ΕΡΑΣΜΟΣ

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Η γλώσσα είναι το ισχυρότερο όργανο δημιουργίας. Ονομάζοντας ένα πράγμα με μια λέξη βεβαιώνω την ύπαρξή του. Κάθε γνώση προκύπτει από την πράξη της ονομασίας. Η γνώση δεν είναι δυνατή χωρίς τη λέξη. Η διαδικασία του να γνωρίζεις κάτι είναι το να σφυρηλατείς μεταξύ λέξεων σχέσεις οι οποίες εν συνεχεία μεταφέρονται σε αντικείμενα που αντιστοιχούν στις λέξεις. Οι γραμματικοί τύποι, που κάνουν δυνατή τη σύνταξη της πρότασης, δεν είναι δυνατοί μόνον όταν υπάρχουν λέξεις η λογική άρθρωση της ομιλίας δεν έρχεται παρά κατόπιν. Ισχυριζόμενος ότι η...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο τίτλος του τρίτου ("Οι συγγραφείς και ο Λεβιάθαν") από τα εδώ μεταφραζόμενα κείμενα του Όργουελ λέει στον αναγνώστη πως ό,τι πρόκειται να διαβάσει σε αυτό έχει να κάνει με τις σχέσεις ανάμεσα στον συγγραφέα και το "κράτος". Ωστόσο από τη δεύτερη παράγραφο μέχρι το τέλος του κειμένου ο λόγος είναι για τις σχέσεις ανάμεσα στους συγγραφείς και την πολιτική. Αυτή η διολίσθηση της Χομπσιανής μεταφοράς από το κράτος στην πολιτική δεν γίνεται εδώ τυχαία. Το δίπολο Γραφή/Πολιτική καθόρισε αποφασιστικά την πορεία που ακολούθησε η σκέψη και η -σύν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΓΙΚΟΤΗΤΑΣ
Το πρόβλημα της τραγικής συνείδησης απλώθηκε σ' ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, έτσι πού η τραγικότητα αναιρούσε διαρκώς ένα εντοπισμένο αισθητικό ή φιλοσοφικό κέντρο, καταστρέφοντας την ιστορικότητα της αυθεντίας. Το πνεύμα αναζητούσε διαρκώς την τραγικότητά του με τη θέρμη της αναγωγής του ανθρώπου σε μια ιδανικότητα σπαραγμού, όπου το ύψιστο διεκδικείται σαν αυτοπροσδιορισμός και δικαιωμένη ανάλυση. Παράλληλα όμως με τον ζωτικό χώρο του δημιουργικού στοχασμού και της αγωνιακής τέχνης, δημιουργήθηκε μια φυγόκεντρη τάση -από την πλευρά της αισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο Φουκώ αποδέχεται πλήρως την καντιανή διατύπωση, την αφετηρία της τραγωδίας του Διαφωτισμού: «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι' αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου». Κατά συνέπεια, επιχειρεί ο Φουκώ να αναστοχαστεί ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΝΔΙΑ: ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ
Τι μας αφορά ένα κείμενο για την πολιτική της Ινδίας; Πολύ περισσότερο απ' όσο μπορεί να πιστέψει κάποιος πού εξακολουθεί να βλέπει την Ινδία σαν έναν κόσμο εξωτικό, μακριά από το προσκήνιο των διεθνών εξελίξεων. Η Ινδία είναι ασφαλώς μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες παγκοσμίως χώρες, μία από τις λίγες πυρηνικές δυνάμεις στον κόσμο και κλειδί στη γεωπολιτική της Ασίας, κι επιπλέον μία χώρα με πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό που ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση -ιδίως μετά τη σύσταση το 2009 (με την Ρωσία, την Κίνα, την Βραζιλία και τη Νότιο Αφρικ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ
Όπως γράφει ο Μιγκουέλ Αμπενσούρ (Miguel Abensour), από τον οποίο έχουμε δανεισθεί τα στοιχεία αυτού του σημειώματος ο Κλάστρ είναι ο κατ’ εξοχήν εθνολόγος της επιτόπιας έρευνας. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τον μη εθνολόγο αναγνώστη ο οποίος βρίσκεται μπροστά σ’ ένα έργο με φιλοσοφικές πάντοτε διαστάσεις κι έχει ίσως την τάση να ξεχνά, ή έστω να υποβαθμίζει, το εθνογραφικό υλικό στο οποίο στηρίζεται αυτό το έργο. Ο ίδιος άλλωστε ο Πιέρ Κλάστρ, στα μαθηματικά του στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών του Παρισιού, επέμενε πάντοτε ότι η επιτόπια έρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΑΝΑΜΟΧΛΕΥΣΕΩΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Ο Νεοελληνικός κριτικός λόγος έχει θεμελιωθεί πάνω στα ράκη του σολωμικού έργου, όπως η νεοελληνική ταυτότητα έχει υφανθεί πάνω στις σπασμένες πέτρες της Κνωσσού και των Μυκηνών. Μ' όλα ταύτα, ο "Διάλογος", αυτή η παθητική αντιπαράθεση της "λαβωματιάς του πολεμάρχου" στο λόγιο "τραύμα" ("άμε νάβρης τους πολεμάρχους, ψηλάφησέ τους τες λαβωματιές και πες τους ότι πρέπει να τες λεν τραύματα") και της φλόγας του στόματος στην παγωνιά της γραμματικής σοφίας, αυτή η συνάντηση δυο μονομάχων της γλώσσας πάνω απ' το γιαλό της Ζακύνθου με φόντο τα κ...
Διαβάστε περισσότερα...

BARCO << MACAO >>
"ΝΤΙΑΝΑ": Στου ωκεανού την σκληρή ψυχοφάγα φουρτούνα, εκεί που δεν βρίσκεται να σωθώ ένα νησί κι εκεί που των πόθων μου, λέω: "Χάνεται η σκούνα" ψυχοσώστης λιμάνι, ξεπροβάλεις... Εσύ! (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΞΗ
Ο Απόστολος μάς λέγει ότι εν αρχή ήταν η Λέξη. Δεν μας δίνει καμμιά διαβεβαίωση σχετικά με το τέλος. Το σωστό είναι ότι έχει χρησιμοποιήσει την ελληνική γλώσσα προκειμένου να εκφράσει την Ελληνιστική έννοια του Λόγου· διότι οφείλεται στην Ελληνοϊουδαϊκή κληρονομιά που ο Δυτικός πολιτισμός χρωστά τον ουσιώδη λεκτικό χαρακτήρα του. Εμείς θεωρούμε αυτόν το χαρακτήρα ως δεδομένο. Είναι η ρίζα και η κραυγή της εμπειρίας μας και δεν μπορούμε εύκολα να μετατοπίσουμε τις φαντασιώσεις έξω από αυτή την περιοχή. Ζούμε εντός της δράσης του λόγου. Αλλά...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΗΡΩΑ
Διαβάζοντας κανείς τον Ρανκ, αναλογίζεται πρώτα πρώτα σε τι ορίζοντες προβληματισμών και στο γόνιμο έδαφος ποιας παράδοσης ιδεών αναπτύχθηκε ο πρώτος ψυχαναλυτικός κύκλος. Η κλασική φιλοσοφία, η αρχαιολογία, η ανθρωπολογία, η συγκριτική θρησκειολογία, η γλωσσολογία, έχοντας βρει από καιρό στη Γερμανία την πατρίδα τους, αντιπροσωπεύουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία ο διανοούμενος των αρχών του αιώνα συναντούσε το πνευματικό στίγμα του, τα αντικείμενα της συναισθηματικής και ηθικής αγωγής του, της βαθειάς συμφωνίας του και της ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Η επιστροφή στο νόημα του Φρόυντ δεν έχει την έννοια μιας επιστροφής στον Καρτέσιο. Το cogito είναι ένα κακό όνειρο, η ψυχαναλυτική εμπειρία, μια εξερεύνηση που επιφέρει στην αντίληψή μας για τον άνθρωπο αυτό που ο Φρόυντ ονομάζει ναρκισσιστική πληγή. Γιατί αυτό το ομιλούν όν που το κατοικεί η γλώσσα, απ' την "κοσμολογική ταπείνωση" που του επιβάλλει η κοπερνικανή αντιστροφή μιας ναρκισσιστικής ψευδαίσθησης, βλέπει να γεννιέται η ελπίδα μιας καινούργιας ενότητας. Μη όντας πια αφέντης του κόσμου - με πόση αυταρέσκεια κάνει πως το δέχεται! -...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΣ
