ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ

Παρουσίαση

Η συγγραφή μιας Ποντιακής Γραμματικής, έστω και Συνοπτικής, αποτελεί έργο δύσκολο που εγκυμονεί και πολλούς κινδύνους και σκοπέλους, γιατί απαιτεί επαρκέστατη γνώση της διαλέκτου και μια κάποια βιβλιογραφία η οποία είναι ανύπαρκτη απ' όσο γνωρίζω. Ίσως στη Θεσσαλονίκη που θεωρείται η κοιτίδα του Ποντιακού Ελληνισμού, να υπάρχει κάτι σχετικό. Θεωρώ ότι γνωρίζω καλά Ποντικά - Τραπεζουνταίικα, μια και η διάλεκτος αυτής της περιοχής ήταν η γλώσσα συνεννόησης μέσα στην οικογένειά μου αφού οι γονείς μου ήταν πρόσφυγες του 22 από τα μέρη αυτά, τουλάχιστον στα πρώτα δεκαοχτώ χρόνια της ζωής μου. Οι γονείς μου μέχρι το τέλος του βίου τους μεταξύ τους μιλούσαν την Ποντιακή διάλεκτο της Τραπεζούντας και Χαλδίας. Για τη συνεννόησή τους με άλλους Ελλαδίτες χρησιμοποιούσαν την Κοινή Νέα Ελληνική που την γνώριζαν. Τους ήταν όμως πιο ευχάριστο και πιο απλό να μιλάνε Ποντιακά κατ' ιδίαν στις συζητήσεις τους. Το μόνο βοήθημα που είχα στην εκπόνηση του παρόντος έργου ήταν η "Γραμματική της Ελληνικής Διαλέκτου του Πόντου" του Δ.Η. Οικονομίδη, μία πολύ ωραία δουλειά αλλά ασχολείται με όλη την ποντιακή διάλεκτο. Συνεπώς καταγράφει και καταθέτει τύπους και καταλήξεις που προέρχονται από άλλα εδαφικά διαμερίσματα του Πόντου.
Έχει ο Πόντος αρκετά διαφορετικά τοπικά ιδιώματα με πολλές μεταξύ τους γλωσσικές διαφορές. Υπάρχουν όμως και πολλά στοιχεία κοινά σ' όλα τα γλωσσικά ιδιώματα της Ποντιακής διαλέκτου.
Η Γραμματική που συνέγραψα, περιλαμβάνει κατά το μάλλον ή ήττον τα στοιχεία και τους γραμματικούς τύπους όπως αυτοί διασώζονται στη ζωντανή ακόμη Ποντιακή διάλεκτο της Τραπεζούντας, την οποία λαλώ. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Άκλιτα μέρη του λόγου (προθέσεις - επιρρήματα - σύνδεσμοι - επιφωνήματα)
Άκλιτο ως β' συνθετικό
Αλληλοπαθητικές αντωνυμίες
Αναδρομική αφομοίωση
Ανομοίωση φωνηέντων
Ανομοίωση συμφώνων
Αντιμεταχώρηση
Αντιμετάθεση
Αντωνυμίες:
1) αλληλοπαθητικές
2) αόριστες
3) αναφορικές
4) αυτοπαθητικές
5) δεικτικές
6) ερωτηματικές
γ) κτητικές
8) οριστική η επαναληπτική
9) προσωπικές
Απαρέμφατο
Απρόσωπα ρήματα
Άρθρο
Αριθμητικά (απόλυτα, τακτικά, πολλαπλασιαστικά, διανεμητικά, ουσιαστικά, επιρρήματα)
Αριθμός ονομάτων
Αύξηση ρημ.
Αφομοίωση
Βαθμοί επιθέτου
Έκθλιψη
Επίθετα παράγωγα
από ουσιαστικά
από επίθετα
από αριθμητ.
από επιρ.
από ρημ.
Επίθετα (είδη)
Επίθετο ως α' συνθετικό
Επίθετο ως β' συνθετικό
Επίθετα παράγωγα από ουσιαστικά, από αριθμητικά, ρήματα, επιρρήματα
Επιρρήματα (τοπικά, χρονικά, τροπικά, ποσοτικά, ερωτηματικά, παρακελευστικά, κλητικά, ευχετικά, διστακτικά, δεικτικά, βεβαιωτικά, αρνητικά ή απαγορευτικά, ευφημητικά, εξαίρεσης
Επιφωνήματα
Ετυμολογικά
Κλιτά μέρη του λόγου (άρθρο, ουσιαστικό,
επίθετο, αριθμητικά, αντωνυμίες, ρήμα, μετοχή
Κώφωση
Μετοχή
Ουσιαστικά (κλίση)
Ουσιαστικά παράγωγα από ουσ.
Ουσιαστικά " από επίθετα
Ουσιαστικά " από επιρ.
Ουσιαστικά " από ρήματα
Ουσιαστικό ως α' συνθετικό
Ουσιαστικό ως β' συνθετικό
Προθέσεις
Προθετικά φωνήεντα
Ρήματα
Ρήματα παράγωγα
Ρήματα παράγωγα από επίθετα
Ρήματα παράγωγα από ρήματα
Ρήματα παράγωγα από επιρρήματα - επιφωνήματα
Ρήματα παράγωγα από αριθμητικά
Ρήματα παράγωγα από τουρκικές λέξεις
Ρήματος συζυγίες
Ρήματος εγκλίσεις
Ρήματος χρόνοι
Ρήματα συνηρημένα
Ρήματα ως α' συνθετικό
Ρήματα ως β' συνθετικό
Συγκριτικός βαθμός
Σύμφωνα
Συναίρεση
Συνίζηση
Σύνδεσμοι
Συνηρημένα ρήματα
Σύνθεση λέξεων
Τσιτακισμός
Φωνήεντα
Φωνηέντων πάθη (κώφωση, αφομοίωση,
ανομοίωση, συναίρεση, συνίζηση, έκθλιψη)
Δάνειες λέξεις