδελφούς του και τους Πλαπουταίους. Συμμετείχε στις πολιορκίες της Καρύταινας, της Τριπολιτσάς -όπου έχασε τον αδελφό του Θεόδωρο, εθελοντή όμηρο στη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ
Στον Πρόλογο (1974) του "Τέταρτου Μέρους" (των τόμων 8 και 9) της "Ιστορίας του Ευρωπαϊκού πνεύματος", είπα ότι τα εφτά κεφάλαια, πού αφιέρωσα στον Μπάιρον, είναι ένα ολόκληρο βιβλίο, πού μπορεί να διεκδικήσει απόλυτη αυτοτέλεια. Προσφέρω σήμερα τα εφτά κεφάλαια στον αναγνώστη σα μια μονογραφία που δεν προϋποθέτει τη γνώση και τη μελέτη των προηγουμένων 205 κεφαλαίων της "Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πνεύματος". "Οι λόγοι, που μ' έκαμαν", έγραφα στον "Πρόλογο" του 1974, "να εκταθώ τόσο πολύ στην αφήγηση της ζωής του Μπάιρον και στην ανάλυση και...
Διαβάστε περισσότερα...

Βασανιστήρια στην ΕΣΑ
Πενήντα και πλέον χρόνια μετά την άνοιξη του '73, της Νομικής και του Πολυτεχνείου, μαζί με τις επετειακές εκδηλώσεις πληθαίνουν οι απόπειρες αναθεώρησης της ιστορίας και ωραιοποίησης είτε του ίδιου του χουντικού καθεστώτος είτε του ακραίου αυταρχισμού απέναντι στη νεολαία. Σε αυτές τις συνθήκες, θεωρούμε ότι μπορεί να ξανανοίξει το επώδυνο κεφάλαιο των βασανιστηρίων, υπό δύο όρους. Ο πρώτος είναι να μη χαριστούμε στους βασανιστές που, έτσι κι αλλιώς, στη μεγάλη τους πλειονότητα, απέφυγαν τις ποινικές, ακόμα και τις ηθικές συνέπειες που θα...
Διαβάστε περισσότερα...

1821 ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑ-ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΑΛΩΣΗ
Ο Θάνος Βερέμης φωτίζει, επιλέγοντας και σχολιάζοντας τα λόγια των ίδιων των αγωνιστών, δύο κομβικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης: την πτώση στα χέρια των Ελλήνων της διοικητικής πρωτεύουσας των Οθωμανών, της Τριπολιτσάς, και την πτώση του Μεσολογγίου στα χέρια των Οθωμανών, που σήμανε το τέλος της Επανάστασης στη δυτική Στερεά Ελλάδα. «Ο ξεσηκωμός του 1821 υπήρξε κυρίως έργο Ελλήνων στην υπηρεσία του οθωμανού επικυρίαρχου: των προκρίτων του Μοριά ως μέρους της φοροεισπρακτικής μηχανής του κράτους, των αρματολών της Ρούμελης ως φυλάκω...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΤΙΜΩΡΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
"Οι δειλοί που προδίδουν πατριώτες στους Ούνους, επειδή φοβούνται το θάνατο, να ξέρουν πως τους την έχουμε στημένη, πως είναι καταδικασμένοι και με την πρώτη ευκαιρία θα εξοντωθούν σα ζώα". Με αυτά τα λόγια η L'Humanite, επίσημο έντυπο του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματοδ (PCF), καλούσε, τον Απρίλιο του 1942, τους γάλλους αντιστασιακούς σε πράξεις εκδίκησης. Στις κατεχόμενες από τον Άξονα πόλεις, οι οργανώσεις των κομμουνιστών καλλιέργησαν συστηματικά τη μαζική ανυπακοή απέναντι στην κατοχική εξουσία. Στην Αθήνα και τον Πειραιά, η αλματώδη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1825
Το 1825 αποτελεί ίσως το πιο κρίσιμο έτος για την Ελληνική Επανάσταση. Ο εμφύλιος πόλεμος έχει μόλις λήξει, ό Κολοκοτρώνης βρίσκεται στην φυλακή ενώ ο Ανδρούτσος και άλλοι σημαντικοί οπλαρχηγοί είναι υπό διωγμόν από την Ελληνική Κυβέρνηση. Ο τακτικός στρατός του Ιμπραήμ έχει αποβιβαστεί στην Πελοπόννησο, προχωρά από επιτυχία σε επιτυχία, πολιορκεί το Μεσολόγγι και το Ναυαρίνο και δείχνει ικανός να καταπνίξει την Επανάσταση. Σε αυτή την ταραγμένη εποχή, τρεις έντονες προσωπικότητες θα βρεθούν στην Ελλάδα, ο καθένας για τους δικούς,του λόγου...
Διαβάστε περισσότερα...

