ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Α΄ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΕΘΝΗ ΤΟ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ ΤΑ ΛΟΦΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΕΡΙ ΒΛΑΚΕΙΑΣ ΠΕΡΙ ΑΝΑΙΔΕΙΑΣ ΑΙΔΩΣ ΚΑΙ ΝΕΜΕΣΙΣ Β΄ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η ΥΠΟΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η ΕΝΟΤΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΞΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΝΕΥΡΩΠΗΣ ΕΠΙΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΗ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΜΑΖΑ
(...) «Ο αγών περί την "ορθοδοξίαν" ενός δόγματος, μεταξύ των "ορθοδόξων" θεωρητικών, αποτελεί πάντοτε τυπικόν φαινόμενο αποσυνθέσεως, επαναλαμβανόμενον αείποτε εις την ιστορία του πνεύματος, οσάκις μια θεωρία κλονισθή. Ο ενιαίος μαρξισμός διηρέθη εις δύο κατευθύνσεις: την "ορθόδοξον" και την επαναστατικήν, εξ εκατέρας των οποίων εκάτερα τα μαρξιστικά δόγματα -δηλαδή ο μαρξισμός εν συνόλω- ετέθησαν υπό διαλυτικήν κριτικήν. (...) Υπό τας συνθήκας ταύτας ο μυστικισμός και τα άλογα στοιχεία του ανθρώπου, εκβληθέντα διά του ρασιοναλισμού (...)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΑ ΚΡΑΝΙΟ ΚΑΡΦΩΜΕΝΟ ΣΤΟ ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑ
Όλοι έχομε το σκοτεινό μας υπόγειο. Πολλοί, μακάριοι, αγνοούν την ύπαρξή του. Άλλοι την υποψιάζονται ή και τη γνωρίζουν και προσπαθούν, σ' όλη τους τη ζωή, να κρατούνε κλειστή την καταπαχτή που οδηγεί σ' αυτό. Κάποτε, βέβαια, μην αντέχοντας άλλο την εσωτερική πίεση, η καταπαχτή ανοίγει απότομα, σαν από έκρηξη, κι οι αφελείς κι οι ανυποψίαστοι βλέπουν κατάπληχτοι τον κόσμο των τεράτων που βγαίνει στο φως. Το βιβλιαράκι τούτο καταγράφει μερικά απ' αυτά που είδε εκείνος που το 'γραψε, στο δικό του σκοτεινό υπόγειο, κάθε φορά που, θεληματικά ή...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Συγκεντρώνω σε αυτόν τον τόμο όλα σχεδόν τα ως τα σήμερα δημοσιευμένα φιλοσοφικά μου κείμενα, που ανήκουν στο χώρο της "αισθητικής", όπως ύστερα από τον Baumgarten συνηθίζαμε να ονομάζωμε τη φιλοσοφία του "καλού". Τόσο στο χώρο της θεωρίας της γνώσης και της μεθοδολογίας των επιστημών, όσο και στο χώρο της πρακτικής φιλοσοφίας, δηλαδή της ηθικής και της πολιτικής, έχω παρουσιάσει, λίγο ή πολύ, περισσότερο συγκροτημένα κείμενα. Η επίδραση σε όλα αυτά του Πλάτωνα, του Καντ και ορισμένων νεοκαντιανών δασκάλων μου, που δεν υπήρξανε και οι πιο ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΖΩΗ ΣΕ ΑΠΟΣΤΑΣΗ
Από μακρινούς και συχνά απόκρημνους δρόμους ξεκίνησε ο Κωνσταντίνος Τσάτσος για να φθάσει στο πέρας των κειμένων που συνθέτουν τον τόμο αυτό - ένα πέρας που φυσιολογικά χωρίζει τη γη από τον ουρανό. Από τα χλωρά του νιάτα έστρεφε ορμέμφυτα την ύπαρξή του προς τα ψηλά και ορεγόταν τα μεγάλα. Επικίνδυνη όρεξη της ψυχής, όταν η περιπέτεια του ανθρώπου χαράζεται σε εύθρυπτες επιφάνειες. Την μαρτυρία αυτού του τανύσματος του συνειδητού όντος προς τα ύψη αποτυπώνει, πριν απ' όλα στο ποιητικό του έργο -ένα έργο από τα πιο συνειδητά λυρικά έργα τη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΟΝ ΧΟΥΑΝ ΤΕΝΟΡΙΟ
