ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, 1833-2002

Παρουσίαση

Με το αίσθημα της επιτέλεσης ενός χρέους του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών παραδίδουμε στην επιστημονική κοινότητα τους επιβλητικούς τόμους των Πρακτικών του Δ' Διεθνούς Συνεδρίου Ιστορίας, που διοργάνωσε το ίδρυμα στην Αθήνα από 29 Οκτωβρίου έως 3 Νοεμβρίου 2002.
Το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών συνεκάλεσε το Α' Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας επί της διευθύνσεως της κυρίας Λουκίας Δρούλια το 1981 με θέμα "Το βιβλίο στις προβιομηχανικές κοινωνίες". Ακολούθησαν το Β' Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας με θέμα "Μεσογειακές οικονομίες. Ισορροπίες και επικοινωνίες" το 1983 και το Γ' Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας "Η Γαλλική Επανάσταση και ο νέος ελληνισμός" το 1987. Τα Πρακτικά των τριών συνεδρίων εκδόθηκαν σε επιβλητικούς τόμους και βρίσκονται στη διάθεση της ερευνητικής κοινότητας. Έκτοτε πραγματοποιήθηκαν αρκετά άλλα συνέδρια και επιστημονικές συναντήσεις ως δραστηριότητες των επί μέρους προγραμμάτων του Κέντρου, ενώ το 1998 επί διευθύνσεως του αμέσως προκατόχου μου Βασίλη Παναγιωτόπουλου συγκλήθηκε στο Βελεστίνο Συνέδριο για τον Ρήγα Βελεστινλή, σε συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μαγνησίας. Η συνέχιση της παλαιότερης παράδοσης των συνολικών συνεδρίων του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών με τη σύγκληση του Δ' Διεθνούς Συνεδρίου Ιστορίας, με αντικείμενο την ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, υπήρξε ένας από τους πρωταρχικούς προγραμματικούς μου στόχους όταν ανέλαβα τη διεύθυνση του Ινστιτούτου το έτος 2000. Το φθινόπωρο του έτους 2000 ορίσαμε στο Επιστημονικό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου την Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου και, δύο χρόνια αργότερα, πραγματοποιήσαμε το Συνέδριο. Η εμβέλεια της θεματολογίας και το εύρος της συμμετοχής νομίζω δικαιολογεί τα δύο χρόνια που αναλώθηκαν για την προπαρασκευή του Συνεδρίου και δικαιώνει τον μόχθο μας στην Οργανωτική Επιτροπή και στο Ινστιτούτο για τον καταρτισμό του προγράμματος και τη διεκπεραίωση των οργανωτικών προβλημάτων που ανέκυψαν από μια τόσο μεγάλη διοργάνωση. Στο Συνέδριο πήραν μέρος εβδομήντα τρεις σύνεδροι και οι εργασίες του εκτάθηκαν σε μια εβδομάδα.
Πρόθεση του Συνεδρίου δεν ήταν απλώς να συνεχίσει μια σημαντική επιστημονική παράδοση του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών που είχε εγκαινιαστεί δύο δεκαετίες νωρίτερα. Ουσιαστική επιδίωξή μας υπήρξε να επιτελέσουμε ό,τι θεωρούμε ως τον ενδεδειγμένο προορισμό ενός εθνικού ερευνητικού ιδρύματος, που είναι να αποβαίνει χώρος συνάντησης και διαλόγου των επιστημονικών δυνάμεων της χώρας αλλά και των μελών της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας που συνδέονται με τη μελέτη του νέου ελληνισμού. Αυτή, πιστεύω, είναι η επιβεβλημένη στρατηγική ενός Ινστιτούτου του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, που καταστατικά καλείται να ασκήσει ρόλο επιτελικό στην ανάπτυξη των νεοελληνικών σπουδών.