Μακρόνησος
Όλες ωραίες -ωραίες όλες- ως τη μια. Για να περάσουνε πετούμε τις πληγές μας- γιασεμιά ... Λεύκες ολόρθες που εθροούσατε μακρυά μας τρεις αργοκίνητους αιώνες, τρεις χρονιές. Σήμερα θύελλα, αύριο πείνα -οι παγωνιές. Ζούσατε κάτω απ' τη βροχή κι' απ' τη στοργή μας (μια βαρβαρότητα όλη η μέρα σας ωμή) Με λίγα ψίχουλα από ελπίδα και ψωμί. Α, τα τραγούδια που θα λέαμε στη χαρά μας... Τάπαμε κλάματα τρεις χρόνους στη σειρά, για τα χαμένα καλοκαίρια -τα παιδιά μας, που άφησαν βίαια τη ζωή με μια κραυγή, και το γαρούφαλο του έρωτα απ' το στόμα τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΝΤΟΜΙΝΟ ΤΩΝ ΥΠΟΧΩΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ
Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις η πολιτική του κατευνασμού αποτελεί την διαχρονική συνειδητή επιλογή της Ελλάδος έναντι του τουρκικού αναθεωρητισμού, ο οποίος κλιμακώθηκε και τέθηκε σε σύγχρονο πλαίσιο και μορφή την επαύριον της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974. Η πολιτική αυτή δέχεται τα τελευταία χρόνια σοβαρή κριτική, ενώ προβάλλεται η στρατηγική της αποτροπής ως πιθανό δόγμα αντικατάστασής της. Δεδομένων των ραγδαίων εξελίξεων στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, η ιστορική εξέταση της πολιτικής του κατευνασμού αναδεικνύει την αναπ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (ΔΕΚΑΤΟΣ ΕΚΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Ο τόμος ΙΣΤ' της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» έχει ως αντικείμενο της ιστορικές τύχες του νεότερου ελληνισμού από το τη Μάχη της Κρήτης ( Μάιος 1941) ώς τις απαρχές της νέας χιλιετίας. Η συμβολή της Ελλάδας στη συμμαχική προσπάθεια υπήρξε σημαντική και καθοριστική, ειδικότερα με την καθυστέρηση της γερμανικής επίθεσης εναντίον της Ρωσίας, που επέδρασε κρίσιμα στην πορεία της παγκόσμιας ιστορίας. Από τον Απρίλιο του 1941 ώς τον Οκτώβριο του 1944 η Ελλάδα υπέστη την Κατοχή των Δυνάμεων του Άξονα, με αποτέλεσμα ανυπολόγιστες απώλειες σε αν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ - Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ
Τρίτη 1η Φεβρουαρίου 1944. Στις 9.30' το πρωί, δολοφονείται στο κέντρο της Αθήνας, μπροστά στο άγαλμα του Βύρωνα, ο Κίτσος Μαλτέζος, ο τελευταίος απόγονος του Στρατηγού Μακρυγιάννη, το χαρισματικό παιδί της γενιάς του '40. Τη δολοφονία, που θυμίζει δράση τρομοκρατικής οργάνωσης, έχει αναλάβει ο ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας. Έκτοτε το γεγονός θα μυθοποιηθεί και θα μεταμορφωθεί σε ένα από τα ισχυρότερα ταμπού της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Η «Αριστερά» θα αρνείται επίμονα την οποιαδήποτε αναφορά σε μιαν από τις πιο σκοτεινές σελίδες της δράσης της, ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΟΥΛΙ
Σε μια απομακρυσμένη περιοχή των βουνών της σημερινής νότιας Θεσπρωτίας δημιουργήθηκαν στις αρχές του 17ου αιώνα τα τέσσερα χωριά του Σουλίου. Στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας τα χωριά αυτά αποτέλεσαν το ορμητήριο του μαχόμενου για ελευθερία Ελληνισμού. Οι Σουλιώτες αγωνίσθηκαν εναντίον του δυνάστη για δύο περίπου αιώνες και ήταν αυτοί που, λίγο πριν την αυγή της Εθνεγερσίας, ύψωσαν πρώτοι τη σημαία της Επανάστασης. Σε αναφορά του, της 25ης Ιουνίου του 1822, ο Βρετανός Πρόξενος της Πρέβεζας Γουίλιαμ Μέγερ γράφει: "Εάν υπάρχει μία χαρακτη...
Διαβάστε περισσότερα...