Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1922 ΠΛΑΣΤΗΡΑ - ΓΟΝΑΤΑ

Παρουσίαση

Σε άμεση συνέχεια της προηγούμενης έκδοσής μας, που τιτλοφορείται "Μικρασιατική Καταστροφή" και περιλαμβάνει τα φύλλα της εφημερίδας "Εμπρός" από τις 4 Αυγούστου μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου 1922, δίνουμε στη δημοσιότητα τα ανατυπωμένα φύλλα της ίδιας εφημερίδας για την επόμενη περίοδο (9 Σεπτεμβρίου μέχρι 11 Οκτωβρίου 1922), της οποίας το σημαντικότερο ιστορικό γεγονός είναι η Επανάσταση Πλαστήρα-Γονατά.
Όπως σημειώναμε και στον προηγούμενο τόμο, με τον "Ιστορικό Τύπο" υλοποιούμε την πρόθεσή μας να δώσουμε στη δημοσιότητα παρόμοιες, όπως η παρούσα, σειρές ανατυπωμένων πλήρων (και όχι πρωτοσέλιδων) εφημερίδων από διάφορες χρονικές περιόδους της νεώτερης ιστορίας, ώστε ο αναγνώστης να έχει στη διάθεσή του όλη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα των ημερών εκείνων με τις μικρές και τις μεγάλες ειδήσεις, τις σημαντικές και τις ασήμαντες, ακόμη και με τις χρηστικές πληροφορίες που μπορεί σήμερα να μην χρησιμεύουν ολωσδιόλου, όμως συμβάλλουν στην πιστότερη απόδοση της εικόνας της εποχής. (...) Θελήσαμε να δώσουμε ολόκληρα τα φύλλα μιας συγκεκριμένης εφημερίδας και όχι ποικίλων τίτλων για χάρη της πληρότητας της εικόνας. Το γεγονός ότι επιλέξαμε την εφημερίδα "Εμπρός" ως την πλέον αντιπροσωπευτική οφείλεται στη (σχετική, λόγω της εκρηκτικότητας των δρώμενων των ημερών εκείνων) αντικειμενικότητα της. Την εφημερίδα αυτή την είχε ιδρύσει ο Δημήτριος Καλαποθάκης (1865-1921), μια θερμουργή προσωπικότητα με πλούσια διττή προσφορά προς την Ελλάδα και τον Τύπο.
Σε ολόκληρο το Πανελλήνιο επικρατούσαν έντονα συναισθήματα απογοήτευσης και ταυτόχρονα οργής. Κοινή ήταν η γνώμη ότι η ελληνική προσπάθεια να πάρει σάρκα και οστά η Μεγάλη Ιδέα είχε προδοθεί. Όχι μόνον από το εξωτερικό, από τους άλλοτε φίλους και συμμάχους μας, αλλά και από το εσωτερικό. Η αντίληψη αυτή δεν ήταν πρωτόγνωρη, καθώς ήδη από τα πρώτα χρόνια του Εθνικού Διχασμού είχε επικρατήσει. Ο Διχασμός είχε εμφανισθεί στο μέσο εθνικών εξελίξεων και διαπότισε τους πάντες, με αποτέλεσμα σε όλους τους φορείς χειρισμού των εθνικών υποθέσεων, πολιτικούς, στρατιωτικούς ή διπλωμάτες, να αποδίδεται δόλος και πρόθεση εξυπηρέτησης των ξένων συμφερόντων. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που οι μεν κατηγορούσαν τους δε για προδοσία.
Και το φυσικότερο των πραγμάτων ήταν, τις ημέρες εκείνες, όσοι αισθάνονταν την εθνική αγωνία να την προσωποποιούν με κατηγορίες κατά των αντιπάλων τους -και εν προκειμένω εναντίον όσων είχαν χειρισθεί τις κρατικές υποθέσεις χωρίς επιτυχία, όπως αποδείκνυε η έκβαση της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Τα θλιβερά επακόλουθα αναζητούσαν εξιλαστήρια θύματα. Ταυτόχρονα αναζητούσαν κάθαρση, νέα πρόσωπα, νέες ευκαιρίες. Και, βεβαίως, η πραγματικότητα απαιτούσε ψυχραιμία και ορθολογιστικές λύσεις.
Κάπως έτσι πήγασε η Επανάσταση του 1922, που δεν ήταν παρά ένα ξέσπασμα για να ικανοποιηθεί το εθνικό αίτημα αλλαγής κατά τις κρίσιμες στιγμές που ακολούθησαν την Καταστροφή. Επικεφαλής της πρωτοβουλίας αυτής βρέθηκαν δύο συνταγματάρχες, ο Στυλιανός Γονατάς και ο Νικόλαος Πλαστήρας. Μέχρι τότε ο πρώτος ήταν βασιλικός και ο δεύτερος Βενιζελικός (στη συνέχεια και οι δύο θα πολιτευθούν στους κόλπους του Κόμματος Φιλελευθέρων και θα ακολουθήσουν συνταυτισμένη πολιτική πορεία μέχρι τουλάχιστον το τέλος της Κατοχής).
Η παρουσία τους στην ηγεσία της Επανάστασης ήταν ένα γεγονός που περιόρισε τους κλυδωνισμούς που θα μπορούσαν να σημειωθούν. Ωστόσο, σημειώθηκαν ακρότητες, αυθαιρεσίες, απόπειρες προβολής προσωπικών ματαιοδοξιών. Έγιναν ζυμώσεις ανάμεσα σε ακραία και μετριοπαθή στοιχεία και κατέληξαν σε υπερβολές.
Αλλά, καθώς με την παρούσα έκδοση δεν επιδιώκουμε παρά να επαναφέρουμε τις αυθεντικές πηγές στην ενεργό Βιβλιογραφία, αφήνουμε τη διήγηση του πλαισίου της Επανάστασης του 1922 στον πρώτο τη τάξει συναρχηγό της, τον συνταγματάρχη Στυλιανό Γόνατα. Περιλαμβάνεται ως αυτοτελές κεφάλαιο στα "Απομνημονεύματά" του (που εκδόθηκαν αρκετά αργότερα, το 1957) και είναι αλήθεια ότι χαρακτηρίζονται από υποδειγματική περιγραφική λιτότητα και ακρίβεια. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)