ΕΡΑΣΜΟΣ

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ
"Εκδίδοντας εδώ το δοκίμιο που έγραψε ο Ζίμμελ στις αρχές του περασμένου αιώνα πάνω σε μια πτυχή του θέματος της "νεωτερικότητας", που αναδείχθηκε πρόσφατα, δεν είναι για να προσάψουμε έμμεσα την κατηγορία του "παρωχημένου σε δεσπόζουσες θεωρητικές αναζητήσεις των τελευταίων χρόνων. Υπενθυμίζουμε απλώς αυτά τα κείμενα, έχοντας την αίσθηση ότι η πλανώμενη μέσα σ' αυτά σκιά του Μπωντλαίρ, του παρατηρητή της μοναξιάς των πόλεων, αναζητεί κατά κάποιον τρόπο ήδη από τότε τον μελλοντικό σχολιασμό του Βάλτερ Μπένγιαμιν. Η αίσθηση αυτή δικαιώνει τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΡΕΦΟΡΜΙΣΜΟΣ
Ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμπας δεν χρειάζεται ιδιαίτερη παρουσίαση στο ελληνικό κοινό. Αρκετά γνωστός από τις μεταφράσεις του στα ελληνικά, που τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν, είχε την ευκαιρία να γίνει γνωστός και σ' ένα ευρύτερο, μη φιλοσοφικό κοινό κατά την τελευταία επίσκεψή του στην Αθήνα (Φθινόπωρο 1993) δίνοντας διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πολυτεχνείο. Η σχετικά πρόσφατη δημοσίευση του τελευταίου και ογκώδους έργου του Faktizitat und Geltung (1992) προκάλεσε μιαν ατελείωτη σειρά κριτικών και συζητήσεων γύρω ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο Φουκώ αποδέχεται πλήρως την καντιανή διατύπωση, την αφετηρία της τραγωδίας του Διαφωτισμού: «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι' αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου». Κατά συνέπεια, επιχειρεί ο Φουκώ να αναστοχαστεί ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΟΓΔΟΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Τεύχος 55 ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ Η αδικία της ιδεολογικής ανάγνωσης ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ Δύο αφηγήματα ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ Ρομαντισμός και τυπολογία ΜΑΡΚΟΣ ΜΕΣΚΟΣ Η αντίστροφη πορεία του ποιητή Άνθου Φιλητά ΑΝΘΟΣ ΦΙΛΗΤΑΣ Ποιήματα ΜΑΡ. ΜΑΡΚΙΔΗΣ - ΣΑΒΒΑΣ ΜΙΧΑΗΛ ΜΑΤΣΑΣ Ποίηση και Ιδέα (ωσάν διάλογος) ΤΑΣΟΣ ΠΟΡΦΥΡΗΣ Το επικίνδυνο τοπίο της ποιήσεως ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ «Η ποίησις έγκειται στο ψέμα...» Τεύχος 56 ΒΥΡΩΝ ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ Επέκεινα ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ Η πανωλεθρία του έρωτα στα χρόνια της καταναλωτικής ευτυχίας ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ Εξιλασμός ΤΑΣΟΣ Π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΑΦΟΡΕΣ
ΕΙΔΩΛΟΥ ΕΙΔΩΛΟΝ: ΠΑΝΩ ΣΕ ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΥ ΖΗΣΙΜΟΥ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ "ΚΡΙΣΗ" ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ Η ΑΡΝΗΣΗ: ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΒΑΡΝΑΛΗΣ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Β. ΛΕΟΝΤΑΡΗ Ο "ΦΑΣΙΣΜΟΣ" ΤΟΥ ΕΖΡΑ ΠΑΟΥΝΤ ΕΠΙΜΕΤΡΟ : Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ, 3 ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΙΟΥΔΑΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
