ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

ΕΡΗΜΗΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
«Τα κείμενα που δημοσιεύω εδώ, πρωτοτυπωμένα στην εφημερίδα "Ελευθερία" τους πρώτους μήνες του 1967, θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς προορατικά. Εξαιρώ το πρώτο που το έγραψα σε ανύποπτο χρόνο. Εκφράζει κι εκείνο την ίδια οργή και την ίδια ανησυχία, που με γέμισε αργότερα, και κατά τούτο κατέχει το δικαίωμα να συνδεθεί μαζί τους και να πάρει τη θέση ενός προοιμίου σε μιαν ασυντέλεστη ακόμη σειρά στοχασμών. (...) Δεν αναγνωρίζω στον καταναγκασμό και στο δικαίωμα του ανθρώπου να επιβάλλει τον πόνο στον άλλον άνθρωπο καμία σκοπιμότητα ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ
Οι στοχαζόμενοι άνθρωποι, του σύγχρονου κόσμου ψάχνουν με πάθος κι αγωνία να βρούνε τα κύρια, βαθύτερα χαρακτηριστικά της περιπλοκής που κρύβεται πίσω από τη λαμπρή πρόσοψη της τεχνοκρατούμενης εποχής μας. Ο μέσος άνθρωπος, μόλο που κι αυτός πληρώνει την κρίση, θαμπώνεται από την πρόσοψη. Σχεδόν αυτή του αρκεί. Δεν είναι λόγος και για να τον αφήσει κανένας στη λικνιστική του πλάνη. Όπως γράφει στο τελευταίο, σημαντικό βιβλίο του ο Γάλλος καθηγητής της φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Ντιζόν κ. Jean Brun (μερικά ξένα ονόματα κακοπαθαίνουν τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ

ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ
Το πέρασμα από τη μια χρονιά στην άλλη, συνηθίζεται να το συνοδεύει, ένα από τα τρία: ή απολογισμός ή προγραμματικές προρρήσεις ή συνδυασμός και των δυο. Άλλα για τον απολογισμό, εμείς εδώ δεν διαθέτουμε αρμοδιότητα. Χρειάζονται για τούτο θετικά στοιχεία, αριθμοί, υπεύθυνη ιδιότητα, κι ένα ποσοστό αυταρέσκειας χωρίς την οποία ο απολογισμός χάνει τον εποικοδομητικό του χαρακτήρα, άρα τον αποχρώντα λόγο του. Οι προρρήσεις πάλι, κινδυνεύουν να θυμίσουν στους πονηρούς -και δεν είναι λίγοι- τη γνωστή παροιμία για τους προφήτες τους μετά Χριστόν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΤΡΑΓΙΚΗ ΜΟΥΣΑ
Πάνω και πέρα από την Τραγωδία ως είδος του Δραματικού Θεάτρου, υπάρχει μια έννοια υποβλητική όσο κι' ακαθόριστη: το τραγικό πνεύμα. Τι λέμε τραγικό πνεύμα; Βιάζομαι να δηλώσω, ότι σκοπός μου δεν είναι να το προσδιορίσω στη γενικότερη εκδοχή του, που ξεπερνάει τη θεατρική περιοχή και βρίσκει κάποτε εφαρμογή σε φυσικά πρόσωπα, πνευματικές μορφές καθώς ο Πασκάλ, ο Κίρκεγκωρ, ο Νίτσε ή ο Ντοστογιέφσκυ. Εμείς εδώ θα σταθούμε στον καθαρά σκηνικό χώρο, γιατί σ' αυτόν είναι που το τραγικό πνεύμα αποκτά μιαν επικύρωση τόσο έντονη ώστε, αντί να εξε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΑΙΩΝΑ
«Τα κείμενα του βιβλίου αυτού, είναι επιλογή από άρθρα πολλά που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια στην εφημερίδα "Το Βήμα", στην τακτική στήλη της Τετάρτης, κάτω από τη γενική επικεφαλίδα "Οι άνθρωποι και το πνεύμα". Ένα μόνον αποτελεί εξαίρεση: μια σύντομη ομιλία σε φιλολογικό μνημόσυνο του Albert Camus. Επειδή όμως κι αυτή δημοσιεύτηκε αμέσως ύστερα στο "Βήμα", κι επειδή συμπληρώνει κάπως το άρθρο " Ο θάνατος του Καμύ", θεωρήθηκε σκόπιμο να μη λείψει από τη σειρά τούτη. Δεν άλλαξα στα κείμενα σχεδόν τίποτα, λέξεις μόνον, εδώ-εκεί. Η τά...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ
"Ο στοχασμός και ό λόγος" έρχεται, κατά κάποιον τρόπο, να συνεχίσει τις "Ομιλίες της γυμνής ψυχής", τη σειρά τα δοκίμια τα τυπωμένα στα 1946. Τα εφτά χρόνια πού πέρασαν από τότε σημαδεύτηκαν, ανάμεσα στ' άλλα, και σε κάποια γραψίματα, πού αμεσότερα εκφράζουν το περπάτημα μέσα στον εσωτερικό χώρο. Όσα βρίσκονται πιο σιμά, χρονολογικά θέλω να πω, προς τις "Ομιλίες της γυμνής ψυχής", δένονται μαζί τους στενότερα κατά το ήθος. Όσα πάλι πλησιάζουν την παρούσα στιγμή επισημαίνουν τη μεταλλαγή. Ό αναγνώστης, πού θα θελήσει να σκύψει στα κείμενα τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΜΕΙΛΙΚΤΟ ΝΕΡΟ
ΑΜΕΙΛΙΚΤΟ ΝΕΡΟ Χαιρόσουν όταν έριχνες τα Σάββατα γάργαρο το νερό επάνω στο μωσαϊκό και τα πλακάκια. Απ' το μπαλκόνι σου έτρεχαν καταρράχτες. Στο μέτωπό σου κόμποι ίδρωτα. Το σπίτι έλαμπε από καθαριότητα. Εσύ από χαρά. Γελούσες όπως πότιζες τον μυστικό σου κήπο να βρουν οι πεταλούδες χρώματα στις μαργαρίτες και τα φασολάκια. Τώρα στο γκρίζο και ξερό δωμάτιο λείπει η χαρά, τα έντομα, το χρώμα και το βλέμμα. Δεν έχει ψυχανθή και λεπιδόπτερα στον θάλαμο. Δυό πεταλούδες μοναχά αμείλικτο νερό φαρμάκι στάζουνε στις φλέβες καθώς ο θάνατος α...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΝΩΤΑΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΜΑΣ
Όπως έχω πολλές φορές επαναλάβει, είναι βαθιά πεποίθησή μου πώς, μόνο αν αποκτήσουμε μια Παιδεία υψηλού επιπέδου, σε όλες τις βαθμίδες της, τόσο σε γνώσεις όσο και σε ήθος, θα μπορέσουμε, ενδεχομένως, να ελπίσουμε σε μια έξοδο από τη σημερινή ζοφερή ηθική και οικονομική παρακμή. Να ελπίσουμε σε μια ποιοτική αναβάθμιση όλων των παραμέτρων της κοινωνικής μας ζωής, στην ανάκτηση της εθνικής μας αξιοπρέπειας, και σ' ένα φωτεινότερο μέλλον για όλους μας. Ακόμα και γι' αυτούς που ευθύνονται για τη σημερινή κατάσταση και που, τόσα χρόνια, δεν δίσ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΠΑΡΑΔΟΞ ΒΑΣΙΛΙΑΣ
