ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ξεκινώντας από μια γενική επισκόπηση του παγκόσμιου φοιτητικού κινήματος, η Hannah Arendt, στο κείμενο που ακολουθεί, σχολιάζει (με τη μορφή της συνέντευξης, και απαντώντας σε εύστοχες ερωτήσεις, οι οποίες παραπέμπουν σε άλλα σημαντικά της κείμενα, όπως το «Περί Βίας» και το «Περί Επαναστάσεως») μια σειρά από κρίσιμα προβλήματα θεωρίας και πρακτικής της επανάστασης στον σημερινό κόσμο. Η συνέντευξη αυτή της Hannah Arendt με τον γερμανό συγγραφέα Adellert Reif (καλοκαίρι του 1970) μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Denver Lindley και περιλήφθ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΙΟΥΔΑΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
Η μελέτη προβλημάτων σχετικών με τον μεσσιανισμό είναι ένα λεπτό ζήτημα αφού εδώ ακριβώς βρίσκεται το κομβικό σημείο της ασυμφωνίας Ιουδαϊσμού και χριστιανισμού μέχρι τις ημέρες μας. Αν και η μελέτη μας δεν έχει ως αντικείμενο την ίδια την ασυμφωνία αλλά την ιδιαιτέρως εβραϊκή εκδοχή του μεσσιανισμού, καλό είναι να έχουμε στο νου ότι υφίσταται μια θεμελιώδης διαφωνία ως προς τον μεσσιανισμό, διαφωνία που απορρέει από το γεγονός πως, ιουδαϊσμός και χριστιανισμός, διατηρούν μια διαφορετική έννοια της λύτρωσης. Αυτό που ο χριστιανισμός θεωρεί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ
"Εκδίδοντας εδώ το δοκίμιο που έγραψε ο Ζίμμελ στις αρχές του περασμένου αιώνα πάνω σε μια πτυχή του θέματος της "νεωτερικότητας", που αναδείχθηκε πρόσφατα, δεν είναι για να προσάψουμε έμμεσα την κατηγορία του "παρωχημένου σε δεσπόζουσες θεωρητικές αναζητήσεις των τελευταίων χρόνων. Υπενθυμίζουμε απλώς αυτά τα κείμενα, έχοντας την αίσθηση ότι η πλανώμενη μέσα σ' αυτά σκιά του Μπωντλαίρ, του παρατηρητή της μοναξιάς των πόλεων, αναζητεί κατά κάποιον τρόπο ήδη από τότε τον μελλοντικό σχολιασμό του Βάλτερ Μπένγιαμιν. Η αίσθηση αυτή δικαιώνει τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο Φουκώ αποδέχεται πλήρως την καντιανή διατύπωση, την αφετηρία της τραγωδίας του Διαφωτισμού: «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι' αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου». Κατά συνέπεια, επιχειρεί ο Φουκώ να αναστοχαστεί ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η «ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ» ΣΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ
Ο επίλογος στη Β' έκδοση (1988) του παρόντος βιβλιαρίου είχε ως επιγραφή το στίχο τον Μάρκου Μέσκου "Όσα είπαμε παλιά ισχύουν", η οποία δήλωνε όχι τόσο την εμμονή του γράφοντος σε κάποιες αμετακίνητες "αρχές" αλλά, όπως αυτός "άκουσε" το στίχο, μια διαβεβαίωση, απευθυνόμενη προς άδηλο αποδέκτη, μια δέσμευση για την τήρηση κάποιας παλαιόθεν δοσμένης υπόσχεσης - κάτι σαν επανεπικύρωση, έστω και μονομερώς, κάποιου αμοιβαίου λόγου τιμής. Σ' αυτού του είδους την προσήλωση οφείλεται και ο λεκτικός φανατισμός αυτών εδώ των παλαιών, ελαφρώς διορθω...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΣΤΟΥ
