ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ '40

Παρουσίαση

Οι λαϊκές εικόνες του '40 στην απόδοση ακολουθούν χωρίς κανένα νεωτερισμό, τη διαμορφωμένη παραδοσιακή τεχνοτροπία των παλαιότερων ελληνικών λαϊκών εικόνων, στην οποία αναγνωρίζονται γνώσεις ακαδημαϊκής ζωγραφικής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι καλλιτέχνες είχαν την ανάλογη ζωγραφική αγωγή, ήταν επαγγελματίες που μερικοί απ' αυτούς, όπως π.χ. ο Φ. Αριστεύς και ο Ε. Δούκας, ήταν γνωστοί ζωγράφοι. Η ανάλογη με τις παλαιότερες λαϊκές εικόνες απόδοση των μοτίβων ή και μερικές φορές η αντιγραφή τους, οφείλεται στο ότι μερικοί απ' αυτούς, όπως γνωρίζουμε για τον Φ. Αριστέα, είχαν και στο παρελθόν ασχοληθεί με τη σύνθεση λαϊκών εικόνων. Όταν το 1940 ξανακλήθηκαν να συνθέσουν θέματα πολεμικά - ηρωικά, επιστράτευσαν, πέρα από το ταλέντο τους, και την επαγγελματική τους εμπειρία πάνω σε ανάλογα θέματα. Εσπευσμένα, στις πρώτες λαϊκές εικόνες που κυκλοφόρησαν, απέδιδαν μόνο πνεύμα ανάλογο με τις παλιότερες, με το οποίο ήσαν εξοικειωμένοι, γιατί οι εικόνες αυτές ήταν πασίγνωστες- μετά λίγο καιρό όμως βλέπουμε να δανείζονται, στις τελευταίες συνθέσεις, και χαρακτηριστικά ή γνωστά μοτίβα που χρησιμοποιήθηκαν σε λιθογραφίες των Βαλκανικών Πολέμων.
Τέλος το γεγονός ότι οι δικές μας πολεμικές λαϊκές εικόνες δεν διαφέρουν σκηνικά, τεχνοτροπικά και ως προς το πνεύμα από τις ανάλογες των άλλων χωρών, δεν θα αποδώσουμε σε μίμηση αλλά μάλλον στο νόμο της πολυγενεσίας κατά τον οποίον όμοιες συνθήκες, προκαλούν όμοια αποτελέσματα.
Η μεγάλη αξία των λαϊκών εικόνων του '40 όπως και των ελληνικών λαϊκών εικόνων γενικά, έγκειται στο σκεπτικό της προέλευσής τους. Υπήρξαν προϊόντα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Οι εκδότες ανιχνεύοντας τις διαθέσεις του κοινού, τις παρήγαγαν γνωρίζοντας ότι θα αγοραστούν. Αυτό το κίνητρο, προσανατόλιζε το προϊόν να εκφράζει τη λαϊκή προτίμηση, να επιδιώκει να "πιάνει το σφυγμό" του λαού, ώστε να αγοράζεται απ' αυτόν. Και εδώ βρίσκεται και η αντίθεσή της με την προπαγανδιστική αφίσα, που παράγεται από το κράτος ή κάποια οργάνωση και αποβλέπει όχι να εκφράσει το κοινό αλλά να κάνει το κοινό να δεχθεί κάποιο μήνυμα.
Σαν προϊόν έκφρασης λοιπόν του κοινού λαϊκού αισθήματος, είναι, μπορούμε να πούμε, η λαϊκή εικόνα ένας διαυγής καθρέπτης των προσανατολισμών του λαού σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή. Από τη στιγμή όμως που έβγαινε στην κυκλοφορία και μετά, η λαϊκή εικόνα, πέρα απ' την ικανοποίηση που προσέφερε στο κοινό, το οποίο έβλεπε στο εικονιζόμενο θέμα τον εαυτό του πρωταγωνιστή ή κριτή, ασκούσε παιδευτικό και ενημερωτικό ρόλο, όταν το εικονιζόμενο γεγονός έπαυε να είναι επίκαιρο. [. . .] (Από την έκδοση)

Περιεχόμενα

Πρόλογος: Χρονικό του πολέμου, Ιωάννης Μαζαράκης - Αινιάν
Οι λαϊκές εικόνες του '40
Η εξέλιξη της λαϊκής εικονογραφίας στην Ελλάδα μέχρι το '40
Η διαδικασία παραγωγής των λαϊκών εικόνων του '40
Θέματα, εκδότες
Καλλιτέχνες
Πίνακες εθνικής σκοπιμότητας
Η μορφή και το πνεύμα των λαϊκών εικόνων του '40
Η συλλογή των λαϊκών εικόνων της ΙΕΕΕ
Πίνακας εικόνων
Σημειώσεις
Βοηθήματα