(...) Η φήμη του δον Χουάν οφειλόταν κάποτε στην εξωτερική του εμφάνιση, στους νυχτερινούς περιπάτους στα μυστηριώδη στενοσόκακκα της Σεβίλλιας, στις φιλονικείες του με τ' αγάλματα των νεκρών. Στήν εποχή μας το φολκλορικό μόνο στοιχείο δεν μπορεί να ενδιαφέρει βαθύτερα, κι αυτό πού έχει σημασία στο μύθο του δον Χουάν για το ξεκίνημά του και τις ρίζες του, είναι ότι μπορούμε σήμερα να δώσουμε διάφορες ερμηνείες για τη δημιουργία του τύπου αυτού. (...) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΔΕΜ
Τα κείμενα που ακολουθούν ανάγονται στη μέριμνα διασώσεως του ουσιώδους. Ωστόσο, για τούτο το τελευταίο είναι δύσκολο να διατυπωθεί λόγος ουσιαστικός. Εδώ έγκειται η σταυρική αντινομία της συνειδήσεώς μας. Η ύπαρξη του ανθρώπου κυκλώνεται από το ουσιώδες και δεν μπορεί να ανταποκριθεί ουσιωδώς στην πρόσκλησή του. Ώστε στο τέλος να αγνοεί ο άνθρωπος αυτά που κατεξοχήν τον αφορούν. Τα κείμενα που ακολουθούν ανάγονται στη μέριμνα διασώσεως του ουσιώδους. Ίσως να μη μπορούμε να διασώσουμε το ουσιώδες. Μπορεί και να μη το γνωρίζουμε. Αρκεί, όμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΨΗΦΙΔΕΣ
Σε μια εποχή αλλοπρόσαλλη και καταλυτική σαν τη δική μας, που έχουμε ολοένα βυθιστεί στων «αμαρτωλών τα λημέρια» και η ψυχική μας συνοχή έχει ολοκληρωτικά διασπαστεί, σε μια εποχή που έχουμε χάσει τον προσανατολισμό μας και παραδέρνουμε ανερμάτιστοι ανάμεσα σε λογιών λογιών συνθήματα και ιδεολογίες που τραγικά αυτοδιαψεύδονται στην πρώτη επαφή τους με την πραγματικότητα, κι εμείς, ταλανισμένοι, δεν ξέρουμε πού να στρέψουμε το βλέμμα μας για να δροσίσουμε το φλογισμένο μέτωπό μας, ο Παπαδιαμάντης θα μας γυρίσει στην αγνότητα και την άδολη α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΑΙΩΝΑ
«Τα κείμενα του βιβλίου αυτού, είναι επιλογή από άρθρα πολλά που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία χρόνια στην εφημερίδα "Το Βήμα", στην τακτική στήλη της Τετάρτης, κάτω από τη γενική επικεφαλίδα "Οι άνθρωποι και το πνεύμα". Ένα μόνον αποτελεί εξαίρεση: μια σύντομη ομιλία σε φιλολογικό μνημόσυνο του Albert Camus. Επειδή όμως κι αυτή δημοσιεύτηκε αμέσως ύστερα στο "Βήμα", κι επειδή συμπληρώνει κάπως το άρθρο " Ο θάνατος του Καμύ", θεωρήθηκε σκόπιμο να μη λείψει από τη σειρά τούτη. Δεν άλλαξα στα κείμενα σχεδόν τίποτα, λέξεις μόνον, εδώ-εκεί. Η τά...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΠΟΧΗ ΜΟΥ
Θα σας μιλήσω λίγο για την εποχή μου κι όχι για τη ζωή μου. Λίγο νοιάζομαι - μάλιστα καθόλου - ν' αυτοβιογραφηθώ. Μπορεί, ύστερ' από τόσα βιβλία που έβγαλα από τη ζωή μου, να είχα κάποτε ευχηθεί να βγάλω ένα βιβλίο και να ιστορήσω αυτή την ζωή: όμως αυτό τον πόθο τον ένιωσα πολύ παροδικά και τμηματικά. Μονάχα σ' ένα πολύ περιορισμένο πεδίο, υπάκουσα σ' αυτή την παράκληση διηγούμενος καμμιά φορά στους φίλους μου και στον εαυτό μου την γένεση κάποιου από τα έργα μου. Μπορεί να μην αγάπησα αρκετά την ζωή μου για να 'μαι ένας καλός αυτοβιογράφ...
Διαβάστε περισσότερα...