Το 1910, σε μια μελέτη του περί ουσίας και λειτουργίας, ο Έρνστ Κασσίρερ διατύπωσε την ιδέα πως το μαθηματικό σύμβολο, αυτό το τοπίο "καθαρής επιστήμης" που τις αρχές του ο Πυθαγόρας συνήγαγε παραγωγικά κι αναπαρέστησε "αύλως και νοερώς", αποτελεί έναν μετασχηματισμό της αισθητηριακής εντύπωσης - μετασχηματισμό ευθυνόμενο αποκλειστικά για οποιαδήποτε αντικειμενική αξία μπορεί να αποκτήσει η αισθητηριακή εντύπωση μέσα στη γνώση. Παράδοξη τότε υπόθεση, που πάγωνε την αυτοπεποίθηση του "απτού" και άμεσα δεδομένου στις αισθήσεις, αλλά και το α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΡΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ
Ο πλέον κατάλληλος τρόπος για να δώσω μια ιδέα των προβλημάτων, τα οποία με απασχόλησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια, και της παράδοσης στην οποία ανήκει ο τρόπος με τον οποίο χειρίζομαι τα προβλήματα αυτά είναι, πιστεύω, να ξεκινήσω από την τρέχουσα εργασία μου σχετικά με τη λειτουργία της αφήγησης και από κει και πέρα να δείξω τη σχέση ανάμεσα σ' αυτή τη σπουδή μου και στις προγενέστερες εργασίες μου σχετικά με τη μεταφορά, την ψυχανάλυση, τον συμβολισμό και άλλα συναφή προβλήματα, προκειμένου, τελικά, να ξαναγυρίσω από τις μερικές αυτές...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΕ ΤΙ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΑΚΟΜΗ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;
Η αξία της ενασχόλησης με τη φιλοσοφία, έχει τα τελευταία χρόνια τεθεί σε αμφισβήτηση. Κι αυτό όχι μόνο από όσους βρίσκονται έξω από αυτήν, αλλά και, με το δικό τους τρόπο, από τους ίδιους τους φιλοσόφους. Η αναζήτηση γενικών αληθειών αναμφισβήτητου κύρους έχει είτε από τα έξω καταργηθεί ως αίτημα είτε περιορισθεί, με θεωρητική επιχειρηματολογία, στη διατύπωση αρχών που αφορούν "καθαρά" θέματα μορφής, δεν αναφέρονται δηλαδή σε συγκεκριμένα περιεχόμενα. Από την άλλη μεριά, η εξακολουθητική μη δεσμευτική υιοθέτηση θετικών τρόπων σκέψης με αξ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ
Το συγκεκριμένο κείμενο «Επιστήμη και Διαλογισμός» παρουσιάζει τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν τον μετά-τη-στροφή Χάιντεγγερ: Την έντονη χρήση της ετυμολογίας, την αναφορά στην ιστορία της μεταφυσικής από την αρχαιότητα ως τη νεωτερικότητα και το «παρόν» έστω της περίτεχνης (δόλιας για άλλους) αξιοποίησης της πολυσημίας των όρων στα πλαίσια μιας Ερμηνευτικής (Hermeneutik) του Είναι και της αλήθειας. Η σχέση Επιστήμης/ Διαλογισμού που αποτελεί το στοχαστικό «αντικείμενο» του κειμένου δεν ερευνάται ιστοριογραφικά και περιγραφικά αλλά ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΣΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
