Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ

Παρουσίαση

Τούτη η μελέτη σχεδιάστηκε το καλοκαίρι του 1914 και ολοκληρώθηκε τον χειμώνα 1914-1915. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1916 στο Zeitschrift fur Asthetik und Allgemeine Kunstwissenschaft του Μαξ Ντεσουάρ και με μορφή βιβλίου το 1920, στο Βερολίνο, από τον εκδότη Π. Κάσιρερ.
Αφετηρία τον έργου στάθηκε η κήρυξη του πολέμου του 1914 κι η αντίδραση της αριστερής διανόησης για τη στάση της σοσιαλδημοκρατίας, που είχε εγκρίνει αυτόν τον πόλεμο. Η δική μου θέση ήταν η απόλυτη, ολοσχερής και, προπάντων στην αρχή, ελάχιστα αρθρωμένη άρνηση του πολέμου και, ακόμα περισσότερο, του πολεμικού ενθουσιασμού. Θυμάμαι κάποια συζήτηση με την κα Μαριάννα Βέμπερ στα τέλη του Οχτώβρη του 1914. Πάσχιζε να κατανικήσει την αντίδρασή μου, αναφέροντάς μου ορισμένες συγκεκριμένες πράξεις ηρωισμού. Αποκρίθηκα απλά: "Όσο μεγαλύτερα είν' αυτά τα ανδραγαθήματα, τόσο χειρότερος είν' ο πόλεμος". Εκείνη την εποχή, προσπαθούσα να συνειδητοποιήσω καθαρότερα τη στάση μου, που ήταν απλά συναισθηματική, και να περίπου σε ποια συμπεράσματα είχα καταλήξει: Οι δυνάμεις της κεντρικής Ευρώπης θα χτυπήσουν πιθανότατα τη Ρωσία αποτέλεσμα μπορεί να είναι ή πτώση του τσαρισμού - σύμφωνοι. Υπάρχει και κάποια πιθανότητα να στραφούν οι δυτικές δυνάμεις κατά της Γερμανίας αν η νίκη τους καταλήξει στην ανατροπή των Χοεντσόλλερν και των Αψβούργων, και πάλι συμφωνώ. Αλλά το ζήτημα είναι να δούμε ποιος θα μας σώσει από το δυτικό πολιτισμό. (Η προοπτική οριστικής νίκης της τότε Γερμανίας μου φαινόταν εφιάλτης).
Σ' αυτή την κατάσταση βρισκόμουν όταν συνέλαβα το πρώτο σχεδίασμα της Θεωρίας του μυθιστορήματος. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Η σχέση των μορφών της μεγάλης επικής λογοτεχνίας με το σύνολο του πολιτισμού είτε ως ολοκληρωμένης και κλειστής ολότητας είτε ως προβλήματος
Κεφάλαιο 1: Οι κλειστοί πολιτισμοί
Η δομή του αρχαιοελληνικού κόσμου - Η ιστορικοφιλοσοφική του εξέλιξη - Ο χριστιανισμός
Κεφάλαιο 2: Το πρόβλημα της ιστορικής φιλοσοφίας των μορφών
Γενικές αρχές - Η τραγωδία - Οι μορφές Έπους
Κεφάλαιο 3: Έπος και μυθιστόρημα
Στίχος και πεζός λόγος ως εκφραστικά μέσα - Η ολότητα ως δεδομένο και ως έργο - Ο κόσμος των αντικειμενικών δομών -Ο ήρωας
Κεφάλαιο 4: Η εσωτερική μορφή του μυθιστορήματος
Η θεμελιακή του αφαίρεση και οι συνακόλουθοι κίνδυνοι - Ο διαδικαστικός χαρακτήρας της ουσίας του - Η ειρωνεία ως μορφικό αξίωμα - Η τυχαία δομή του μυθιστορηματικού κόσμου και τα μέσα αναπαράστασής του - Η εσώτερη έκταση του μυθιστορήματος
Κεφάλαιο 5: Ιστορικοφιλοσοφική σημασία και οροθέτηση του μυθιστορήματος
Η πρόθεση του μυθιστορήματος - Το δαιμονικό - Η ιστορικοφιλοσοφική θέση του μυθιστορήματος - Η ειρωνεία ως μυστικισμός
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
Δοκιμή τυπολογίας της μορφής του μυθιστορήματος
Κεφάλαιο 1: Ο αφηρημένος ιδεαλισμός
Οι δύο βασικοί τύποι - Δον Κιχότης - Η σχέση του με το ιπποτικό έπος - Οι διάδοχοι του Δον Κιχότη: α) η τραγωδία του αφηρημένου ιδεαλισμού β) το σύγχρονο χιουμοριστικό μυθιστόρημα και η προβληματική του - Μπαλζάκ - Ποντοππιντάν: Hans im Gluck
Κεφάλαιο 2: Ο ρομαντισμός της απογοήτευσης
Το πρόβλημα του ρομαντισμού της απογοήτευσης και η σημασία του για τη μορφή του μυθιστορήματος - Οι απόπειρες λύσης του από τον Γιάκομπσεν και τον Γκοντσάροφ - Η Αισθηματική αγωγή και το πρόβλημα του χρόνου στο μυθιστόρημα - Αναδρομική επισκόπηση του προβλήματος του χρόνου στο μυθιστόρημα του αφηρημένου ιδεαλισμού
Κεφάλαιο 3: Τα χρόνια μαθητείας του Βίλχελμ Μάιστερ ως απόπειρα σύνθεσης
Το πρόβλημα - Η ιδέα κοινωνικής κοινότητας και οι μορφές απεικόνισής της - Ο κόσμος του μυθιστορήματος της διαπαιδαγώγησης και ο εκρομαντισμός της πραγματικότητας - Νοβάλις - Η απόπειρα λύσης του προβλήματος από τον Γκαίτε και το ξεπέρασμα του μυθιστορήματος σε έπος
Κεφάλαιο 4: Ο Τολστόι και το ξεπέρασμα των κοινωνικών μορφών ζωής
Η μορφή του μυθιστορήματος ως πολεμική κατά της συμβατικότητας - Η τολστοϊκή έννοια της φύσης και οι προβληματικές συνέπειές της για τη μορφή του μυθιστορήματος - Διπλή θέση του Τολστόι στη φιλοσοφία της ιστορίας των μορφών έπους ματιά στον Ντοστογέφσκι
Εισαγωγή στα πρώτα γραφτά του Γκέοργκ Λούκατς, του Lucien Goldmann
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