«ΟΡΘΗ ΜΕΝ Η ΓΛΩΣΣ' ΕΣΤΙΝ ΑΣΦΑΛΗΣ Δ' Ο ΝΟΥΣ»
Με την προσπάθεια οι σκέψεις που ακολουθούν να έχουν διατυπωθεί και αιτιολογηθεί σύμφωνα με τη Σοφόκλεια ρήση: Ορθή μεν η γλώσσ' εστιν ασφαλής δ' ο νους, παρουσιάζεται και αυτός ο νέος μικρός τόμος, πέμπτος στη σειρά του είδους που προηγήθηκε, με προλεγόμενα σχετικά με το περιεχόμενο κάθε βιβλίου, ώστε να μη χρειάζεται να επαναληφθούν εδώ, ως παρόμοιου χαρακτήρα με εκείνα. Ένα μόνο θα προστεθεί: η διατύπωση των σκέψεων αυτών, που βγαίνουν από την καθημερινή εμπειρία της ζωής, (ίσως και όχι μόνο...), αποτελεί το έναυσμα προς τον κάθε αναγνώ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ
Τα μεγάλα δημιουργικά πνεύματα είναι προικισμένα με οίστρο προφητικό. Ιδού ο Μιγέλ ντε Ουναμούνο: έγραψε πριν μισό περίπου αιώνα την "Αγωνία του Χριστιανισμού", πριν, κάτω από την σκληρότατη πίεση των σύγχρονων μετασχηματισμών του βίου, σπάσουν οι πνευματικές φλέβες των ανθρώπων και διαποτίσουν τον κόσμο με αγωνία. Η βαθύτατη γεύση του υπάρχειν είναι για τον συνειδητό άνθρωπο αγωνιώδης. Αλλά μια ζωή, των πρώτων δεκαετιών του αιώνα μας, που διαφύλαγε σχεδόν ανέπαφη την κρούστα της κοινωνικής ζωής, δεν άφηνε παρά μονάχα στα προικισμένα πνεύμ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Δεν πρέπει να είναι καθόλου δύσκολο σήμερα να κατανοούμε το μεγαλείο και την σπουδαιότητα που έχουν τα Γράμματα. Έχομε τη μαρτυρία της ιστορίας εμείς μάλιστα οι Έλληνες έχομε την πρόσθετη μαρτυρία της δικής μας ιστορίας που μας λέγει ότι παιδευτική προ πάντων είναι η ουσία του ελληνικού πολιτισμού. Και όμως την κατανόηση της αξίας που έχουν τα Γράμματα και γενικά τα πνευματικά έργα του ανθρώπου την καθιστά μέρα με την ημέρα δυσκολώτερη το πνεύμα της εποχής μας, που όλο και περισσότερο στρέφει, με τρόπο που θα έλεγε κανείς μονοπωλιακό, το ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΟΤΟΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Η προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη συνδέεται με μια πολυδύναμη ιστορική στιγμή, όταν στην εθνική συνείδηση έπεφτε γόνιμος σπόρος το κοινωνικό ιδεώδες σαν ηθική αξία αναμορφωτική, ενώ το έργο του, κινημένο από το ιδεώδες τούτο, ξεκόβοντας βίαια από την καθιερωμένη ως την ώρα του παράδοση στην ελληνική πεζογραφία, σημαδεύει την αποφασιστικώτερη καμπή στο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Από τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη αρχίζει - και με πόσην ένταση και με πόσο πάθος ψυχής! - το "κοινωνιστικό" μυθιστόρημα στην Ελλάδα. Η διαπίστωση δεν είναι νέα, μα ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΕΙΧΤΕΣ ΠΟΡΕΙΑΣ
Με την άδεια του αναγνώστη θάθελα ναρχίσω αυτό το εισαγωγικό σημείωμα με κάτι προσωπικό. Για τον Dag Hammarskjold δεν ήξερα τίποτε πιο πολύ από ό, τι γενικά και συγκεχυμένα ξέρει ο πολύς ο κόσμος. Όταν όμως κυκλοφόρησε το "ημερολόγιό" του τα Χριστούγεννα του 1963, τότε "γνώρισα" τον Dag Hammarskjold από "μέσα" για πρώτη φορά. Το βιβλίο του μου έκανε βαθύτατη εντύπωση. Αποκάλυπτε ένα διαφορετικώτερο άνθρωπο από αυτόν που ήταν λιγώτερο ή περισσότερο εξωτερικά γνωστός. Ζούσα με τη σκέψη του Dag Hammarskjold αδιάκοπα. Σ' αυτό συντελούσε και το...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ
Η διαυγής και απολλώνεια παράσταση της ελληνικής τραγωδίας στην εξωτερική της μορφή, δηλαδή στην τεχνική της διάρθρωση, η ολοκλήρωση του επικού στοιχείου που ανευρίσκεται πλούσιο στο αρχαίο δράμα και ο βαθύτατος διονυσιασμός του χορού που αποτελεί την πληθωρικήν έκφραση της εσωτερικής δραματικής κινήσεως της τραγωδίας, εμφανίζουν με αρτιότητα πλήρη και ακηλίδωτη το μεγαλείο της αρχαίας τέχνης. Σύνολο του οποίου οι επί μέρους εκδηλώσεις αποτελούν πλήρη και ολοκληρωμένα τεμάχια του τέλειου. Η επιτυχία της παραστάσεως της αρχαίας τραγωδίας εί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑΧΝΙΑ
Ο κάπως ατημέλητος άνθρωπος με το λεπτό, μικρό πρόσωπο, με τα στοχαστικά κι' ανήσυχα μάτια που πολλοί είπαν ότι τον έκαναν να μοιάζει με κουκουβάγια, ο ιδιορρυθμότερος εκπρόσωπος του Ισπανικού πάθους και της "τραγικής αίσθησης της ζωής", ο ξεροκέφαλος κι' ανένδοτος Βάσκος, Μιγέλ ντε Ουναμούνο, γεννήθηκε στο Μπιλμπάο το 1864. Από τις πιο ταραγμένες είναι κι' αυτή η περίοδος της Ισπανικής Ιστορίας όπου ο μακροχρόνιος αγώνας των Καρλιστών για τη διαδοχή του Θρόνου βρίσκεται στις τελευταίες φάσεις του, όπου οι εμφύλιοι πόλεμοι εντείνονται με τ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΙΗΣΗ - Η ΓΛΩΣΣΑ - Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ
Η ποίηση στις μεγάλες της στιγμές φωτίζει αποκαλυπτικά την ύπαρξή μας σ' ό, τι αυτή πρωταρχικό κρύβει μέσα της. Το πρωταρχικό αυτό, που με τη σφραγίδα του, οντογενετικά και φυλογενετικά, μάς γεννά και μάς πλάθει, μένει χωρίς την ποίηση επικαλυμμένο και απρόσιτο. Όντας εγκοιτασμένο μέσα στους μύθους, τα οράματα και τις άφωνες εμπειρίες και πράξεις των λαών εγγράφεται, όπως και τα αρχέγονα βιώματα και συμβαίνοντα της προσωπικής μας ζωής, ιδιαίτερα της παιδικής, μέσα στον χώρο, που τον σκεπάζει σε μεγάλο βαθμό η λήθη, το σκοτάδι του ασυνείδητ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΡΑΤΕΥΣΗ ΚΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
(. . .) Με βιωματική βάση έναν μαχόμενο ουμανισμό και μ' ακοίμητο αίτημα την ελευθερία και την τιμιότητα του ανθρώπινου προσώπου ο Χουρμούζιος, στον τόμο αυτό, αναπτύσσει τρεις μεγάλους κύκλους θεμάτων: Πρώτα, την ιδεολογική στράτευση και την πνευματική ελευθερία (. . .). Σε μια δεύτερη ενότητα συγκεντρώθηκαν τα κείμενα που αναφέρονται σε μια επίμονη έγνοια του έλληνα στοχαστή: στην Παιδεία και τη Γλώσσα (. . .). Ο τρίτος κύκλος θεμάτων αναφέρεται στη στάση και στο χρέος των πνευματικών ανθρώπων αντίκρυ στο Κυπριακό Πρόβλημα (. . .). Ο τέτ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Είτε είμαστε "εγκαταλειμμένοι" μέσα στην ελευθερία, όπως παρατηρεί ο Χάιντεγγερ ψαύοντας ψύχραιμα την αρχέγονη σκληρότητα της ανθρώπινης ειμαρμένης, είτε, μόλις λάβουμε συνείδηση του εαυτού μας την αναζητούμε, ή αλήθεια μας είναι πως δεν μπορούμε να ζήσουμε και να καταξιωθούμε ως άνθρωποι χωρίς ελευθερία. Στοχαζόμαστε, λαχταρούμε, αναζητούμε, αποκτούμε, προασπίζουμε, χάνουμε και ξανακερδίζουμε την ελευθερία καθώς γίνεται με τον Θεό και με τον βαθύ εαυτό μας. Κι όσες φορές, αποτραβηγμένοι σε κάποια μυστική όχθη της ζωής, αποφασίζουμε να την...
Διαβάστε περισσότερα...