ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ

Παρουσίαση

Το ενδιαφέρον μου τόσο ως συνθέτη όσο και ως μουσικολόγου, για το τι είναι σύνθεση, το πώς δηλαδή από την αρχική έμπνευση καταλήγουμε στην τελική της μορφοποίηση μέσα από τις διαδικασίες της σύνθεσης φθάνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία ενός έργου τέχνης, φαίνεται να απετέλεσε το υπόβαθρο πάνω στο οποίο βασίζεται η "λογική" αυτών των κειμένων κατά ένα συνειδητό ή μη συνειδητό τρόπο και λέω φαίνεται, γιατί μπορεί, στο οποιοδήποτε υπό διαπραγμάτευση επιλεγέν θέμα η σχέση μεταξύ αρχικής έμπνευσης και της τελικής της πραγμάτωσης να μην συνιστά μεν την πρώτη επιλογή διερεύνησης, αλλά τελικά να αναδεικνύεται έμμεσα με διάφορους τρόπους, ως αποτέλεσμα της μουσικολογικής ανάλυσης. Παράλληλα, οι αναζητήσεις μου επάνω στην έννοια του θέματος όπως αυτές αναπτύχθηκαν στα πλαίσια της διδακτορικής μου διατριβής (1995) με τίτλο Η κρίση του θέματος στο έργο των συνθετών της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης (Sch?nberg, Berg, Webern), μου έδωσαν την ευκαιρία όχι μόνο για μια διαχρονικότερη έρευνα πάνω σ' αυτήν την έννοια, αλλά γεγονός ακόμη σημαντικότερο, με οδήγησαν στην αναγνώριση των τεράστιων συνεπειών που είχε στην εξέλιξη της μουσικής του 20ου αιώνα, η αρχικά εξασθένηση και τελικά κατάργηση του θέματος, του κατ' εξοχήν δηλαδή μορφοποιητικού παράγοντα απαραίτητου για τη δημιουργία των μεγάλων έργων τέχνης τριών τουλάχιστον αιώνων τονικής μουσικής. Ως εκ τούτου, η αλληλοδιαπλοκή θέματος (αρχικής έμπνευσης) και μορφής και οι εξ' αυτής προκύπτουσες συνέπειες ως προς την τελική τους μορφοποίηση, όπως αυτές δηλαδή αποτυπώνονται τελικά υπό τη μορφή ενός ολοκληρωμένου πλέον έργου, διαπερνά το σύνολο του περιεχομένου των κειμένων, θέτοντας μια λίγο-πολύ κοινή προβληματική που αφορά σ' ένα ευρύ φάσμα της μουσικής δημιουργίας, εκτεινόμενο από τον Bach, τον Mozart και τον Wagner, έως τον Mahler, τον Debussy και τον Ξενάκη, εμπλέκοντας ενίοτε το καθαρά δημιουργικό στοιχείο (διαδικασίες της σύνθεσης) με την ιστορική και αισθητική διάσταση που φέρει το κάθε έργο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
- Μορφή, μουσικό νόημα και λεκτικό περιεχόμενο στην άρια Erbarme dich από τα Κατά Ματθαίον Πάθη, του J. S. Bach
- Μικροδομικές και μακροδομικές προσεγγίσεις στο πρώτο μέρος της σονάτας για πιάνο σε ρε μείζονα Κ 576 του Mozart: μία ιδιαίτερη περίπτωση έκθεσης και επανέκθεσης του κύριου και δευτερεύοντος θεματικού υλικού
- Μια συγκυριακή μελέτη μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης μπαλάντας για πιάνο του Chopin
- Richard Wagner: εισαγωγικό πρελούδιο στον Λόενγκριν. Οι ιδιαιτερότητες της ανάδυσης ενός θέματος
- Πλευρές θεματικότητας και μορφής στα Scherzi των συμφωνιών του Gustav Mahler. Από την προγραμματικότητα στην εσωτερίκευση;
- Η σαφήνεια της έκφρασης και η ασάφεια της μορφής. Μορφολογικές προσεγγίσεις στη μουσική του Claude Debussy
- Η έννοια της ανάπτυξης στο έργο του Olivier Messiaen
- Μουσικά ιδιώματα και αισθητικές κατευθύνσεις στο έργο του Νίκου Σκαλκώτα
- Μουσικό υλικό και πρωτοτυπία στη μουσική του Γιάννη Ξενάκη
- Η έννοια της μουσικής πρωτοπορίας μέσα από τη διάσπαση της μελωδικο-ρυθμικο-αρμονικής ενότητας του θέματος και της ανεξαρτητοποίησης των μουσικών συνιστωσών
- Κριτήρια αξιολόγησης της μουσικής του 20ού αιώνα
- Από την αρχική έμπνευση στην τελική μορφοποίηση. Η αμφισβήτηση βασικών εννοιών στη μουσική του 20ού αιώνα