ΕΡΑΣΜΟΣ

Η ΖΩΗ, Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΩΜΑ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ
Όταν ο άνθρωπος άρχισε να ερμηνεύει τη φύση των πραγμάτων -κι αυτό το έκανε όταν άρχισε να είναι άνθρωπος- η ζωή ήταν γι' αυτόν παντού και τα πάντα ήταν ζωντανά. Ο ανιμισμός ήταν η διαδεδομένη έκφραση αυτού του σταδίου, ο "υλοζωισμός" αποτελούσε μία από τις μεταγενέστερες εννοιακές μορφές του. Η ψυχή πλημμύριζε ολόκληρη την ύπαρξη και βρισκόταν μέσα στα πάντα. Η γυμνή ύλη, δηλαδή, η πραγματικά άψυχη, "νεκρή" φύση, δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμα - καθώς πράγματι η έννοιά της, που είναι τόσο οικεία σ' εμάς, δεν ήταν διόλου προφανής. Ότι ο κόσμος...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΤΕΧΝΗΣ
Το κείμενο αυτό του Λούκατς για τον Τόμας Μαν γράφτηκε το 1948. (. . .) Το κύριο σώμα του βιβλίου αποτελείται από τα τρία ακόλουθα μεγάλα δοκίμια: Το πρώτο, «Σε αναζήτηση του αστού» γράφτηκε το 1945 και αναφέρεται στην ιδέα του αστικού ανθρώπου όπως διαμορφώνεται και κριτικάρεται στα μυθιστορήματά του «Τόνιο Κρέγκερ», «Οι Μπούντενμπροκς» και «Το Μαγικό Βουνό» το δεύτερο είναι αυτό που μεταφράζουμε το τρίτο, «Το παιγνιώδες ύφος», γραμμένο το 1955 ασχολείται με το σατιρικό και ειρωνικό στοιχείο του Μαν και αναφέρεται κυρίως στα μυθιστορήμα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΣΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
Όσο ριζική κι αν έμελλε να είναι, στην ύστατη φάση του στοχασμού του, "η κριτική της προοπτικής" που είχε υιοθετήσει στη Phenomenologie de la perception, ακόμη κι αν έμελλε ν' ανακαλύψει το δέλεαρ στο οποίο μένουν προσηλωμένες οι «φιλοσοφίες της συνείδησης», ο Μερλώ-Ποντύ δεν έπαψε να μένει πιστός σε μια ιδέα της αντίληψης ως φανέρωσης κι εξερεύνησης ενός κόσμου νοηματικού μείγματος κι ενός νοήματος ενσαρκωμένου. Η Φαινομενολογία της αντίληψης είναι η έκθεση αυτής ακριβώς της εμπειρίας. Η μέθοδος: η φαινομενολογία του Χούσσερλ σαν επιστρο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ - ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΙΣΜΟΥ
Ο Καρλ Πολάνυι (1886-1964), ο μεγαλύτερος ιστορικός της οικονομίας του εικοστού αιώνα, προσωπικός φίλος και συνομιλητής του Γκέοργκ Λούκατς, του Άρνολντ Χάουζερ και του Καρλ Μανχάιμ, είναι αρκετά γνωστός ώστε να μη χρειάζεται ιδιαίτερη παρουσίαση εδώ· στα Προλεγόμενά της άλλωστε η κόρη του Kari Polanyi-Levitt, σημαντική οικονομολόγος και η ίδια, σκιαγραφεί με λίγες αδρές αλλά καίριες πινελιές την προσωπικότητα και τη σκέψη του. Το αριστούργημά του, "Ο μεγάλος μετασχηματισμός" (1944), είναι προ πολλού μεταφρασμένο και η προβληματική του απο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΡΕΦΟΡΜΙΣΜΟΣ
Ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμπας δεν χρειάζεται ιδιαίτερη παρουσίαση στο ελληνικό κοινό. Αρκετά γνωστός από τις μεταφράσεις του στα ελληνικά, που τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν, είχε την ευκαιρία να γίνει γνωστός και σ' ένα ευρύτερο, μη φιλοσοφικό κοινό κατά την τελευταία επίσκεψή του στην Αθήνα (Φθινόπωρο 1993) δίνοντας διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πολυτεχνείο. Η σχετικά πρόσφατη δημοσίευση του τελευταίου και ογκώδους έργου του Faktizitat und Geltung (1992) προκάλεσε μιαν ατελείωτη σειρά κριτικών και συζητήσεων γύρω ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ
Όπως γράφει ο Μιγκουέλ Αμπενσούρ (Miguel Abensour), από τον οποίο έχουμε δανεισθεί τα στοιχεία αυτού του σημειώματος ο Κλάστρ είναι ο κατ’ εξοχήν εθνολόγος της επιτόπιας έρευνας. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τον μη εθνολόγο αναγνώστη ο οποίος βρίσκεται μπροστά σ’ ένα έργο με φιλοσοφικές πάντοτε διαστάσεις κι έχει ίσως την τάση να ξεχνά, ή έστω να υποβαθμίζει, το εθνογραφικό υλικό στο οποίο στηρίζεται αυτό το έργο. Ο ίδιος άλλωστε ο Πιέρ Κλάστρ, στα μαθηματικά του στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών του Παρισιού, επέμενε πάντοτε ότι η επιτόπια έρ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ
Το βιβλίο αυτό αποτελεί τον πρώτο τόμο κειμένων του Βύρωνα Λεοντάρη για την ποίηση, δημοσιευμένων κατά την περίοδο 1960-1965. Η "Ιδεολογία της ελληνικής μεταπολεμικής ποίησης" δημοσιεύτηκε, σε πρώτη μορφή, στο περιοδικό "Κριτική" τεύχ. 7-8, με τίτλο "Ιδεολογικοί προσανατολισμοί της μεταπολεμικής ελληνικής ποίησης". Η "Ποίηση της ήττας" και το σχετικό κείμενο "Λίγα ακόμη για την ποίηση της ήττας" στο περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης", τεύχος 106-107 και 110. Τα αλλά περιεχόμενα του τόμου είναι επιλογή από κείμενα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ
Η απόλαυση που παίρνουμε από ένα μεταφυσικό σύστημα, η ευχαρίστηση που μας δίνει η νοητική οργάνωση του κόσμου σε ένα αυστηρά θεμελιωμένο, εντελές και ισόρροπο οικοδόμημα σκέψης, είναι πάντοτε και πάνω απ' όλα αισθητικής φύσεως. Έχει την ίδια πηγή με τη χαρά, την υψηλή και ανώτερη ευδαιμονία που μας χαρίζει η τέχνη με τη δύναμη που διαθέτει να μορφοποιεί και να ταξινομεί το υλικό της, να βάζει σε τάξη τις συγκεχυμένες καταστάσεις της ζωής, έτσι ώστε να μας προσφέρει καθαρή και καθολική θέα. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΕΓΚΕΛ ΚΑΙ ΜΑΡΞ
ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ «ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ» ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΞ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΣΤΗ «ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ» ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ: I. Η ΓΕΝΙΚΗ ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΓΕΛΙΑΝΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ II. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ξεκινώντας από μια γενική επισκόπηση του παγκόσμιου φοιτητικού κινήματος, η Hannah Arendt, στο κείμενο που ακολουθεί, σχολιάζει (με τη μορφή της συνέντευξης, και απαντώντας σε εύστοχες ερωτήσεις, οι οποίες παραπέμπουν σε άλλα σημαντικά της κείμενα, όπως το «Περί Βίας» και το «Περί Επαναστάσεως») μια σειρά από κρίσιμα προβλήματα θεωρίας και πρακτικής της επανάστασης στον σημερινό κόσμο. Η συνέντευξη αυτή της Hannah Arendt με τον γερμανό συγγραφέα Adellert Reif (καλοκαίρι του 1970) μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Denver Lindley και περιλήφθ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΝΔΙΑ: ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ
Τι μας αφορά ένα κείμενο για την πολιτική της Ινδίας; Πολύ περισσότερο απ' όσο μπορεί να πιστέψει κάποιος πού εξακολουθεί να βλέπει την Ινδία σαν έναν κόσμο εξωτικό, μακριά από το προσκήνιο των διεθνών εξελίξεων. Η Ινδία είναι ασφαλώς μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες παγκοσμίως χώρες, μία από τις λίγες πυρηνικές δυνάμεις στον κόσμο και κλειδί στη γεωπολιτική της Ασίας, κι επιπλέον μία χώρα με πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό που ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση -ιδίως μετά τη σύσταση το 2009 (με την Ρωσία, την Κίνα, την Βραζιλία και τη Νότιο Αφρικ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο τίτλος του τρίτου ("Οι συγγραφείς και ο Λεβιάθαν") από τα εδώ μεταφραζόμενα κείμενα του Όργουελ λέει στον αναγνώστη πως ό,τι πρόκειται να διαβάσει σε αυτό έχει να κάνει με τις σχέσεις ανάμεσα στον συγγραφέα και το "κράτος". Ωστόσο από τη δεύτερη παράγραφο μέχρι το τέλος του κειμένου ο λόγος είναι για τις σχέσεις ανάμεσα στους συγγραφείς και την πολιτική. Αυτή η διολίσθηση της Χομπσιανής μεταφοράς από το κράτος στην πολιτική δεν γίνεται εδώ τυχαία. Το δίπολο Γραφή/Πολιτική καθόρισε αποφασιστικά την πορεία που ακολούθησε η σκέψη και η -σύν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1945-1946 έδωσα μια σειρά διαλέξεων σχετικά με την πνευματική κατάσταση της Γερμανίας. Τα μαθήματά μου που αφιέρωσα στο πρόβλημα της ευθύνης έχουν συγκεντρωθεί εδώ. Το εισαγωγικό μάθημά μου, που έγινε στην αρχή του εξαμήνου, ίσως επιτρέψει τη διαυγέστερη κατανόηση του πνεύματος μέσα στο οποίο χειρίστηκα το πρόβλημα αυτό. Γι' αυτόν το λόγο το τοποθέτησα στην αρχή, αφήνοντας αναλλοίωτη την προφορική του μορφή. Εκδίδοντας αυτές τις σκέψεις, θα ήθελα, ως Γερμανός, να ωθήσω τους συμπατριώτες μου να αναζητήσουν τη σα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ
Το βαρυσήμαντο άρθρο «Οι Εβραίοι και η Ευρώπη» («Die Juden und Europa») του Μαξ Χορκχάιμερ γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 1939, και δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά στο περιοδικό του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας, το Zeitschrift fur Sozialforschung, που ο εξόριστος τότε στη Νέα Υόρκη κύκλος της Φραγκφούρτης συνέχιζε να εκδίδει στα γερμανικά. Θύματα του ναζιστικού αντισημιτισμού και οι ίδιοι, μέσα σε συνθήκες καταδίωξης και εξορίας αφιέρωσαν το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών τους στην κατανόηση και την καταπολέμηση του ολοκληρωτικού φαινομένου που...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Απ' όλα τα προβλήματα που έχουμε να εξετάσουμε σε μια φιλοσοφία της παιδείας, το πρόβλημα σχετικά με την παιδευτική αξία της τέχνης είναι από τα πλέον δύσκολα. Η φιλοσοφία χρειάστηκε να το αντιμετωπίσει από τα πρώτα της βήματα. Αλλά φαίνεται πως βρισκόμαστε ακόμη πολύ μακριά από μια γενικά αποδεκτή λύση. Εξακολουθούμε να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το ίδιο θεμελιώδες δίλημμα που συναντούμε στα μεγάλα συστήματα της ελληνικής σκέψης παλεύουμε με τις ίδιες μεθοδολογικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης. Ο Πλάτων ήταν ο π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΕ ΤΙ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΑΚΟΜΗ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;
