ΕΡΑΣΜΟΣ

Η ΣΙΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ
Ο George Steiner, συγγραφέας του Θανάτου της Τραγωδίας, είναι από τους λίγους στοχαστές αναφορικά με τους οποίους η νεοελληνική ματαιοδοξία μας παραδέχεται ότι σκέφτηκαν και είπαν κάτι σπουδαιότερο απ' ό, τι σκεφτόμαστε και γράφουμε σήμερα όλοι οι ντόπιοι χρήστες της εκδοτικής άνοιξης: θέλεις εφοδιασμένοι με τον αναθεωρητικό μαρξισμό μας (όπου οι άλλοι είναι πάντα εκείνοι που τον κακοποίησαν!...), θέλεις θρεμμένοι με την πιο φιλελεύθερη ψυχανάλυση, θέλεις κληρονόμοι της πάλαι ποτέ Σχολής της Φραγκφούρτης. Πώς συμβαίνει ώστε ο Στάινερ να β...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο τίτλος του τρίτου ("Οι συγγραφείς και ο Λεβιάθαν") από τα εδώ μεταφραζόμενα κείμενα του Όργουελ λέει στον αναγνώστη πως ό,τι πρόκειται να διαβάσει σε αυτό έχει να κάνει με τις σχέσεις ανάμεσα στον συγγραφέα και το "κράτος". Ωστόσο από τη δεύτερη παράγραφο μέχρι το τέλος του κειμένου ο λόγος είναι για τις σχέσεις ανάμεσα στους συγγραφείς και την πολιτική. Αυτή η διολίσθηση της Χομπσιανής μεταφοράς από το κράτος στην πολιτική δεν γίνεται εδώ τυχαία. Το δίπολο Γραφή/Πολιτική καθόρισε αποφασιστικά την πορεία που ακολούθησε η σκέψη και η -σύν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο Φουκώ αποδέχεται πλήρως την καντιανή διατύπωση, την αφετηρία της τραγωδίας του Διαφωτισμού: «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι' αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου». Κατά συνέπεια, επιχειρεί ο Φουκώ να αναστοχαστεί ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΟΚΙΜΙΑ
Ο Τζωρτζ Όργουελ (φιλολογικό ψευδώνυμο του Eric Blair) γεννήθηκε στη Βεγγάλη στα 1903 αλλά σε πολύ μικρή ηλικία πήγε στην Αγγλία όπου σπούδασε στο Ήτον. Από τα 19 μέχρι τα 24 χρόνια του υπηρέτησε στην Ινδική Αυτοκρατορική Αστυνομία στη Βιρμανία. Η εμπειρία του αυτή, που πέρασε και στο πρώτο του βιβλίο "Ήμερες της Μπούρμα" (1934), καθορίζει όλη τη μετέπειτα αντιμιλιταριστική στάση του. Μετά την παραίτησή του από τη θέση του έζησε μιαν ακατάστατη ζωή αλλάζοντας επαγγέλματα στο Λονδίνο και στο Παρίσι μέχρι το ξέσπασμα του Ισπανικού εμφυλίου π...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ
Το βιβλίο αυτό αποτελεί τον πρώτο τόμο κειμένων του Βύρωνα Λεοντάρη για την ποίηση, δημοσιευμένων κατά την περίοδο 1960-1965. Η "Ιδεολογία της ελληνικής μεταπολεμικής ποίησης" δημοσιεύτηκε, σε πρώτη μορφή, στο περιοδικό "Κριτική" τεύχ. 7-8, με τίτλο "Ιδεολογικοί προσανατολισμοί της μεταπολεμικής ελληνικής ποίησης". Η "Ποίηση της ήττας" και το σχετικό κείμενο "Λίγα ακόμη για την ποίηση της ήττας" στο περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης", τεύχος 