Στην παρούσα σειρά του Έρασμου έχει προηγηθεί μία από τις βασικές ερμηνευτικές εργασίες του Γκέοργκ Λούκατς για το έργο του Τόμας Μαν, το δοκίμιό του "Η τραγωδία της μοντέρνας τέχνης" που αναφέρεται κατά κύριο λόγο στο μυθιστόρημα Δόκτωρ Φάουστους. Η εργασία που δημοσιεύουμε σήμερα γράφτηκε επ' ευκαιρία των εβδομήντα χρόνων από τη γέννηση του Γερμανού μυθιστοριογράφου, δηλαδή, το 1945. Εδώ ο Λούκατς πιάνοντας την προσφιλή του θεματική της σχέσεως μεταξύ ιδεολογίας και μορφής στο μυθιστόρημα συναντά έναν από τους κύριους άξονες της προβλημα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ «ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ»
Ο Καρλ Μαρξ σπάνια έγραφε για τη χειραφετημένη κοινωνία του μέλλοντος. Ενδιαφερόταν κυρίως για τις ουτοπίες, αλλά απεχθανόταν τις πολύ κανονιστικές, πολύ πιεστικές, πολύ σύντομες δογματικές εκδοχές. Το αντικείμενό του ήταν, όπως το υπενθυμίζει πολύ ορθά ο Μιγκουέλ Αμπενσούρ, η μεταλλαγή της ουτοπίας σε έναν κριτικά κομμουνισμό. Σε τι ακριβώς συνίσταται αυτό; Στο III Βιβλίο του Κεφαλαίου -στο ανολοκλήρωτο χειρόγραφο, που δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό του από τον Φρειδερίκο Ένγκελς το 1894-, βρίσκουμε ένα σημαντικό χωρίο, το οποίο έχει συχνότ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Το "Δίκαιον" ως "σύστημα δεοντολογικών κανόνων" πολύ συχνά το προσβάλλουν είτε μεμονωμένα άτομα είτε οργανωμένες ομάδες, είτε ό ίδιος ό φορέας της εξουσίας. Σε ποιες περιπτώσεις η σύγκρουση με το Νόμο μπορεί να νοηθεί ως αμφισβήτηση του κύρους αυτού του "Δέοντος", και ως έμπρακτη κριτική των θεσμών και της κοινωνικής δομής, που αυτό ενσαρκώνει στη σφαίρα της "ιδεολογίας"; Ανιχνεύσεις γι' αυτό το θέμα επιχειρώ στο πρώτο μελέτημα που περιλαμβάνει αυτό το βιβλίο. Όταν το αντικειμενικό "σύστημα των δεοντολογικών κανόνων" έχει γίνει εσωτερικός ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΡΟΤΕΡΟΥ ΕΝΤΙΜΟΥ ΒΙΟΥ
"Χρώματα" [BANGKOK 27.7.68] Δεν υπάρχει πιο γαλάζιο χρώμα από το χρώμα του ύπνου καθώς τόν διασχίζουν τα βλέφαρα του ασυρματιστή ο θάνατος, σουλατσέρνοντας με τις ριγέ πυτζάμες στη γέφυρα, τοκίζει τη διάρκειά του μετρώντας τις μέρες του με τις νύχτες μας Είναι η σιωπή πού πίστεψε στο Πέραμα στα χείλη της διστάζουν ακόμη να ξεντυθούν οι επιθυμίες συνοικία πού λύσσαξες να γίνεις αγκαλιά και πού δεν είχες να ερωτευθείς παρά την ασφαλτό σου Σε φωνάζει τριάντα μέρες μαύρος ωκεανός σαν λογαριασμός του μπακάλη σαν Καθαρή Δευτέρα πού καταράστη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΒΑΦΗΣ Ο ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ
Η Καβαφολογία ολόκληρη υπλήρξε ανέκαθεν βαθύτατα αντικαβαφική. Στην ουσία ήταν μια υπεράσπιση της ποίησης εναντίον του Καβάφη, λόγος κατακριτικός: είτε από τη θέση μιας θεωρίας περί χαρισματικών "μεγάλων" ποιητών - που θέλει τον Καβάφη στερημένο από το "ένστικτο", "τη φλόγα, το πάθος, τη "φαντασία" των "μεγάλων" ποιητών και από "την έμφυτη πρωτοτυπία με την οποία είναι προικισμένα μερικά υπέροχα πνεύματα" είτε από τη σκοπιά του αιτήματος και της επιταγής για "καθρέφτισμα των κοινωνικών καταστάσεων και περιστάσεων μέσα στην ποίηση" - που δ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ
Από τη στιγμή που θα "ανακαλύψουμε" έναν στοχαστή, δεν είναι δύσκολο να τον μάθουμε, να τον καταλάβουμε, να τον "βρούμε". Εδώ είναι που τελειώνει για τους περισσότερους η υπόθεση. Μένουν προσκολλημένοι σ' αυτά που "βρήκαν", δημιουργούν σχολές, όπου τα ιδία επαναλαμβάνονται με επουσιώδεις παραλλαγές και με έντονες έριδες για τη σωστή ερμηνεία. Αυτό συμβαίνει με τον Freud στον χώρο της Ψυχανάλυσης, με τον Heidegger στον χώρο της Φιλοσοφίας - για να περιοριστώ στα καθοριστικά θέματα αυτής της μελέτης. Για τον Nietzsche το ζήτημα δεν τελειώνει...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΟΝΟΝ ΔΙΑ ΤΗΣ ΛΥΠΗΣ
Χάσματα του καιρού από κορμί σε κορμί ποια συνέχεια φαντάσματα χαδιών άδεια κελύφια από φωνές χειρονομίες και πράξεις λαγόνες στήθια που στραγγίξανε να ντύσουν νέες ψυχές κι η φτερούγα του αρχάγγελου ακουμπισμένη στην εξώπορτα ποιος γνώρισε ποτέ τη μάνα του παιδούλα Χάσματα του καιρού τα στοιχειωμένα διάκενα μες στη διαδοχή ο σάπιος σπόνδυλος και το σπασμένο σκαλοπάτι της σκάλας Τί να τις κάνω εγώ τις μνήμες μου τι να τις κάνω εγώ τις ρίζες μου όταν τα φύλλα μου έλιωσαν στο χώμα [...] [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΛΟΥΚΑΤΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΑΛΙΝΙΣΜΟΣ
Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της δεκαετίας του 1920, άρχισε στην ΕΣΣΔ μια διαδικασία γραφειοκρατικοποίησης κατά την οποία η παλιά φρουρά των μπολσεβίκων αντικαταστάθηκε βαθμιαία από ένα συντηρητικό στρώμα του οποίου ικανότερος εκπρόσωπος και αδιαμφισβήτητος ηγέτης ήταν ο Στάλιν. Το 1926 υπήρξε μία από τις κρίσιμες στιγμές αυτής της στροφής. Ήταν η χρονιά κατά την οποία ο Στάλιν δημοσίευσε τα Προβλήματα λενινισμού, πρώτη σαφή διατύπωση του δόγματος για τον σοσιαλισμό "σε μία μόνο χώρα", και η χρονιά κατά την οποία ο Μπουχάριν παρότρυνε τους κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΟΚΙΜΙΑ
Ο Τζωρτζ Όργουελ (φιλολογικό ψευδώνυμο του Eric Blair) γεννήθηκε στη Βεγγάλη στα 1903 αλλά σε πολύ μικρή ηλικία πήγε στην Αγγλία όπου σπούδασε στο Ήτον. Από τα 19 μέχρι τα 24 χρόνια του υπηρέτησε στην Ινδική Αυτοκρατορική Αστυνομία στη Βιρμανία. Η εμπειρία του αυτή, που πέρασε και στο πρώτο του βιβλίο "Ήμερες της Μπούρμα" (1934), καθορίζει όλη τη μετέπειτα αντιμιλιταριστική στάση του. Μετά την παραίτησή του από τη θέση του έζησε μιαν ακατάστατη ζωή αλλάζοντας επαγγέλματα στο Λονδίνο και στο Παρίσι μέχρι το ξέσπασμα του Ισπανικού εμφυλίου π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΡΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ
Ο πλέον κατάλληλος τρόπος για να δώσω μια ιδέα των προβλημάτων, τα οποία με απασχόλησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια, και της παράδοσης στην οποία ανήκει ο τρόπος με τον οποίο χειρίζομαι τα προβλήματα αυτά είναι, πιστεύω, να ξεκινήσω από την τρέχουσα εργασία μου σχετικά με τη λειτουργία της αφήγησης και από κει και πέρα να δείξω τη σχέση ανάμεσα σ' αυτή τη σπουδή μου και στις προγενέστερες εργασίες μου σχετικά με τη μεταφορά, την ψυχανάλυση, τον συμβολισμό και άλλα συναφή προβλήματα, προκειμένου, τελικά, να ξαναγυρίσω από τις μερικές αυτές...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΛΩΤΙΝΟΣ
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η διερεύνηση της στάσεως του Πλάτωνος απέναντι σε μια ομάδα συσχετιζομένων προβλημάτων, τα οποία σήμερα συγκεντρώνουν ένα ασυνήθιστο ενδιαφέρον. Με τον όρο "παράλογο" νοώ το άλογο εκείνο στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας, τόσο της εμπειρίας του εαυτού μας όσο και της εμπειρίας του κόσμου γύρω μας, το οποίο έχει ασκήσει μια τόσο πανίσχυρη -και, καθώς πολλοί από μας πιστεύουν, τόσο διαβρωτική- γοητεία πάνω στους φιλοσόφους, τους καλλιτέχνες και τους ανθρώπους των γραμμάτων στις μέρες μας. [...] (Από την έκδοση...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΣΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
Όσο ριζική κι αν έμελλε να είναι, στην ύστατη φάση του στοχασμού του, "η κριτική της προοπτικής" που είχε υιοθετήσει στη Phenomenologie de la perception, ακόμη κι αν έμελλε ν' ανακαλύψει το δέλεαρ στο οποίο μένουν προσηλωμένες οι «φιλοσοφίες της συνείδησης», ο Μερλώ-Ποντύ δεν έπαψε να μένει πιστός σε μια ιδέα της αντίληψης ως φανέρωσης κι εξερεύνησης ενός κόσμου νοηματικού μείγματος κι ενός νοήματος ενσαρκωμένου. Η Φαινομενολογία της αντίληψης είναι η έκθεση αυτής ακριβώς της εμπειρίας. Η μέθοδος: η φαινομενολογία του Χούσσερλ σαν επιστρο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΜΟΝΟΙ
Τι προτείνει ο Μπάουμαν, στους άντρες και στις γυναίκες που εναντιώνονται στις επιλογές του νεοφιλελευθερισμού και αρνούνται να γίνουν συνένοχοι στην πολιτική του που καταδικάζει την πλειονότητα των ανθρώπων στην αθλιότητα; Σε όσους και όσες αμφισβητούν το "ξαναγράψιμο" της κοινωνίας ως μέθοδο δημιουργίας του νέου "ηθικού" ανθρώπου - μέθοδος που πολλές φορές σε αυτόν τον αιώνα οδήγησε στο "σβήσιμο" εκατομμυρίων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης; Σε όσους και όσες στέκονται κριτικά απέναντι στον μοντερνισμό, αλλά δεν διολισθαίνουν στην φαντασίωση ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑΞΙΔΙ ΜΕ ΤΟΝ ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗ
(...) Το δοκίμιο του Τόμας Μαν, γραμμένο κατά το πρώτο ταξίδι του στην Αμερική (1934, οι Ναζί γιορτάζουν την πρώτη επέτειο της εξουσίας τους ), έχει έναν ημερολογιακό χαρακτήρα: ημερολόγιο της διάσχισης με καράβι του Ατλαντικού. (...) Δεν είναι τυχαίο που ο Τόμας Μαν, εγκαταλείποντας τη στεριά της Ευρώπης (της οποίας σύντομα θα γκρεμιστούν για πάντα τα τείχη), κουβαλάει τόσο λυπημένα και τόσο παρηγορητικά στην πλάτη του τους προγόνους του, ιδιαίτερα τους παράξενους και τους παρεξηγημένους. Πολλοί από εκείνους που επιμένουν ακόμη και σήμερα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1945-1946 έδωσα μια σειρά διαλέξεων σχετικά με την πνευματική κατάσταση της Γερμανίας. Τα μαθήματά μου που αφιέρωσα στο πρόβλημα της ευθύνης έχουν συγκεντρωθεί εδώ. Το εισαγωγικό μάθημά μου, που έγινε στην αρχή του εξαμήνου, ίσως επιτρέψει τη διαυγέστερη κατανόηση του πνεύματος μέσα στο οποίο χειρίστηκα το πρόβλημα αυτό. Γι' αυτόν το λόγο το τοποθέτησα στην αρχή, αφήνοντας αναλλοίωτη την προφορική του μορφή. Εκδίδοντας αυτές τις σκέψεις, θα ήθελα, ως Γερμανός, να ωθήσω τους συμπατριώτες μου να αναζητήσουν τη σα...
Διαβάστε περισσότερα...