ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ

Παρουσίαση

«Νομάδες από πανάρχαια μήτρα κτηνοτρόφων, τσελιγκάδες, τσοπάνοι, προβαταραίοι, χωρίς τη δική τους γη και μόνιμη κατοικία, περπατάρηδες και κόσμος από λόγγα, αυτοί είναι οι Σαρακατσάνοι. Υποταγμένοι από το επάγγελμά τους στο κλίμα, στη φύση και στις αντιθέσεις της που προκαλούν το νομαδισμό, ζούνε στους κάμπους το χειμώνα και ανεβαίνουν στα βουνά το καλοκαίρι. Κάνουν πάντα την ίδια ζωή χάρις στα κοπάδια τους, τη μοναδική τους περιουσία. Σε αυτά χρωστάνε την ύπαρξή τους και ζουν αποκλειστικά από τα προϊόντα των κοπαδιών τους» (Α. Χατζημιχάλη, Σαρακατσάνοι, τόμ. Α', Αθήνα 1957, κγ').
Αυτός ίσως είναι ο συντομότερος και περιεκτικότερος τρόπος για να ορίσει κανείς και να περιγράψει τη νομαδική αυτή εθνική ομάδα. Οργανωμένοι με τον πατριαρχικό τρόπο, σε τσελιγκάτα, με αρχηγό τον τσέλιγκα, διαπνέονται από έντονο αίσθημα ανεξαρτησίας και ελευθερίας.
Τα καλύβια που κατασκευάζουν, από κλαδιά δένδρων, φυλλώματα, βούρλα και άλλα υλικά παρμένα από την περιοχή που κάθε φορά εγκαθίστανται, αποτελούν σπάνιο δείγμα αυθόρμητης αρχιτεκτονικής, που στοιχεία της βρίσκουμε αναμφισβήτητα στο αρχαίο ελληνικό σπίτι αλλά και σ' όλη την εξελικτική πορεία του ελληνικού λαϊκού σπιτιού. Καλύβια (κονάκια) και άλλα κτίσματα, κατασκευασμένα κυρίως από τις γυναίκες κάθε ομάδας, διατηρούν εδώ και εκατοντάδες χρόνια την ίδια μορφή και περιέχουν τα ίδια ιστορικά βιώματα, δείγματα της αναλλοίωτης πορείας των Σαρακατσάνων στο χρόνο.
Επειδή αυτός ο τρόπος και αυτή η οργάνωση της ζωής τους (νομαδισμός - κονάκια κ.τ.λ. - ήθη και έθιμα) έχουν σχεδόν εκλείψει με την εγκατάσταση των Σαρακατσάνων (σιγά σιγά από το 1935, με διάφορα διατάγματα, αλλά και εξαναγκασμένοι από αντικειμενικές συνθήκες) σε μόνιμους οικισμούς έγινε προσπάθεια σ' αυτή τη μελέτη να βρεθούν και να μελετηθούν ομάδες και καταυλισμοί που να ανταποκρίνονται στην πρώτη τους ιστορική κατάσταση. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)