106-107 και 110. Τα αλλά περιεχόμενα του τόμου είναι επιλογή από κείμενα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΜΛΕΤ - ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Τα κείμενα που παρουσιάζουμε αντιπροσωπεύουν δύο χαρακτηριστικές φάσεις της σκέψης του Έλιοτ. Το δοκίμιό του για τον Άμλετ διαπνέεται από το αντιρομαντικό και θετικιστικό εκείνο πνεύμα που η Νέα Κριτική θα όρθωνε μεθοδικότερα απέναντι στις υποκειμενιστικές υπερβολές και τις συναισθηματικές ή άλλες ακράτειες της παραδοσιακής κριτικής της λογοτεχνίας. (. . .) Το δεύτερο δοκίμιο "Θρησκεία και λογοτεχνία" (1935) εμπνέεται από την ίδια μέριμνα η οποία διέπει μια σειρά δοκιμίων του Έλιοτ γενικότερου προβληματισμού, με αποκορύφωση τις Σημειώσεις ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΞΗ
Ο Απόστολος μάς λέγει ότι εν αρχή ήταν η Λέξη. Δεν μας δίνει καμμιά διαβεβαίωση σχετικά με το τέλος. Το σωστό είναι ότι έχει χρησιμοποιήσει την ελληνική γλώσσα προκειμένου να εκφράσει την Ελληνιστική έννοια του Λόγου· διότι οφείλεται στην Ελληνοϊουδαϊκή κληρονομιά που ο Δυτικός πολιτισμός χρωστά τον ουσιώδη λεκτικό χαρακτήρα του. Εμείς θεωρούμε αυτόν το χαρακτήρα ως δεδομένο. Είναι η ρίζα και η κραυγή της εμπειρίας μας και δεν μπορούμε εύκολα να μετατοπίσουμε τις φαντασιώσεις έξω από αυτή την περιοχή. Ζούμε εντός της δράσης του λόγου. Αλλά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΣΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
Όσο ριζική κι αν έμελλε να είναι, στην ύστατη φάση του στοχασμού του, "η κριτική της προοπτικής" που είχε υιοθετήσει στη Phenomenologie de la perception, ακόμη κι αν έμελλε ν' ανακαλύψει το δέλεαρ στο οποίο μένουν προσηλωμένες οι «φιλοσοφίες της συνείδησης», ο Μερλώ-Ποντύ δεν έπαψε να μένει πιστός σε μια ιδέα της αντίληψης ως φανέρωσης κι εξερεύνησης ενός κόσμου νοηματικού μείγματος κι ενός νοήματος ενσαρκωμένου. Η Φαινομενολογία της αντίληψης είναι η έκθεση αυτής ακριβώς της εμπειρίας. Η μέθοδος: η φαινομενολογία του Χούσσερλ σαν επιστρο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΩΣ ΕΙΔΟΣ
Πρόκειται για ένα κείμενο που γράφτηκε το 1954-1958. Διαλέξαμε το κείμενο αυτό για την άτεγκτη κριτική που ασκεί στη σύγχρονή του γερμανική διανόηση. Υπερασπίζοντας το δοκίμιο για τον αποσπασματικό και "αμέθοδο" τρόπο με τον οποίο καταπιάνεται με το αντικείμενό του, καταγγέλλει ταυτόχρονα την πνευματική ανελευθερία της ακαδημαϊκής κοινότητας, την υπερβολική προθυμία της να υποτάσσεται σε αυθεντίες. Και πάνω απ' όλα καταγγέλλει "την έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας σ' έναν πολιτισμό που δεν γνωρίζει τον home de letters". (Απόσπασμα από την...
Διαβάστε περισσότερα...

