ΙΣΤΟΡΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ - ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ > ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (ΕΒΔΟΜΟΣ ΤΟΜΟΣ)
(...) Ο τόμος Ζ', ως εναρκτήριος της «Ιστορίας του Βυζαντινού Ελληνισμού», αρχίζει με εκτενές εισαγωγικό κεφάλαιο, όπου παρουσιάζονται με πυκνότητα και ενάργεια η φυσιογνωμία και τα εξελικτικά στάδια ολόκληρης της ιστορίας του Βυζαντίου από το 324 ώς το 1453 μ.Χ. Στο κεφάλαιο αυτό αναπτύσσονται ειδικότερα τα θέματα: ιστορικός ορισμός και ονόματα, το ιστορικό υπόβαθρο, Βυζάντιο και ελληνισμός, οργανικά συστατικά στοιχεία της κοινωνίας, πολίτευμα και πολιτική φιλοσοφία, σχέσεις πρωτεύουσας και επαρχίας, Βυζάντιο και Βάρβαροι, ο αγώνας για τη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΕΝΑ ΝΕΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Tα πρώτα 61 εκτενή λήμματα ενός νέου βιογραφικού λεξκού του Βυζαντίου, που σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί στα επόμενα χρόνια με συλλογικούς τόμους λημμάτων γραμμένων από εξειδικευμένους ερευνητές κατά εποχές και ιστορικούς επιστημονικούς κλάδους. Εκτός επό την βιογράφηση αυτοκρατόρων, πατριαρχών και άλλων εκκλησιαστικών αξιωματούχων, στρατιωτικών μορφών, σημαντικών διοικητικών παραγόντων και επιφανών ανταπαιτητών του βυζαντινού θρόνου σε όλες τις βυζαντινές ιστορικές περιόδους, το έργο συμπεριλαμβάνει επίσης τις βιογραφίες πολλών κορυφαίων πνε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Δεν είναι περίεργο που οι περισσότεροι σοβαροί ιστορικοί πλέον αποφασίζουν να επικεντρωθούν σε σχετικά σύντομες περιόδους και ίσως και σε περιορισμένες γεωγραφικές περιοχές. Είναι όμως σωστό αυτό για την ιστορία; Κάθε ιστορική περίοδος εξαρτάται απ' αυτά που συνέβησαν πριν απ' αυτήν και η σημασία της εξαρτάται από τα γεγονότα που έπονται. Η ιστορία δεν είναι μια σειρά από λιμνούλες με στάσιμα νερά. Είναι ποταμός που κυλά.» Steven Runciman Το κλασικό έργο "Βυζαντινός Πολιτισμός" (1933) του Steven Runciman, ενός από τους σημαντικότερους βυζ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Αυτή η κλασική περιγραφή παρουσιάζει τον οδυνηρό κλονισμό που προκάλεσε στη δυτική χριστιανοσύνη η άλωση της Κωνσταντινούπολης, το Μάιο του 1453, μετά από πολιορκία μερικών εβδομάδων. Οι εκκλήσεις της πόλης είχαν αγνοηθεί και η βοήθεια που είχε σταλεί στη διάρκεια αυτής της κρίσης ήταν αμελητέα. Στους Τούρκους η νίκη δεν προσέφερε μόνο μια νέα αυτοκρατορική πρωτεύουσα, αλλά και εξασφάλισε ότι η αυτοκρατορία τους θα είχε διάρκεια. Για τους Έλληνες, η κατάκτηση σήμανε το τέλος του βυζαντινού πολιτισμού και οδήγησε στην ομαδική αποχώρηση των ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ελληνική αυτοκρατορία και οι γείτονές της (13ος-15ος αιώνας)
1204, κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους· 1453, από τους Τούρκους. Μεταξύ αυτών των δύο σημαντικών χρονολογιών, ο τρίτος και τελευταίος τόμος του Βυζαντινού κόσμου αφηγείται τη δύση της ελληνικής αυτοκρατορίας αλλά και την ιστορία των γειτόνων της, Σέρβων και Βουλγάρων, καθώς και των Λατίνων, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην επικράτειά της μετά τη Δ’ Σταυροφορία. Ξετυλίγεται εδώ η ιστορία ενός κατακερματισμένου χώρου μέσα από όλα τα στοιχεία που τον συνθέτουν, συμπεριλαμβανομένου του τουρκικού. Βλέπουμε την άλλοτε μεγάλη δύν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (330-641)
