ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (ΤΕΤΡΑΤΟΜΟ-ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Παρουσίαση

Οι αντιλήψεις περί της ζωής και του κόσμου πού ονομάζουμε "φιλοσοφικές" είναι προϊόν δύο παραγόντων: ο ένας είναι οι κληρονομημένες θρησκευτικές και ηθικές αντιλήψεις, ο δεύτερος είναι το είδος της έρευνας πού μπορεί να αποκληθή "επιστημονική", με την ευρύτατη σημασία της λέξεως. Οι φιλόσοφοι διαφέρουν μεταξύ των βαθύτατα ως προς την αναλογία κατά την οποίαν οι δύο αυτοί παράγοντες υπεισέρχονται στα συστήματα των, άλλ' η παρουσία και των δύο, ως ένα ορισμένο βαθμό, χαρακτηρίζει τη φιλοσοφία.
Η "φιλοσοφία" είναι μία λέξη πού χρησιμοποιήθηκε κατά ποικίλους τρόπους, άλλοτε με πλατύτερη, άλλοτε με στενότερη έννοια. Προτίθεμαι να τη χρησιμοποιήσω στην ευρύτατη της έννοια, πού θα προσπαθήσω τώρα να εξηγήσω. Η φιλοσοφία, όπως θα υπονοώ τη λέξη, είναι κάτι ενδιάμεσο μεταξύ θεολογίας και επιστήμης. Όπως και η θεολογία, συνίσταται σε θεωρήσεις επί θεμάτων ως προς τα οποία η ακριβής γνώση υπήρξεν, ως την ώρα, ανεπιβεβαίωτη αλλά, όπως η επιστήμη, απευθύνεται προς την ανθρώπινη λογική μάλλον παρά προς το δόγμα, είτε περί παραδόσεως πρόκειται είτε περί αποκαλύψεως. Κάθε οριστική γνώση - αυτό τουλάχιστον ισχυρίζομαι - ανήκει στην επιστήμη, κάθε δόγμα, καθ' όσον υπερβαίνει την οριστική γνώση, ανήκει στη θεολογία. Αλλά μεταξύ θεολογίας και επιστήμης υπάρχει μια νεκρά ζώνη, εκτεθειμένη σ' επιθέσεις και από τις δύο πλευρές. Αυτή η νεκρά ζώνη είναι η φιλοσοφία. Σχεδόν όλα τα ρωτήματα πού παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον στα θεωρητικά πνεύματα είναι μορφής τέτοιας πού δεν βρίσκουν απόκριση στην επιστήμη, και οι πλήρεις αυτοπεποιθήσεως απαντήσεις των θεολόγων δεν φαίνονται πια τόσο πειστικές όσο στους περασμένους αιώνες. Χωρίζεται πράγματι ο κόσμος σε πνεύμα και ύλη, και αν ναι, τί είναι πνεύμα και τί είναι ύλη; Υπόκειται το πνεύμα στην ύλη ή μήπως εξουσιάζεται από ανεξάρτητες δυνάμεις; Έχει μήπως το σύμπαν ενότητα ή σκοπό; Εξελίσσεται προς κάποιο πέρας; Υπάρχουν, πράγματι, φυσικοί νόμοι, ή μήπως πιστεύουμε σ' αυτούς μόνον διότι τρέφουμε έμφυτον έρωτα προς την τάξη; Είναι ο άνθρωπος αυτό πού φαίνεται στον αστρονόμο, ένα μικροσκοπικό σβωλαράκι από άνθρακα και νερό πού έρπει επάνω σ' έναν μικρό και δίχως σημασία πλανήτη; 'Η μήπως είναι τέτοιος όπως φαίνεται στον Άμλετ; Είναι μήπως ταυτόχρονα και τα δύο; Υπάρχει μήπως ένας ανώτερος τρόπος ζωής και ένας άλλος ευτελής, ή μήπως όλοι οι τρόποι ζωής είναι απλούστατα μάταιοι; Εάν υπάρχει ανώτερος τρόπος ζωής σε τί συνίσταται και πώς μπορούμε να τον επιτύχουμε; Πρέπει το καλό να είναι αιώνιο για να εκτιμάται επάξια, ή μήπως αξίζει να το επιζητούμε και όταν ακόμη το σύμπαν κινείται αδυσώπητα προς τον αφανισμό; Υπάρχει πράγματι αυτό πού αποκαλούμε σοφία, ή μήπως αυτό πού φαίνεται ως σοφία δεν είναι παρά μόνον η πεμπτουσία της τρέλας; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά δεν είναι δυνατόν να βρεθή στο εργαστήριο. Οι θεολογίες διακηρύσσουν ότι δίνουν απαντήσεις, υπερβολικά οριστικές απαντήσεις, άλλ' ακριβώς η οριστικότητά των αυτή παρακινεί τα σύγχρονα πνεύματα να τις αντιμετωπίζουν με δυσπιστία. Η μελέτη των ζητημάτων αυτών, αν μη και η απάντηση σ' αυτά, είναι έργο της φιλοσοφίας. [. . .] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ
Πρόλογος
Εισαγωγή
ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ
Η ΑΡΧΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
ΜΕΡΟΣ I
ΟΙ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ
Η άνοδος του Ελληνικού Πολιτισμού
Η Σχολή της Μιλήτου
Πυθαγόρας
Ηράκλειτος
Παρμενίδης
Εμπεδοκλής
Αθήναι και Πολιτισμός
Αναξαγόρας
Οι Ατομιστές
Πρωταγόρας
ΜΕΡΟΣ II
ΣΩΚΡΑΤΗΣ, ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Σωκράτης
Η επίδραση της Σπάρτης
Οι πηγές των ιδεών του Πλάτωνος
Η Ουτοπία του Πλάτωνος
Η θεωρία των Ιδεών
Η πλατωνική θεωρία περί αθανασίας
Η κοσμογονία του Πλάτωνος
Γνώση και παράσταση στον Πλάτωνα
Η Μεταφυσική του Αριστοτέλους
Η Ηθική του Αριστοτέλους
Τα Πολιτικά του Αριστοτέλους
Η Λογική του Αριστοτέλους
Η Φυσική του Αριστοτέλους
Πρώτοι Έλληνες μαθηματικοί και αστρονόμοι
ΜΕΡΟΣ III
Η ΑΡΧΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Ο Ελληνιστικός κόσμος
Κυνικοί και Σκεπτικοί
Οι Επικούρειοι
Ο Στωικισμός
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ο Πολιτισμός
Πλωτίνος
ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
Η ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ I
ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ
Η θρησκευτική εξέλιξη των Εβραίων
Ο Χριστιανισμός στους πρώτους 4 αιώνες
Τρεις Διδάσκαλοι της Εκκλησίας
Φιλοσοφία και θεολογία του Ά γ. Αυγουστίνου
Ο Πέμπτος και Έκτος αιώνας
Άγιος Βενέδικτος και Γρηγόριος ο Μέγας
ΜΕΡΟΣ II
ΟΙ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΙ
Ο Παπισμός στους σκοτεινούς αιώνες
Ιωάννης ο Σκώτος
Η Εκκλησιαστική αναμόρφωση τον Ενδέκατον αιώνα
Μωαμεθανικός πολιτισμός και φιλοσοφία
Ο Δωδέκατος αιώνας
Ο Δέκατος τρίτος αιώνας
Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης
Οι Φραγκισκανοί Σχολαστικοί
Η έκλειψη τού Παπισμού
ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ
Η ΝΕΟΤΕΡΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
ΜΕΡΟΣ I
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΟΝ ΧΙΟΥΜ
Γενικά χαρακτηριστικά
Η Ιταλική Αναγέννηση
Μακιαβέλλης
Έρασμο και Μώρος
Μεταρρύθμιση και Αντιμεταρρύθμιση
Η άνοδος της επιστήμης
Φραγκίσκος Βάκων
Ο Λεβιάθαν του Χομπς
Καρτέσιος
Σπινόζα
Λάιμπνιτς
Ο φιλοσοφικός φιλελευθερισμός
Η Γνωσιολογία του Λοκ
Η πολιτική φιλοσοφία του Λοκ
Η επίδραση του Λοκ
Μπέρκλυ
Χιουμ
ΜΕΡΟΣ II
ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΟΥΣΣΩ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
Το ρομαντικό κίνημα
Ρουσσώ
Καντ
Πνευματικό ρεύματα στον Δέκατον έννατον αιώνα..
Έγελος
Βύρων
Σοπεγχάουερ
Νίτσε
Οι Ωφελιμιστές
Καρλ Μαρξ
Μπεργκσόν
Ουίλιαμ Τζαίημς
Τζων Ντιούϊ
Η φιλοσοφία της λογικής αναλύσεως
Ευρετήριο ονομάτων και όρων