PATRIA MIA
Ένα δοκίμιο του Έζρα Πάουντ στη μητρική του γλώσσα με τίτλο ιταλικό: Patria mia. Σημειολογικά έχει, κατά την αντίληψή μου, τεράστιο ενδιαφέρον τόσο για το ύφος των εκφραζομένων ιδεών και θέσεων, τις οποίες ο νεαρός Πάουντ διατυπώνει σε αυτό το πράγματι ιδιόμορφο δοκίμιό του, όσο και για τις εκ πρώτης όψεως αφανεϊς προθέσεις του -ή εν πάση περιπτώσει όχι απόλυτα φανερές- οι οποίες ωθούν τον συγγραφέα στο εγχείρημά του: μια απολογία της βιωματικής του εμπλοκής με τις ιδέες και τις θέσεις που διατυπώνει. Όπως εγώ το βλέπω, το παράξενο αυτό δο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ
"Εκδίδοντας εδώ το δοκίμιο που έγραψε ο Ζίμμελ στις αρχές του περασμένου αιώνα πάνω σε μια πτυχή του θέματος της "νεωτερικότητας", που αναδείχθηκε πρόσφατα, δεν είναι για να προσάψουμε έμμεσα την κατηγορία του "παρωχημένου σε δεσπόζουσες θεωρητικές αναζητήσεις των τελευταίων χρόνων. Υπενθυμίζουμε απλώς αυτά τα κείμενα, έχοντας την αίσθηση ότι η πλανώμενη μέσα σ' αυτά σκιά του Μπωντλαίρ, του παρατηρητή της μοναξιάς των πόλεων, αναζητεί κατά κάποιον τρόπο ήδη από τότε τον μελλοντικό σχολιασμό του Βάλτερ Μπένγιαμιν. Η αίσθηση αυτή δικαιώνει τ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΛΟΥΚΑΤΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΑΛΙΝΙΣΜΟΣ
Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της δεκαετίας του 1920, άρχισε στην ΕΣΣΔ μια διαδικασία γραφειοκρατικοποίησης κατά την οποία η παλιά φρουρά των μπολσεβίκων αντικαταστάθηκε βαθμιαία από ένα συντηρητικό στρώμα του οποίου ικανότερος εκπρόσωπος και αδιαμφισβήτητος ηγέτης ήταν ο Στάλιν. Το 1926 υπήρξε μία από τις κρίσιμες στιγμές αυτής της στροφής. Ήταν η χρονιά κατά την οποία ο Στάλιν δημοσίευσε τα Προβλήματα λενινισμού, πρώτη σαφή διατύπωση του δόγματος για τον σοσιαλισμό "σε μία μόνο χώρα", και η χρονιά κατά την οποία ο Μπουχάριν παρότρυνε τους κ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΙΟΥΔΑΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
Η μελέτη προβλημάτων σχετικών με τον μεσσιανισμό είναι ένα λεπτό ζήτημα αφού εδώ ακριβώς βρίσκεται το κομβικό σημείο της ασυμφωνίας Ιουδαϊσμού και χριστιανισμού μέχρι τις ημέρες μας. Αν και η μελέτη μας δεν έχει ως αντικείμενο την ίδια την ασυμφωνία αλλά την ιδιαιτέρως εβραϊκή εκδοχή του μεσσιανισμού, καλό είναι να έχουμε στο νου ότι υφίσταται μια θεμελιώδης διαφωνία ως προς τον μεσσιανισμό, διαφωνία που απορρέει από το γεγονός πως, ιουδαϊσμός και χριστιανισμός, διατηρούν μια διαφορετική έννοια της λύτρωσης. Αυτό που ο χριστιανισμός θεωρεί...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΑΛΙΑΤΣΟΥ
Η μικρή συναγωγή ποιημάτων που ακολουθεί δεν συνιστά ακριβώς ένα ανθολόγιο της "ελάσσονος" μεσοπολεμικής ποίησης. Μολονότι παραμένουμε μέσα σ' αυτήν τη χλωμή επικράτεια, επιχειρούμε κάποια ανιχνευτικά βήματα σε μια περιοχή η οποία τέμνει εμφανώς την προαναφερόμενη αλλά ταυτόχρονα διαχέεται έξω από τα ούτως ή άλλως ασαφή όριά της. Έτσι, λ.