Η ιστορία και ο πολιτισμός που μελετώνται στον ανά χείρας τόμο αντιστοιχούν στην ιδρυτική περίοδο του "Βυζαντίου", όνομα που έδωσαν οι ουμανιστές στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που έγινε προοδευτικά αυτοκρατορία ελληνική και χριστιανική. Γνωρίζοντας μεγαλύτερη σταθερότητα και μεγαλύτερη ευημερία από τη Δύση, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν έπαψε ποτέ να διεκδικεί τη ρωμαϊκή της κληρονομιά, όπως μαρτυρεί η πολιτική του Ιουστινιανού να επανακτήσει την Αφρική από τους Βανδάλους, την Ιταλία από τους Οστρογότθους και την νό...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΟΞΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Ποιος υπήρξε ο ρόλος της βυζαντινής αυτοκρατορίας στην πολιτιστική ανάπτυξη της λατινικής Ευρώπης κατά την περίοδο της ρωμανικής τέχνης; Στο Βυζάντιο αντιγράφηκε το σύνολο σχεδόν των έργων της αρχαίας Ελλάδας. Στην αυτοκρατορική πρωτεύουσα η αρχαία κουλτούρα εξακολούθησε να αποτελεί το θεμέλιο της σχολικής εκπαίδευσης. Αυτό το βυζαντινό υλικό μεταβιβάσθηκε στις βασιλικές αυλές και σε όλη την έκταση της Ευρώπης του 10ου ως 12ου αιώνα στις κοιλάδες του Μεύση και του Ροδανού, στην Γερμανία, ακόμη και στα βασίλεια της Σκανδιναυίας. Ο εμβριθής ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (641-1204)
Στον πρώτο τόμο, υπό τη διεύθυνση της Cecile Morrisson, με τίτλο Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (330 - 641), παρουσιάστηκε η ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο δεύτερος τόμος, υπό τη διεύθυνση του Jean-Claude Cheynet, είναι αφιερωμένος στους επόμενους αιώνες (7ος - 13ος). Κατά τη μεσαιωνική εποχή, η τεράστια πολυεθνική Αυτοκρατορία, τσακισμένη σχεδόν από τις σλαβικές και κυρίως τις αραβο-μουσουλμανικές εισβολές, μετασχηματίζεται σε κράτος επικεντρωμένο ξανά στον ελληνικό πληθυσμό. Εξακολουθεί όμως να υποδέχεται τις σλαβικές και αρμεν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Απόσταγμα, σχεδόν βιωματικό, από την πολύχρονη διδασκαλία μου στη Σορβόννη, το πόνημα αυτό απευθύνεται σε όσους από τους Νεοέλληνες ταλανίζονται με το πρόβλημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας και στους ξένους (κυρίως τους Δυτικοευρωπαίους και τους Αμερικάνους βλαστούς τους) που αρκούνται στην επιλεκτική γνώση του παρελθόντος τους. Στόχος μου λοιπόν να βάλω, κατά το δυνατόν, έστω εκ του πλαγίου και λάθρα σχεδόν, το Βυζάντιο στη θέση που τα επιτεύγματά του μας υπαγορεύουν: να πω συνοπτικά, εννοώ, αυτά που το αναδεικνύουν ως την πρώτη ευρωπ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΓΕΥΣΕΙΣ
Για αιώνες ολόκληρους ο γαστριμαργικός πλούτος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν ξακουστός σε Ανατολή και Δύση, πολύ λίγες πληροφορίες όμως φαίνεται να σώθηκαν ως τις μέρες μας. Στο βιβλίο αυτό ο καταξιωμένος ιστορικός και ειδήμων της ιστορίας της διατροφής Andrew Dalby μάς παρουσιάζει για πρώτη φορά με εξαιρετικά λεπτομερή και απολαυστικό τρόπο την κουζίνα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από τα αγαπημένα πιάτα των αυτοκρατόρων και των αξιωματούχων μέχρι το φαγητό των απλών ανθρώπων. Παντρεύοντας τα μπαχαρικά των Ρωμαίων με τις γεύσ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η "Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους" του Georg Ostrogorsky αναγνωρίστηκε ως βασικό έργο για τη μελέτη της βυζαντινής ιστορίας σχεδόν αμέσως μετά την πρώτη έκδοσή της, και ο συγγραφέας είχε την ευχέρεια να τη βελτιώσει και να την εμπλουτίσει σε μεταγενέστερες εκδόσεις. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι το έργο αυτό, που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, συντρόφευε στις σπουδές τους όλους τους βυζαντινολόγους μετά τον πόλεμο, και επομένως μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει επηρεάσει όσο κανένα άλλο τη διεθνή έρευνα για την ιστορία του Βυζαντί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε ένα από τα πιο εντυπωσιακά αυτοκρατορικά κράτη στην ιστορία. Κατόρθωσε να κυβερνήσει μεγάλο κομμάτι της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολίας επί χίλια εκατό χρόνια. Από το 324, όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος εγκαθίδρυσε την πρωτεύουσά του στο Βυζάντιο (που μετονομάστηκε σε Κωνσταντινούπολη), έως το 1453, όταν η πόλη κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, η βυζαντινή επικράτεια αποτέλεσε ένα δυναμικό πεδίο παραγωγής λογοτεχνίας, τέχνης, θεολογίας, δικαίου και παιδείας. Ο Διονύσης Σταθακόπουλος αφηγείται εδώ μια επιβ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ
Το Βυζάντιο κατέχει μια παράδοξη θέση στην ιστοριογραφία. Σε σχέση με την αργή συγκρότηση των δυτικών κοινωνιών και με τον τουρκικό μουσουλμανικό κόσμο, το Βυζάντιο εμφανίζεται ως μια προέκταση της αρχαιότητας στην οποία βάζει τέλος η πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Αυτή η ιδιαιτερότητα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πεποίθηση των ιστορικών της μεσαιωνικής περιόδου ότι η «φεουδαρχία» που χαρακτήρισε τη Δύση υπήρξε αποκλειστικότητα μιας Ευρώπης «καρπού των εισβολών», κατά την έκφραση του Μαρκ Μπλοκ. Ανατρέχοντας στην προέλευση αυτής τη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΧΑΖΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Οι Χάζαροι, ένας τουρκικός λαός, αυτονομούνται και αναπτύσσονται μετά το 650 μ.Χ. στα βόρεια και ανατολικά του Καυκάσου, μεταξύ της Κασπίας θάλασσας, της οροσειράς των Ουραλίων και του ποταμού Δον. Στα επόμενα εκατόν πενήντα έτη κατόρθωσαν να γίνουν η κυρίαρχη δύναμη βορείως του Ευξείνου Πόντου, φθάνοντας μέχρι το Κίεβο και υποτάσσοντας πολλούς μικρότερους νομαδικούς λαούς. Η αυτοκρατορία τους επί εκατό και πλέον έτη αντιστάθηκε στις σφοδρές επιδρομές των Αράβων από το νότιο Καύκασο. Οι σχέσεις που ανέπτυξαν οι Χάζαροι με το Βυζάντιο πέρασ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΑΤΑΤΖΗΣ, Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Η μακαρία μανία του να φέρει πίσω την Κωνσταντινούπολη στην αγκαλιά του Ελληνισμού μετά την άλωση του 1204 έγινε άμεσα αντιληπτή από τους απλούς ανθρώπους. Τους έπειθε αυτός και όχι οι άλλοι ότι είναι ο συνεχιστής της ιερής αλυσίδας των αθανάτων βυζαντινών Αυτοκρατόρων γιατί εκείνος απέπνεε την ανιδιοτέλεια του σκοπού και το χάρισμα ενός κορυφαίου ηγέτη. Τόσο πολύ τους ενέπνευσε που τον είπαν «Ο Πατέρας των Ελλήνων». Τόσο πολύ συνεπαίρνει έως σήμερα που τον λένε «Μαρμαρωμένο Βασιλιά». Η ανά χείρας γραφή αποτελεί μία ελεύθερη απόδοση του βί...