ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ JURGEN HABERMAS

Παρουσίαση

Η παρούσα μελέτη εστιάζει την προσοχή της στην πολλαπλή συνεισφορά του Jurgen Habermas σε ζητήματα σχετικά με τη νομιμοποίηση των σύγχρονων πολιτικών συστημάτων. Η έννοια της πολιτικής νομιμοποίησης συνιστά ένα από τα πιο κεντρικά θέματα του κλάδου της πολιτικής κοινωνιολογίας. Στο έργο του Habermas είναι διάχυτες οι κοινωνιολογικές αναλύσεις που επιχειρούν να συγκροτήσουν τους όρους ενός δημοκρατικού κράτους δικαίου. Αρχικώς, η μελέτη του για τις κρίσεις νομιμοποίησης σε συνθήκες ύστερου καπιταλισμού αναδεικνύει με μοντέρνους όρους τα προβλήματα που ταλανίζουν τις καπιταλιστικές κοινωνίες στην όψιμη, μαζικοδημοκρατική φάση τους. Στη συνέχεια, η έννοια της νομιμοποίησης μεταφέρεται ως πρόβλημα στον εσωτερικό πυρήνα της κοινωνικής θεωρίας του, στον βαθμό που αντανακλά την ένταση μεταξύ του «βιόκοσμου» και των συστημάτων. Καθώς όμως ο Habermas οδηγείται σταδιακά στη συγκρότηση ενός διαβουλευτικού μοντέλου πολιτικής και δικαίου, η ανάλυσή του επιδιώκει την ηθικοκανονιστική θεμελίωση της πολιτικής νομιμοποίησης μέσω μιας ανανεωμένης αντίληψης περί δικαιικής νομιμότητας. Τέλος, η στροφή του στη φιλοσοφία του δικαίου επικυρώνει μία νέα οπτική της νομιμοποίησης, μέσω της εκνομίκευσης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η στροφή αυτή ολοκληρώνεται με την προσπάθεια θεμελίωσης των ανθρώπινων δικαιωμάτων διαμέσου της ιδέας της αξιοπρέπειας, έτσι ώστε η συζήτηση να διεξαχθεί, πλέον, υπό όρους μιας υπερεθνικής ή ακόμη και παγκόσμια νομιμοποιημένης κοινότητας πολιτών και δικαίου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
Κεφ.1: ΚΡΙΣΕΙΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΥΣΤΕΡΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ
1. Η ιστορική και οικονομική παράμετρος των κρίσεων νομιμοποίησης στη δεκαετία του 1970
2. Ιστορικά-οργανωτικά πρότυπα για την ερμηνεία των κρίσεων νομιμοποίησης
3. Οι τάσεις των κρίσεων νομιμοποίησης στον ύστερο καπιταλισμό
4. Προβλήματα νομιμοποίησης στον ύστερο καπιταλισμό
Η κριτική του Habermas στη βεμπεριανή έννοια της νομιμοποίησης
Η κριτική του Habermas στη συστημική θεωρία Luhmann
Η ανταπάντηση του Luhmann στην κριτική του Habermas
Κριτικές παρατηρήσεις για τα προβλήματα νομιμοποίησης στον ύστερο καπιταλισμό
Απόπειρα ανανέωσης του γνωσιοθεωρητικού πεδίου: Η "ανακατασκευή" του ιστορικού υλισμού
Η ανακατασκευαστική προσέγγιση της νομιμότητας μίας πολιτικής τάξης: Ορισμός, μέθοδος και ερμηνεία
Κεφ.2: Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ κ' ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ
1. Η επικοινωνιακή δράση ως πρόταγμα του κοινωνικού εξορθολογισμού
2. Οι "παθολογίες" του κοινωνικού και οι συνέπειές τους για τη δομική κατανόηση των κρίσεων νομιμοποίησης
3. Η ανανεωμένη κριτική του Habermas στη θεωρία των αυτο-αναφορικών κοινωνικών συστημάτων του Luhmann
4. Η ερμηνευτική της εξουσίας στο έργο του Foucault ως μέθοδος ανάδειξης των ορίων του επικοινωνιακού κοινωνικού εκσυγχρονισμού
5. Η κριτική αποτίμηση του Habermas για την έννοια της εξουσίας στο έργο του Foucault
6. Παρέκβαση: Η κριτική του Παναγιώτη Κονδύλη στη θεωρία της επικοινωνιακής δράσης του Habermas
Αρχικές επισημάνσεις
Η κριτική στην επιστημολογία της θεωρίας της επικοινωνιακής δράσης
Τέσσερις κριτικές παρατηρήσεις στο περιεχόμενο της θεωρίας της επικοινωνιακής δράσης
Κεφ.3: Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΥΠΑΚΟΗ ΩΣ ΔΟΚΙΜΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
Η εισαγωγή της πολιτικής ανυπακοής στο έργο του Thoreau
Η πολιτική ανυπακοή στη θεωρία της δικαιοσύνης του Rawls
Η χαμπερμασιανή δικαιολόγηση της πολιτικής ανυπακοής
Κεφ.4: Η ΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΧΑΜΠΕΡΜΑΣΙΑΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
1. Από την επικοινωνιακή εξιδανίκευση στη διαλογική εφαρμογή επί των θεσμών της πολιτικής και του δικαίου
2. Η διαμάχη του Habermas με τις συστημικές κοινωνιολογικές θεωρίες περί δικαίου (Luhmann, Teubner/Willke)
3. Παρέκβαση: Η "κοινωνία του ρίσκου" στο έργο του Beck και η διαρκής κρίση νομιμοποίησης σε περιβάλλον "ανακλαστικής" νεωτερικότητας
Η "κοινωνία του ρίσκου": Έννοια και περιεχόμενο
Κανονιστικά προβλήματα και αντινομίες της κοινωνιολογικής ανάλυσης του Beck
Η διακινδύνευση ως κοινωνιολογική ερμηνεία της κρίσης
4. Η σύνδεση της δημόσιας σφαίρας με τέσσερα μοντέλα μίας κανονιστικά θεμελιωμένης δημοκρατικής θεωρίας
5. Η χαμπερμασιανή "δύο-δρόμων" ανάλυση της επίσημης και ανεπίσημης δημόσιας σφαίρας
6. Η διαλογική αρχή D ως εξασθενημένη εκδοχή των επικοινωνιακών όρων για τη συμμετοχή στην πολιτική συζήτηση
7. Τα πολιτικά κόμματα ως οργανώσεις με αυτοαναφορικό περιεχόμενο και λειτουργία
8. Λαϊκή κυριαρχία και ανθρώπινα δικαιώματα στη διαλογική πολιτική θεωρία του Habermas
9. Η ιστορικο-φιλοσοφική πρόσληψη της έννοιας της αναγνώρισης από τον Habermas: Μία ανθρωπολογικά ανεπαρκής προσέγγιση
10. Η νομιμοποίηση μέσω δικαιικής νομιμότητας: μία απόπειρα ηθικο-κανονιστικής θεμελίωσής της
Κεφ.5: Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗ ΝΕΟΚΑΝΤΙΑΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
1. Η θεματική των ανθρώπινων δικαιωμάτων στη χαμπερμασιανή φιλοσοφία του δικαίου: Κανονιστικές χρήσεις και ιδεολογικοπολιτικές καταχρήσεις
2. Νομιμοποίηση μέσω των πολιτικών των ανθρώπινων δικαιωμάτων: The West and the Rest
3. Η σχέση Λόγου-Θρησκείας στη συζήτηση μεταξύ Habermas - πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ': Μία κριτική αποτίμηση
4. Παρέκβαση: Ανθρώπινα δικαιώματα δεν υπάρχουν: η κριτική του Κονδύλη στα "ηθικά επιχρίσματα" της φιλελεύθερης ουτοπίας
Η συγκρότηση της υποκειμενικότητας στο πλαίσιο της κονδυλικής περιγραφικής θεωρίας της απόφασης
Οι κριτικές στην κονδυλική περιγραφική θεωρία της απόφασης [...]