χ., ενώ μπορούμε να θεωρήσουμε ως άμεσα ορατό όριο τον "Πιερρότο" (1922) του Ρώμου Φιλύρα θα μπορούσαμε κάλλιστα ν' ανοίγαμε το ανθολόγιό μας με το προανάκρουσμα της θεματικής του όπως ακούγεται στο "Φάληρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Η επιστροφή στο νόημα του Φρόυντ δεν έχει την έννοια μιας επιστροφής στον Καρτέσιο. Το cogito είναι ένα κακό όνειρο, η ψυχαναλυτική εμπειρία, μια εξερεύνηση που επιφέρει στην αντίληψή μας για τον άνθρωπο αυτό που ο Φρόυντ ονομάζει ναρκισσιστική πληγή. Γιατί αυτό το ομιλούν όν που το κατοικεί η γλώσσα, απ' την "κοσμολογική ταπείνωση" που του επιβάλλει η κοπερνικανή αντιστροφή μιας ναρκισσιστικής ψευδαίσθησης, βλέπει να γεννιέται η ελπίδα μιας καινούργιας ενότητας. Μη όντας πια αφέντης του κόσμου - με πόση αυταρέσκεια κάνει πως το δέχεται! -...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΓΗ ΕΚΕΙΝΗ ΤΩΝ ΑΠΟΝΤΩΝ
Με τις εννιά του φλόγες σπαρμένες στο στερέωμα Με το ναυάγιο κοντά στις μαύρες πέτρες Με τον αχέροντά του άπλευστον Ήρθε απόψε ο φονιάς και με κατοίκησε Επάνω του οι μέρες μου βαραίνουνε Ώρες τους ώμους γέρνοντας Και μολυβής ο ουρανός τινάζοντας την αδικία Δικό μου δίκαιο Ανάρμοστο στους δρόμους που πατώ [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ
H τέχνη βρέθηκε πάντοτε στο κέντρο του ενδιαφέροντος ενός εφαρμοσμένου ρασιοναλισμού. Είναι μια άποψη της μοίρας της να θεωρείται το προβληματικό παιδί του Διαφωτισμού. Όταν δεν διορθώνεται στα αναμορφωτικά του σχολεία, στήνεται στον τοίχο για παραδειγματισμό των αμφίβολα "φυσιολογικών". Όμως, ο Μπαλζάκ του μαρξισμού κι ο Ντοστογιέφσκι της ψυχανάλυσης δεν έχουν να κάνουν τίποτε με την Ανθρώπινη Κωμωδία ή τους Αδελφούς Καραμάζοφ. Δεν έχουν να κάνουν τίποτε περισσότερο, απ' ό, τι να κάνουν οι άγιοι του σαρτρικού υπαρξισμού με τον Κάφκα, ή το...
Διαβάστε περισσότερα...

H ΧΑΜΕΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Αντιμετωπίζοντας τον Ζ. Βασέ, αντιμετωπίζοντας τον Α. Μπρετόν, αντιμετωπίζοντας τον Α. Αρτώ, το ψυχολογικό πρόβλημα του Σουρρεαλισμού, τόσο καλά θαμμένο πίσω από τις πόρτες της τέχνης, του "Merveilleux" και του ανθρωπισμού, μας φέρνει πίσω σ' ένα χώρο αδιέξοδο και καταργεί την αντίληψή μας για μιαν απόλυτη πίστη στην ευτυχία, την σουρρεαλιστική αρχή της αποκατάστασης του ανθρώπου στον κόσμο του. Γιατί, πέρα από την οποιαδήποτε αξιολόγηση του ίδιου του κινήματος και τις λύσεις που πρότεινε στα προβλήματα της έκφρασης και της κουλτούρας, ο "...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
"Άγια Τέχνη", η τέχνη είναι άγια - όσο συνηθισμένη κι αν είναι αυτή η κοινοτοπία, διατηρεί οπωσδήποτε κάποιο νόημα, και υπάρχει πράγματι ένας στους χίλιους που εννοεί αυτό που λέει και λέει αυτό ακριβώς που εννοεί. Απευθύνομαι σ' αυτόν τον ένα μέσα στους χίλιους, που βεβαιώνει συνειδητά την αγιότητα της τέχνης. Τι είναι αγιότητα; Η αγιότητα είναι μια συνθήκη αντίστροφη της αμαρτίας, η εποχή μας δεν γνωρίζει την αμαρτία, η εποχή μας αντικαθιστά την έννοια της αμαρτίας με την έννοια της βλάβης. Επομένως ένας άθεος δεν είναι δυνατό να αναρωτη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ξεκινώντας από μια γενική επισκόπηση του παγκόσμιου φοιτητικού κινήματος, η Hannah Arendt, στο κείμενο που ακολουθεί, σχολιάζει (με τη μορφή της συνέντευξης, και απαντώντας σε εύστοχες ερωτήσεις, οι οποίες παραπέμπουν σε άλλα σημαντικά της κείμενα, όπως το «Περί Βίας» και το «Περί Επαναστάσεως») μια σειρά από κρίσιμα προβλήματα θεωρίας και πρακτικής της επανάστασης στον σημερινό κόσμο. Η συνέντευξη αυτή της Hannah Arendt με τον γερμανό συγγραφέα Adellert Reif (καλοκαίρι του 1970) μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Denver Lindley και περιλήφθ...
Διαβάστε περισσότερα...