(. . .) Στον Παραδόξ βασιλιά, ο Μπαρόχα με τις τεταμένες κεραίες της ευαισθησίας του συλλαμβάνει τους παλμούς από όλα τα φλέγοντα ζητήματα, όχι μόνο της Ισπανίας αλλά κι έξω από αυτήν, σατυρίζοντας διεθνή γεγονότα όπως την αποικιοκρατία και τον εκπολιτισμό των μαύρων της Αφρικής, την τακτοποίηση των εβραίων σε δική τους γη (το βιβλίο γράφτηκε το 1906), το ρόλο των πολιτισμένων ευρωπαίων, την πολιτική, το μιλιταρισμό, τον κοινοβουλευτισμό, κ.λπ.. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑ ΧΡΟΝΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ
ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ Από μικρός γύριζα αργά στο σπίτι. Γυρόφερνα μονάχος στα στενά, έχανα τον δρόμο ή συχνά δεν είχα καθόλου προορισμό, περιμένοντας υπομονετικά μέχρι να 'ρθει η νύχτα. Τότε, καθόμουν σταυροπόδι στο πεζοδρόμιο, το σπίτι άπλωνε την παλάμη του μπαλκονιού κι εγώ, μ' ένα σάλτο, την απέφευγα, ξεκινώντας την πορεία προς τ' αστέρια. Μικρές χορεύτριες. Ντυμένες στα φωτεινά τους ρούχα, με τα ακτινωτά άκρα και τα λαμπερά στεφάνια να στήνονται εν ρυθμώ. Πρόθυμες μόνο για έμενα, με μια κίνηση απ' το δάχτυλό μου ν' αρχινήσουν. Αλλά ήμουν μακριά, ή...
Διαβάστε περισσότερα...

ΥΠΕΡ ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑΣ - ΤΑ ΡΟΛΟΓΙΑ
ΑΓΓΕΛΟΣ ΞΕΝΑΓΟΣ [απευθύνεται σε αόρατους επισκέπτες]: Κυρίες και κύριοι, καλώς ήρθατε στο σπίτι όπου διαμένει η αρχόντισσά μας η Ηλέκτρα. Περάστε, παρακαλώ. Γιατί ξαφνιάζεστε; Κυρίες μου, θα χρειαστεί να σηκώσετε λίγο το φουστάνι σας για να μην λερωθούν οι ποδόγυροι στο χώμα της αυλής, αλλά και στο πατημένο χώμα των δωματίων. Ωραίο θέαμα για σας, κύριοί μου, μια ευκαιρία να δείτε αστραγάλους, μπορεί και γάμπες, αν καμιά κυρία φερθεί αδέξια και σηκώσει κατά λάθος λίγο παραπάνω το φουστάνι της. Σας αρέσει η αυλή; Ναι, ξέρω, είστε συνηθισμένο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΜΕΡΤΣΚΑ
ΚΑΙ ΣΥ ΠΟΙΗΣΗ: Θλίψη σφηνωμένη ανάμεσα σε δυο λυγμούς χαρά που σε βγάζουν περίπατο βαθειές ανάσες μοναξιά ξεχασμένη στη γωνιά μιας πολύβοης σάλας τρομοκρατημένη απ' τα χειροκροτήματα αγωνία μου συγκεντρωμένη στην έξοδο της κάννης του ντουφεκιού της νύχτας ανησυχία ξαγρυπνησμένο καντήλι στον ύπνο των πουλιών και συ ποίηση ευλογημένη επανάσταση στο αίμα μου πολύτιμο κλειδί για τις καρδιές του κόσμου. (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΩΛΕΙΑ ΛΗΘΗΣ
ΑΠΩΛΕΙΑ ΛΗΘΗΣ (Ι) Μέσα στην άκρα μοναξιά και τη σιωπή μέσα απ' το μάτι που αφήνει μια οπή τρυπώνει η θύμηση μιας κάποτε στιγμής. Εσύ, από αναμνήσεις πια υγιής, κλείνεις το χρόνο, σηκώνεις την αυλαία μοιράζεσαι σε ρόλο υποβολέα, πρωταγωνιστή και θεατή που βλέπει σφίγγοντας το εισιτήριο στην τσέπη σε αυτή του παρόντος τη διακοπή τα πράγματα άλλη να παίρνουνε τροπή. [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΩΤΕΙΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Ο ΧΑΜΕΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ
«Υπάρχουν πεζογράφοι που συγγράφουν παρατηρώντας τον τριγύρω τους κόσμο, τους ανθρώπους που ζουν εν κοινωνία. Τέτοιοι ο Μπαλζάκ και ο Τολστόι. Και υπάρχουν πεζογράφοι που παρατηρούν και μελετούν τον μέσα τους κόσμο. Τέτοιοι ο Ντοστογιέφσκι και ο Κάφκα. Οι πρώτοι χαρίζουν στη γλώσσα τους αφηγήματα οριζόντια. Οι δεύτεροι κάθετα. Ο Τερζάκης, ανήκει, πιστεύω, στη δεύτερη κατηγορία στοχαστών. Χωρίς να καταφρονεί τον γύρω κόσμο -και τον κόσμο-, χωρίς να παραθεωρεί την εποχή του -και ποια εποχή-, ανάγει τελικά ολόκληρη τη λειτουργία του στοχασμού...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΙΡΟΙ ΤΡΙΚΥΜΙΣΜΕΝΟΙ
Κάποιες φορές, ό υπεύθυνος μιας στήλης βρίσκεται στην ανάγκη να παίξει το ρόλο του διαιτητή. Είναι ή περίπτωση ακριβώς του υπογραφόμενου, καθώς δύο παρεμβάσεις αναγνωστών, σε οξύτατη αντίθεση μεταξύ τους (θεωρητική ευτυχώς), διατυπωμένη σ' αντίστοιχες επιστολές τους, τον κάνει να συλλογιστεί πώς ή διαφωνία τούτη, μπορεί καί να έχει έκταση γενικώτερη, κι ας μην εκφράζεται από όλους με τον γραπτό λόγο. Αδύνατο, λοιπόν να την παραβλέψουμε. Ιδού το θέμα: Εδώ καί δύο περίπου μήνες, είχα παραθέσει την άποψη αναγνώστη της στήλης της Τετάρτης, πού...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΔΕΜ
Τα κείμενα που ακολουθούν ανάγονται στη μέριμνα διασώσεως του ουσιώδους. Ωστόσο, για τούτο το τελευταίο είναι δύσκολο να διατυπωθεί λόγος ουσιαστικός. Εδώ έγκειται η σταυρική αντινομία της συνειδήσεώς μας. Η ύπαρξη του ανθρώπου κυκλώνεται από το ουσιώδες και δεν μπορεί να ανταποκριθεί ουσιωδώς στην πρόσκλησή του. Ώστε στο τέλος να αγνοεί ο άνθρωπος αυτά που κατεξοχήν τον αφορούν. Τα κείμενα που ακολουθούν ανάγονται στη μέριμνα διασώσεως του ουσιώδους. Ίσως να μη μπορούμε να διασώσουμε το ουσιώδες. Μπορεί και να μη το γνωρίζουμε. Αρκεί, όμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΡΟΠΤΡΟ
"ΑΥΤΟΣΥΣΤΑΣΗ": Με λένε Ορέστη μα στη λέξη μη σταθείς παρακαλώ προσπάθησε πίσω απ' τη λέξη να δεις τη νύχτα του χιονιού - και του αγριμιού το μάταιο μες στην ερημιά ν' ακούσεις κλάμα (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟ ΛΑΜΔΑ ΤΩΝ ΧΕΛΙΔΟΝΙΩΝ
«ΤΟ ΤΑΜΑ ΤΗΣ ΑΦΗΣ»: Νιώθω ακόμη τα δάχτυλά σου επάνω μου της είπε ποτέ εκείνη δεν του ομολόγησε πώς είχε ηθελημένα ακρωτηριαστεί τα δάχτυλά της τάμα παλιό στο δέρμα του (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...