Όσο ριζική κι αν έμελλε να είναι, στην ύστατη φάση του στοχασμού του, "η κριτική της προοπτικής" που είχε υιοθετήσει στη Phenomenologie de la perception, ακόμη κι αν έμελλε ν' ανακαλύψει το δέλεαρ στο οποίο μένουν προσηλωμένες οι «φιλοσοφίες της συνείδησης», ο Μερλώ-Ποντύ δεν έπαψε να μένει πιστός σε μια ιδέα της αντίληψης ως φανέρωσης κι εξερεύνησης ενός κόσμου νοηματικού μείγματος κι ενός νοήματος ενσαρκωμένου. Η Φαινομενολογία της αντίληψης είναι η έκθεση αυτής ακριβώς της εμπειρίας. Η μέθοδος: η φαινομενολογία του Χούσσερλ σαν επιστρο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ
Υπάρχει μια παιδική φωτογραφία του Κάφκα, μια σπάνια συγκινητική απεικόνιση των "φτωχών, σύντομων παιδικών χρόνων". Πιθανώς να τραβήχτηκε σε 'κείνα τα στούντιο του δέκατου ενάτου αιώνα που οι κουρτίνες τους και οι φοινικιές τους, οι ταπετσαρίες τους και οι τρίποδες τους τα τοποθετούν κάπου ανάμεσα σε αίθουσες βασανιστηρίων και σε αίθουσες του θρόνου. Σε ηλικία γύρω στα έξι το παιδί παρουσιάζεται σαν μέσα σε θερμοκήπιο, φορώντας ένα στενό, όλο δαντέλες, σχεδόν ασφυκτικό παιδικό κοστούμι. Κλαδιά φοινικιάς φαίνονται στο φόντο. Και σαν να θέλε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ
"Εκδίδοντας εδώ το δοκίμιο που έγραψε ο Ζίμμελ στις αρχές του περασμένου αιώνα πάνω σε μια πτυχή του θέματος της "νεωτερικότητας", που αναδείχθηκε πρόσφατα, δεν είναι για να προσάψουμε έμμεσα την κατηγορία του "παρωχημένου σε δεσπόζουσες θεωρητικές αναζητήσεις των τελευταίων χρόνων. Υπενθυμίζουμε απλώς αυτά τα κείμενα, έχοντας την αίσθηση ότι η πλανώμενη μέσα σ' αυτά σκιά του Μπωντλαίρ, του παρατηρητή της μοναξιάς των πόλεων, αναζητεί κατά κάποιον τρόπο ήδη από τότε τον μελλοντικό σχολιασμό του Βάλτερ Μπένγιαμιν. Η αίσθηση αυτή δικαιώνει τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ
Το θέμα αυτού του βιβλίου δεν εξαντλείται βέβαια από τα τρία κείμενα που παρουσιάζουμε, όσο σπουδαία και αν είναι αυτά. Πρόθεσή μας όμως δεν είναι να εξαντλήσουμε το θέμα αλλά απλώς να το ξαναθυμίσουμε ξεθάβοντάς το από τους σωρούς των απορριμμάτων της πολιτικής επικαιρογραφίας. Η έκδοση των κειμένων αυτών αποτελεί μια μικρή αναδρομή σε μίαν από τις πιο εύφορες περιοχές της νεώτερης σκέψης - στην κρίσιμη δεκαετία του 1840 - που έμεινε σημαδεμένη από τις εκρηκτικές συνέπειες της λεγόμενης «εγελιανής αριστεράς». Βέβαια το κείμενο του Χέγκελ ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΟΚΙΜΙΑ
Ο Τζωρτζ Όργουελ (φιλολογικό ψευδώνυμο του Eric Blair) γεννήθηκε στη Βεγγάλη στα 1903 αλλά σε πολύ μικρή ηλικία πήγε στην Αγγλία όπου σπούδασε στο Ήτον. Από τα 19 μέχρι τα 24 χρόνια του υπηρέτησε στην Ινδική Αυτοκρατορική Αστυνομία στη Βιρμανία. Η εμπειρία του αυτή, που πέρασε και στο πρώτο του βιβλίο "Ήμερες της Μπούρμα" (1934), καθορίζει όλη τη μετέπειτα αντιμιλιταριστική στάση του. Μετά την παραίτησή του από τη θέση του έζησε μιαν ακατάστατη ζωή αλλάζοντας επαγγέλματα στο Λονδίνο και στο Παρίσι μέχρι το ξέσπασμα του Ισπανικού εμφυλίου π...
Διαβάστε περισσότερα...