Η αξία της ενασχόλησης με τη φιλοσοφία, έχει τα τελευταία χρόνια τεθεί σε αμφισβήτηση. Κι αυτό όχι μόνο από όσους βρίσκονται έξω από αυτήν, αλλά και, με το δικό τους τρόπο, από τους ίδιους τους φιλοσόφους. Η αναζήτηση γενικών αληθειών αναμφισβήτητου κύρους έχει είτε από τα έξω καταργηθεί ως αίτημα είτε περιορισθεί, με θεωρητική επιχειρηματολογία, στη διατύπωση αρχών που αφορούν "καθαρά" θέματα μορφής, δεν αναφέρονται δηλαδή σε συγκεκριμένα περιεχόμενα. Από την άλλη μεριά, η εξακολουθητική μη δεσμευτική υιοθέτηση θετικών τρόπων σκέψης με αξ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ
Το συγκεκριμένο κείμενο «Επιστήμη και Διαλογισμός» παρουσιάζει τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν τον μετά-τη-στροφή Χάιντεγγερ: Την έντονη χρήση της ετυμολογίας, την αναφορά στην ιστορία της μεταφυσικής από την αρχαιότητα ως τη νεωτερικότητα και το «παρόν» έστω της περίτεχνης (δόλιας για άλλους) αξιοποίησης της πολυσημίας των όρων στα πλαίσια μιας Ερμηνευτικής (Hermeneutik) του Είναι και της αλήθειας. Η σχέση Επιστήμης/ Διαλογισμού που αποτελεί το στοχαστικό «αντικείμενο» του κειμένου δεν ερευνάται ιστοριογραφικά και περιγραφικά αλλά ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΛΩΤΙΝΟΣ
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η διερεύνηση της στάσεως του Πλάτωνος απέναντι σε μια ομάδα συσχετιζομένων προβλημάτων, τα οποία σήμερα συγκεντρώνουν ένα ασυνήθιστο ενδιαφέρον. Με τον όρο "παράλογο" νοώ το άλογο εκείνο στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας, τόσο της εμπειρίας του εαυτού μας όσο και της εμπειρίας του κόσμου γύρω μας, το οποίο έχει ασκήσει μια τόσο πανίσχυρη -και, καθώς πολλοί από μας πιστεύουν, τόσο διαβρωτική- γοητεία πάνω στους φιλοσόφους, τους καλλιτέχνες και τους ανθρώπους των γραμμάτων στις μέρες μας. [...] (Από την έκδοση...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ
Στο ανά χείρας κείμενό του για την μοντέρνα τέχνη και τη φιλοσοφία της, ο Hulme ρητά ομολογεί ότι ακολουθεί τις αρχές του Wilhelm Worringer σχετικά με την αναπαράσταση στις αρχαιοελληνικές, αναγεννησιακές και αρχαϊκές μορφές τέχνης, ενώ η Μπερξονική του προοπτική φαίνεται καθαρά στον χαρακτηρισμό των δύο πρώτων μορφών τέχνης ως ζωικών, χρησιμοποιώντας εμφανώς την αντίστοιχη Μπερξονική ορολογία ζωική ορμή (elan vital), πανζωικότητα (panvitalismus) κ.λπ. Ως προς την αδιάσπαστη ενότητα της τέχνης και της φιλοσοφικής κοσμοθεώρησης κάθε εποχής,...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο Φουκώ αποδέχεται πλήρως την καντιανή διατύπωση, την αφετηρία της τραγωδίας του Διαφωτισμού: «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι' αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου». Κατά συνέπεια, επιχειρεί ο Φουκώ να αναστοχαστεί ...
Διαβάστε περισσότερα...