Αντικείμενο του Συνεδρίου μας υπήρξε ο αναστοχασμός επί των διαδρομών της ιστοριογραφίας της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Πρόλογος
Paschalis M. Kitromilides, Foreword
Γιάννης Στουρνάρας, Προσφώνηση
Σπύρος Ι. Ασδραχάς, Η θεματική του Συνεδρίου. Τα κεκτημένα και οι προβολές τους
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
-Από την εθνική ιστορία στην ιστορία της κοινωνίας
Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Η ιδέα του έθνους και της εθνικής κοινότητας στην ελληνική ιστοριογραφία
Αντώνης Λιάκος, Το ζήτημα της "συνέχειας" στη νεοελληνική ιστοριογραφία
Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου, Αντιπαραθέσεις των κυρίαρχων ρευμάτων κατά τον 20ό αιώνα. Η αποτύπωση του ελληνοχριστιανικού ιδεολογήματος
-Από τον Διαφωτισμό στον Ρομαντισμό
Γιάννης Κουμπουρλής, Όταν οι ιστορικοί μιλούν για τον εαυτό τους: ο ρόλος του εθνικού ιστορικού στους πρωτοπόρους της ελληνικής εθνικής σχολής
Νίκος Σιγάλας, Ιστοριογραφία και ιστορία των πρακτικών της γραφής: ένα προοίμιο στην ιστορία του σχηματισμού της έννοιας ελληνισμός και στην παραγωγή της νεοελληνικής εθνικής ιστοριογραφίας
Σπύρος Καράβας, Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος και οι εθνικές διεκδικήσεις (1877-1885)
Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Το εθνικό πάνθεον των βιογραφιών και των προσωπογραφιών (1828-1876)
Έφη Γαζή, Μία ρομαντική ιστορική επιστήμη: η περίπτωση του Σπυρίδωνος Π. Λάμπρου (1851-1919)
Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Η ιστορία και το κοινό της στον 19ο αιώνα. Από τις πανεπιστημιακές αίθουσες στους συλλόγους
-Η ελληνική ιστοριογραφία και τα Βαλκάνια
Βασίλης Κ. Γούναρης, Ελληνική βαλκανιογνωσία, 1833-1913
Ευαγγελία Μπαλτά, Οι οθωμανικές σπουδές στη νεοελληνική ιστοριογραφία
-Η ιστορία ανάμεσα στις κοινωνικές επιστήμες
Γιώργος Β. Δερτιλής, Σιωπές, μονομέρειες και μόδες στην ιστοριογραφία
Χρ. Χατζηιωσήφ, Η ιστορία και οι άλλες κοινωνικές επιστήμες
Peter Loizos, Anthropologists and Historians, in Greece and the Christian Mediterranean, with particular reference to the influence of John Campell
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Οι γραμματολογικές συνθέσεις
Αλέξης Πολίτης, Γραμματολογικές απογραφές και συνθετικές θεωρήσεις της λογοτεχνίας. Η σταδιακή πορεία. Α' 1821-1871
Βεν. Αποστολίδου, Η μελέτη της ιστοριογραφίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο δεύτερο μισό του 20ού αι.: προϋποθέσεις, όρια και χαρακτηριστικά
Ελληνικός Τύπος 1784-2002
Αικ. Κουμαριανού, Ελληνικός Τύπος
Διαδικασίες πολιτισμικών προσμείξεων
Νίκ. Χατζηνικολάου, Διαμορφώνοντας την πολιτιστική παράδοση: ιστορικές τάσεις και ιδεολογίες
-Ανανεώσεις στην πολιτισμική ιστορία
Ιστορία των ιδεών και των συλλογικών συνειδήσεων ιστορία των συλλογικών συμπεριφορών και των νοοτροπιών
Φίλ. Ηλιού, Ιστοριογραφικές ανανεώσεις. Το βιβλίο, οι αναγνώστες, η ανάγνωση: το ποσοτικό στο τρίτο επίπεδο
Λουκ. Δρούλια, Συλλογικές συνειδήσεις και νοοτροπίες. Από την παρατήρηση στην ονοματοθεσία
Άννα Ταμπάκη, Η ιστοριογραφική οπτική του μεταφραστικού εγχειρήματος: από τη "μετακένωση" στη διαπολιτισμικότητα;
Αλεξάνδρα Σφοίνη, Κοινωνική-πολιτική και πολιτισμική ιστορία της γλώσσας: ένα διεπιστημονικό εγχείρημα
Ειρ. Τουντασάκη, Ο "παραδοσιακός πολιτισμός" ως κατασκευή στην ελληνική λαογραφία. Μία απόπειρα ανθρωπολογικής ερμηνείας
Νέα ερμηνευτικά σχήματα στην ιστορία της εκπ/σης
Κ. Λάππας, Η ιστοριογραφία της εκπαίδευσης πριν από την Επανάσταση του 1821. Παράδοση και ανανεωτικές τάσεις
Αλέξης Δημαράς, Η ιστοριογραφία της νεοελ. εκπ/σης: απαρχές και θεσμοθέτηση (1821-1967)
Χριστ. Κουλούρη, Η ιστοριογραφία της νεοελ. εκπ/σης, συνέχειες και ρήξεις (1967-2002)
-Ιστορία των θετικών επιστημών
Κ. Β. Κριμπάς, Η συνάντηση της ιστορίας με την βιολογία
Ευθ. Νικολαΐδης, Ιστοριογραφία των επιστημών
-Ιστορία της φιλοσοφίας
Ρωξ. Δ. Αργυροπούλου, Η ιστοριογραφία ως μέθοδος αυτοπροσδιορισμού της νεοελ. φιλοσοφίας
Παν. Νούτσος, Η φιλοσοφική σκέψη κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Θεωρητικά και μεθοδολογικά προβλήματα
ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ
-Η Ελληνική Επανάσταση του 1821
Β' ΤΟΜΟΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ [...]
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Στρογγυλή Τράπεζα
ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΑΣΗ