ΤΙΜΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Παρουσίαση

Στους "Παράλληλους βίους" ο Πλούταρχος αναφέρει πως μετά την ήττα στο Άκτιο ο Αντώνιος εγκατέλειψε την πόλη και την παρέα των φίλων του, και κατασκεύασε για τον εαυτό του ένα κτίσμα στη θάλασσα με επιχωμάτωση για να ζήσει εκεί μακριά από τους ανθρώπους. Έλεγε πως αγαπούσε και μιμούνταν τη ζωή του Τίμωνα επειδή είχε πάθει τα ίδια με αυτόν. Αυτή τη μικρή ιστορία διαβάζει ο Σαίξπηρ -την εποχή ακόμη που επεξεργάζεται τον "Αντώνιο και Κλεοπάτρα"- και αποφασίζει να γράψει για τον μισάνθρωπο των Αθηνών.
Μέγα μυστήριο καλύπτει αυτό το αμφιλεγόμενο έργο του Σαίξπηρ. Γραμμένο αμέσως μετά από τα αριστουργηματικά του "Βασιλιά Ληρ", "Μακμπέθ" και "Αντώνιο και Κλεοπάτρα" φαίνεται σαν ένα έργο που δεν ολοκληρώθηκε ή έστω δε διορθώθηκε ποτέ από τον συγγραφέα του. Αν σε αυτό προσθέσουμε το γεγονός πως ουδέποτε παραστάθηκε ή εκδόθηκε επί των ημερών του, έχουμε την αίσθηση ενός έργου αποκηρυγμένου.
Το προβληματικό αυτό κείμενο του Σαίξπηρ φαίνεται πως γράφτηκε σε συνεργασία με τον σατιρικό κωμωδιογράφο Τόμας Μίντλτον ανάμεσα 1607-1608 για να επιταχυνθεί, όπως αναφέρουν, η διαδικασία συγγραφής. Αναμενόμενο, ο Μίντλτον να φέρει την σατιρική του διάθεση στο κείμενο. Μια τραγωδία γραμμένη με τη μορφή αλληγορίας και με κυρίαρχο θέμα το Χρήμα - στην παρουσία του και στην απουσία του. Δεν είναι τυχαίο πως τον προηγούμενο χρόνο ο Μπεν Τζόνσον έχει παρουσιάσει ένα έργο αποκλειστικά γραμμένο για το χρήμα - τη γνωστή του κωμωδία "Βολπόνε" (1606). Φυσικά ο "Τίμων" δε διαθέτει τα κωμικά στοιχεία του "Βολπόνε" είναι έργο περισσότερο σκοτεινό και αιχμηρό. Όμως, και συγγενικό του "Βασιλιά Ληρ": δύο τραγικοί ήρωες που γεύονται την αχαριστία του περιβάλλοντός τους μετατρέπονται σε αγριάνθρωπους και καταφέρονται εναντίον της ανθρωπότητας.
Όμως, τι κάνει αυτό το προβληματικό έργο ν' αρχίσει να γίνεται δημοφιλές ήδη από τα μέσα του περασμένου αιώνα; Μήπως το κεντρικό του θέμα, το Χρήμα; Σίγουρα όχι. Με το ίδιο θέμα είχε ξα-νασχοληθεί ο Σαίξπηρ στον "Έμπορο της Βενετίας". Τότε, λοιπόν, τι; Μα, προφανώς όλα εκείνα τα στοιχεία που στην εποχή του το καθιστούσαν προβληματικό.
Τον καιρό που γραφόταν, ο Σαίξπηρ βρισκόταν σ' ένα μεταίχμιο, σε μια δημιουργική αμηχανία: προσπαθούσε να δημιουργήσει ένα νέο είδος θεατρικού έργου που δε θα ήταν ούτε κωμωδία, ούτε τραγωδία, ούτε ιστορικό δράμα. Η αναζήτησή του αυτή μπορεί να μην ευτύχησε τελικά και σύντομα να την εγκατέλειψε, όμως, άφησε πίσω της τα σπέρματα για μια νέα φόρμα που ελάχιστα ομοιάζει με τη φόρμα των άλλων έργων του: ρόλοι ανώνυμοι χαρακτηρισμένοι μόνο από την ιδιότητά τους, καμία αναφορά στο παρελθόν των ηρώων, καμία οικογενειακή ή ερωτική διαπλοκή, κι από την άλλη άφθονα επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκηνών (όπως οι σκηνές της Φλαβίας που ζητάει δανεικά από τους φίλους του Τίμωνα και οι επισκέψεις τους στο κατάλυμα του τελευταίου) - αυτά κι άλλα πολλά καθιστούν σήμερα το έργο εξαιρετικά γοητευτικό για μια καινούργια ανάγνωση.
Όσο για την παράσταση... ο παραλληλισμός του περιβάλλοντος του σαιξπηρικού Τίμωνα με το περιβάλλον των σύγχρονών μας περιώνυμων σχεδιαστών μόδας: προφανής και με άφθονες αναφορές στη σύγχρονη επικαιρότητά μας.
(Αλέξανδρος Κοέν, από την παρουσίαση της έκδοσης)