(ΣΕΤ) ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΑΤΜΟΥ

Παρουσίαση

Ο παρών τόμος περιλαμβάνει πάντα τα έγγραφα δημοσίων λειτουργών του Βυζαντίου, τα οποία διασώζονται εις το πλουσιώτατον Αρχείον της εν Πάτμω Ιεράς Μονής Ιωάννου του Θεολόγου. Τα έγγραφα ταύτα εκτείνονται εις δύο και πλέον αιώνας: από του 1073 μέχρι τον 1288, τα πλείστα δε τούτων ανάγονται εις την μετά το 1204 περίοδον. Σωζόμενα, πλην μιας εξαιρέσεως (αρ. 59), εν πρωτοτυπώ ή εν κεκυρωμένω αντιγράφω, παρουσιάζουν θεματικώς μεγάλην ποικιλίαν και διπλωματικώς σημαντικάς ιδιοτυπίας. Δια τους λόγους τούτους και επειδή ανάγονται εις την εποχήν της μεγάλης αναπτύξεως της γραφειοκρατίας και των μεταβολών των δημοσίων υπηρεσιών, αποτελούν πολύτιμον πηγήν δια την διπλωματικήν μελέτην του είδους αλλά και γενικώτερον δια την μελέτην της λειτουργίας και της εξελίξεως του κρατικού μηχανισμού της αυτοκρατορίας. Τινά των εκδιδομένων ενταύθα εγγράφων αποτελούν μοναδικά δείγματα της βυζαντινής διπλωματικής.
Εκ των εγγράφων τούτων επισημαίνω ιδιαιτέρως τρεις πράξεις του σεκρέτου της θαλάσσης, αι οποίαι διττώς συνιστούν περίπτωσιν μοναδικήν: από απόψεως μεν περιεχομένου, διότι παρέχουν αγνώστους άλλοθεν ειδήσεις περί της διαδικασίας καταμετρήσεως πλοίου και παραδόσεως τούτου εις τον δικαιούχον από διπλωματικής δε απόψεως, διότι είναι τα μόνα έγγραφα του είδους και, καθ' όσον τουλάχιστον γνωρίζω, εκ των ελαχίστων εγγράφων των κεντρικών υπηρεσιών του Βυζαντινού Κράτους, τα όποια διεσώθησαν μέχρις ημών. Επίσης επισημαίνω τρία έγγραφα του επί του κανικλείου, σπάνια δείγματα του είδους, τα οποία εμφανίζουν διπλωματικώς σημαντικάς ιδιοτυπίας.
Τα έγγραφα του παρόντος τόμου παρουσιάζουν, ως ήδη ελέχθη, μεγάλην θεματικήν ποικιλίαν και παρέχουν ουσιαστικάς και ενίοτε μοναδικάς ειδήσεις και δια την ιστορίαν της Μονής και δια τους θεσμούς της εποχής. Γενικώς τα έγγραφα των δημοσίων λειτουργών, αποτελούντα εφαρμογήν συγκεκριμένων αυτοκρατορικών αποφάσεων ή εντολών και βασιζόμενα εις το υφιστάμενον τότε δίκαιον, αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα και είναι αδιάψευστοι και άμεσοι μάρτυρες της εποχής των. Αποτελούν ούτω πολύτιμον και ενίοτε μοναδικήν πηγήν δια την μελέτην των θεσμών και της διοικήσεως, της κοινωνίας και της οικονομίας - ιδία των σχέσεων γεωκτησίας-, της ιστορίας και τον πολιτισμού, αλλά και των τοπωνυμίων, των ονοματεπωνύμων και της γλώσσης. Υπογραμμίζω ιδιαιτέρως το τελευταίον τούτο σημείον, διότι δεν έχει, κατά την γνώμην μου, αρκούντως τονισθή. Πράγματι, τα έγγραφα των δημοσίων λειτουργών, εν αντιθέσει προς τα αυτοκρατορικά, τα οποία ακολουθούν ωρισμένον τυπικόν, δεν υπόκεινται εις αυστηρούς κανόνας, δια τούτο και παρουσιάζουν μεγαλυτέραν ελευθερίαν εις την διατύπωσιν. Συντασσόμενα εξ άλλου υπό υπαλλήλων περιωρισμένης συνήθως μορφώσεως, οι οποίοι δεν χειρίζονται ευχερώς την επίσημον γλώσσαν της κρατικής γραμματείας, ευρίσκονται πλησιέστερον εις την καθομιλουμένην γλώσσαν της εποχής. Επιπλέον, καθώς τα πλείστα τούτων εκδίδονται εις την επαρχίαν, διασώζουν τύπους διαλεκτικούς. [...] (Από τον πρόλογο της συγγραφέως)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΑΙ
ΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΤΟΜΟΥ
α') Ταξινομημένα κατά χρονολογικήν σειράν
β') Ταξινομημένα κατά την εκδούσαν αρχήν
γ') Ταξινομημένα κατά το περιεχόμενον
δ') Πρωτότυπα και αντίγραφα
Πίναξ αντιστοιχίας
ΓΕΝΙΚΑΙ ΑΡΧΑΙ ΠΑΡΟΥΣΗΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ
ΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
50. Πρακτικόν παραδόσεως πατριαρχικού νοταρίου Αδάμ (1073)
51. Πρακτικόν παραδόσεως κριτού και αναγραφέως Κυκλάδων νήσων Νικολάου Τζάνζη (1088)
52. Πρακτικόν παραδόσεως στρατηγού και προνοητού Σάμου Ευσταθίου Χαρσιανίτου (1089)
53. Πρακτικόν νοταρίου Ιωάννου Θεολογίτου (1089)
54. Έγγραφον αναγραφέως Κω Χριστοφόρου Κομνηνού (1089)
55. Σιγίλλιον Νικήτα Κατακαλών (1097-1109)
56. Πράξις του σεκρέτου της θαλάσσης (1195)
57. Γραφή του μεγάλου λογαριαστού Ιωάννου Βελισσαριώτου (1197)
58. Γραφή του μεγάλου λογαριαστού Ιωάννου Βελισσαριώτου (1197)
59. Πράξις του σεκρέτου της θαλάσσης (1199)
60. Πράξις του σεκρέτου της θαλάσσης (1203)
61. Αποκατάστασις Ανδρονίκου Μαυροπόδου (1216)
62. Πρακτικόν Μανουήλ Εξωτρόχου (1221 ή 1236)
63. Παραδοτική έγγραφος Γρηγορίου Φερνιτζιώτου (1246)
64. Παραδοτική αποκατάστασις Γεωργίου Ζαγαρομμάτου (1251)
65. Πρακτικόν αποκαταστάσεως δουκός, απογραφέως και εξισωτού Λέρου και Καλύμνου Κωνσταντίνου Διογένους (1254)
66. Αποκατάστασις Ιωάννου Αθυβόλου (1261)
67. Παραδοτική γραφή του δουκός Μελανουδίου Ιωάννου Σελαγίτου και του επισκόπου Αμαζοκορακίας Ιωάννου (1262)
68. Σιγιλλιώδες αποκαταστατικόν γράμμα απογραφέως Ρόδου και Κυκλάδων Λέοντος Εσκαμματισμένου (1263)
69. Σιγιλλιώδες αποκαταστατικόν γράμμα απογραφέως Ρόδου και Κυκλάδων Λέοντος Εσκαμματισμένου (1263)
70. Παράδοσις Μιχαήλ Βασιλικιώτου (1271)
71. Γραφή του επί του κανικλείου (1273)
72. Γραφή του επί του κανικλείου (1273)
73. Γραφή του επί του κανικλείου (1273)
74. Σιγιλλιώδες γράμμα του δουκός και απογραφέως Λήμνου Μιχαήλ Μακρεμβολίτου (1285)
75. Δέησις των εποίκων της Κω (1288)
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Πλαστόν σιγιλλιώδες γράμμα Ιωσήφ Παγκάλου (1261)
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ
ΧΑΡΤΑΙ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΛΕΥΚΩΜΑΤΟΣ
ΠΡΟΣΘΗΚΑΙ
ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΑ
ΠΙΝΑΞ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΧΑΡΤΑΙ
1. Η νήσος Πάτμος (βλ. έγγ. 51)
2. «Η νήσος Λέρος (βλ. έγγρ. 52, 53, 55, 65, 68)
3. Η νήσος Κως (βλ. έγγρ. 68, 69, 70, 75, Πλαστόν)
4. Η νήσος Λήμνος (βλ. έγγρ. 74)