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΔΙΚΕΦΑΛΟΣ ΑΕΤΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Των εμβλημάτων, σημείων, επισήμων ή συμβόλων, ων εποιήσατο χρήσιν ο άνθρωπος προς δήλωσιν διαφόρων υψηλών εννοιών, ουδέν αρχαιότερον και κοινότερον του αετού, προσφιλεστάτου, απ' αυτών ήδη των πανάρχαιων χρόνων, εις πάντας σχεδόν τους λαούς. Θαυμάζοντες ούτοι ευλόγως το απαράμιλλον αρρενωπόν κάλλος του αετού, το απιστεύτως ταχύ, ισχυρόν, οξυδερκές και υψιπετές αυτού - ων ένεκεν ελογίσθη ανώτερος και αυτού του μόνον επί της γης δυναμένου να δράση βασιλέως των ζώων λέοντος - ελογίσαντο αυτόν ως βασιλέα των πτηνών και καθιέρωσαν ως συμπάρεδρο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Ο μέλλων να πραγματευθή περί των ιπποδρόμων και των ιπποδρομικών αγώνων κατά τους Βυζαντινούς χρόνους διττάς οφείλει να λάβη υπ' όψιν πηγάς πρώτον φιλολογικάς και δεύτερον μνημειακάς. Εις την πρώτην κατηγορίαν υπάγονται αι μαρτυρίαι τας οποίας παρέχουσιν οι πατέρες της εκκλησίας και ιδία ο Χρυσόστομος, εις τους επανειλημμένους από του άμβωνος λόγους του "προς τους εις τας Ιπποδρομίας απελθόντας", "περί του μη δείν εις ιπποδρομίας μηδέ εις θέατρα αναβαίνειν", "εις το ιπποδρόμιον λόγος", "προς τους τας συνάξεις καταλιμπάνοντας και εις τα θέ...
Διαβάστε περισσότερα...

Βυζάντιο (σκληρόδετη έκδοση)
Ένα έργο αναφοράς που προσφέρει μια επισκόπηση της ιστορίας του Βυζαντίου, από το 285 μ.Χ., οπότε και διαχωρίστηκε από τη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έως το 1461, έτος κατά το οποίο καταλύθηκε το τελευταίο βυζαντινό κρατίδιο. Το κράτος και η κοινωνία του Βυζαντίου βίωσαν καθ' όλη τη διάρκειά τους κρίσεις και θριάμβους, γνώρισαν περιόδους παρακμής και ανάκαμψης. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία των δώδεκα αιώνων και των τριών ηπείρων γεφύρωσε τον αρχαίο με τον νεότερο κόσμο, διαμορφώνοντας και μεταλαμπαδεύοντας ελληνικές, ρωμαϊκές και χριστιανικές...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ
Το χρονικό του Μορέως είναι σημάδι πάνω στην πρώτη αρχή του νεοελληνικού και μ' όλη του την ανθελληνικότητα, τη φραγκοδουλία, τη μισελληνικότητα ασφαλώς ακόμα, είναι μεστό και γενναία νεοελληνικό σημάδι. Παράδοξα έτσι, -μα καθώς πολύ συχνά συμβαίνει το διαλεκτικώτατο τούτο στην Ιστορία- το τόσο αντιφερόμενο κατά της ριζικής υπόστασής μας μαρτυράει μολαταύτα την ισχύ της πρώτης ορμής αυτού του αναγεννώμενου γένους, τις δυνατές εσωτερικές ροπές που το ιθύνουν, το στυλώνουν, το στήνουν εντέλει μες το ζοφερό μεσαίωνα σαν "πραγματικότητα" θεν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ
Η συναρπαστική περίοδος που αρχίζει με την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως στους Δυτικούς Σταυροφόρους το 1204 και ολοκληρώνεται με την ανάκτηση της από τους Βυζαντινούς το 1261 είναι το θέμα που πραγματεύεται η «Χρονική Συγγραφή» του Γ. Ακροπολίτη. Τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και σημαντικές πληροφορίες για τις εθνότητες που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στον βυζαντινό χώρο τον 13ο αιώνα δένονται με απλό και γλαφυρό τρόπο από έναν λόγιο, ο οποίος είχε αναλάβει ανώτατα αξιώματα στην Αυλή των αυτοκρατόρων του 13ου αιώνα. (Από την παρουσίαση ...
Διαβάστε περισσότερα...