Η μελέτη προβλημάτων σχετικών με τον μεσσιανισμό είναι ένα λεπτό ζήτημα αφού εδώ ακριβώς βρίσκεται το κομβικό σημείο της ασυμφωνίας Ιουδαϊσμού και χριστιανισμού μέχρι τις ημέρες μας. Αν και η μελέτη μας δεν έχει ως αντικείμενο την ίδια την ασυμφωνία αλλά την ιδιαιτέρως εβραϊκή εκδοχή του μεσσιανισμού, καλό είναι να έχουμε στο νου ότι υφίσταται μια θεμελιώδης διαφωνία ως προς τον μεσσιανισμό, διαφωνία που απορρέει από το γεγονός πως, ιουδαϊσμός και χριστιανισμός, διατηρούν μια διαφορετική έννοια της λύτρωσης. Αυτό που ο χριστιανισμός θεωρεί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ
Από τη στιγμή που θα "ανακαλύψουμε" έναν στοχαστή, δεν είναι δύσκολο να τον μάθουμε, να τον καταλάβουμε, να τον "βρούμε". Εδώ είναι που τελειώνει για τους περισσότερους η υπόθεση. Μένουν προσκολλημένοι σ' αυτά που "βρήκαν", δημιουργούν σχολές, όπου τα ιδία επαναλαμβάνονται με επουσιώδεις παραλλαγές και με έντονες έριδες για τη σωστή ερμηνεία. Αυτό συμβαίνει με τον Freud στον χώρο της Ψυχανάλυσης, με τον Heidegger στον χώρο της Φιλοσοφίας - για να περιοριστώ στα καθοριστικά θέματα αυτής της μελέτης. Για τον Nietzsche το ζήτημα δεν τελειώνει...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΗΤΤΑΣ
Το βιβλίο αυτό αποτελεί τον πρώτο τόμο κειμένων του Βύρωνα Λεοντάρη για την ποίηση, δημοσιευμένων κατά την περίοδο 1960-1965. Η "Ιδεολογία της ελληνικής μεταπολεμικής ποίησης" δημοσιεύτηκε, σε πρώτη μορφή, στο περιοδικό "Κριτική" τεύχ. 7-8, με τίτλο "Ιδεολογικοί προσανατολισμοί της μεταπολεμικής ελληνικής ποίησης". Η "Ποίηση της ήττας" και το σχετικό κείμενο "Λίγα ακόμη για την ποίηση της ήττας" στο περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης", τεύχος 106-107 και 110. Τα αλλά περιεχόμενα του τόμου είναι επιλογή από κείμενα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΜΟΝΟΙ
Τι προτείνει ο Μπάουμαν, στους άντρες και στις γυναίκες που εναντιώνονται στις επιλογές του νεοφιλελευθερισμού και αρνούνται να γίνουν συνένοχοι στην πολιτική του που καταδικάζει την πλειονότητα των ανθρώπων στην αθλιότητα; Σε όσους και όσες αμφισβητούν το "ξαναγράψιμο" της κοινωνίας ως μέθοδο δημιουργίας του νέου "ηθικού" ανθρώπου - μέθοδος που πολλές φορές σε αυτόν τον αιώνα οδήγησε στο "σβήσιμο" εκατομμυρίων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης; Σε όσους και όσες στέκονται κριτικά απέναντι στον μοντερνισμό, αλλά δεν διολισθαίνουν στην φαντασίωση ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ
Η απόλαυση που παίρνουμε από ένα μεταφυσικό σύστημα, η ευχαρίστηση που μας δίνει η νοητική οργάνωση του κόσμου σε ένα αυστηρά θεμελιωμένο, εντελές και ισόρροπο οικοδόμημα σκέψης, είναι πάντοτε και πάνω απ' όλα αισθητικής φύσεως. Έχει την ίδια πηγή με τη χαρά, την υψηλή και ανώτερη ευδαιμονία που μας χαρίζει η τέχνη με τη δύναμη που διαθέτει να μορφοποιεί και να ταξινομεί το υλικό της, να βάζει σε τάξη τις συγκεχυμένες καταστάσεις της ζωής, έτσι ώστε να μας προσφέρει καθαρή και καθολική θέα. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΥΛΗ
Όταν το 1980 ο Ζακ Ντερριντά υπέβαλε μία επιλογή από το έργο του στη Σορβόννη, στην υποστήριξη της θέσης του αναγνώριζε τον ρόλο που έπαιξε η φαινομενολογία του Χούσσερλ τόσο στα διαμορφωτικά γι' αυτόν χρόνια της δεκαετίας του 1950 όσο και την περίοδο που έγραψε τα πρώτα του σημαντικά κείμενα. Αποκαλεί τη χουσσερλιανή φαινομενολογία "μια επιστήμη απαράμιλλης αυστηρότητας", αλλά διευκρινίζει ποιαν ακριβώς επιστήμη είχε κατά νου: "Όχι -ειδικά όχι- τις εκδοχές που πρότειναν ο Σαρτρ και ο Μερλώ-Ποντύ οι οποίες υπήρξαν κυρίαρχες, αλλά μάλλον σε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η «ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΟΙΚΤΟΥ»
Ο οίκτος είναι ένα προβληματικό ζήτημα. Το συναίσθημα που βρίσκεται στην καρδιά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας έχει προκαλέσει έντονη διαμάχη τόσο στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα όσο και στη νεώτερη Ευρώπη. Ορισμένοι νεώτεροι φιλόσοφοι, ασπαζόμενοι το γενικό ήθος των Ελλήνων τραγικών ποιητών, υποστηρίζουν ότι ο οίκτος είναι ένα πολύτιμο κοινωνικό συναίσθημα χωρίς το οποίο θα ήταν δύσκολο να ιδρυθούν σωστές πολιτικές κοινότητες. Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, αφιερώνοντας ένα ολόκληρο βιβλίο, τον Αιμίλιο, στον οίκτο και στον κοινωνικό του ρόλο, συνδέει ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ
Αρμόζει στην φύση του ανθρώπου να ρίχνει το βλέμμα στον μυχό της αληθείας. Η αλήθεια είναι πάντοτε γι' αυτόν και μέσα του παρούσα μέσω μιας γλώσσας, ακόμα κι αν αυτή είναι ακατέργαστη και σκοτεινή. Με το μεθοδικό φιλοσοφείν συντελείται ένα άλμα. Αλλά δια του άλματος τούτου δεν σφάλλεται η συνείδηση της αλήθειας που προηγουμένως πληρούσε τον άνθρωπο. Μέσα στο άλμα βρίσκονται οι αρχέγονες πνευματικές θεωρήσεις, οι οποίες, προ αμνημονεύτων χρόνων, κοινωνούν στον άνθρωπο την αλήθεια με την μορφή εικόνων, πράξεων, ιστορημάτων. Η ισχύς των μύθων...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Η επιστροφή στο νόημα του Φρόυντ δεν έχει την έννοια μιας επιστροφής στον Καρτέσιο. Το cogito είναι ένα κακό όνειρο, η ψυχαναλυτική εμπειρία, μια εξερεύνηση που επιφέρει στην αντίληψή μας για τον άνθρωπο αυτό που ο Φρόυντ ονομάζει ναρκισσιστική πληγή. Γιατί αυτό το ομιλούν όν που το κατοικεί η γλώσσα, απ' την "κοσμολογική ταπείνωση" που του επιβάλλει η κοπερνικανή αντιστροφή μιας ναρκισσιστικής ψευδαίσθησης, βλέπει να γεννιέται η ελπίδα μιας καινούργιας ενότητας. Μη όντας πια αφέντης του κόσμου - με πόση αυταρέσκεια κάνει πως το δέχεται! -...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΜΩΥΣΗΣ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΑΓΓΕΛΟΥ
Ο αναγνώστης θα παρακολουθήσει στο δοκίμιο πάνω στον Μωυσή του Μιχαήλ Αγγέλου μιαν επαναστατική ερμηνευτική, που συγκροτείται από τη μεθοδική επεξεργασία λεπτομερειών, όπως στην αποκρυπτογράφηση των ονείρων. Αλλά αυτό που πρέπει να ερευνηθεί δεν είναι η φύση της τέχνης, ένα χρέος στη γενικότητα του οποίου ναυάγησαν πολλοί επίγονοι ψυχαναλυτές. Ο Φρόυντ θα προσπαθήσει να εξηγήσει τη συντριπτική εντύπωση του συνόλου, τον τρόπο με τον οποίο ο Μιχαήλ Άγγελος συναντά τις βαθύτερες ψυχικές ανάγκες μας, βαδίζοντας στο έμμεσο μονοπάτι του ήσσονος ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Απ' όλα τα προβλήματα που έχουμε να εξετάσουμε σε μια φιλοσοφία της παιδείας, το πρόβλημα σχετικά με την παιδευτική αξία της τέχνης είναι από τα πλέον δύσκολα. Η φιλοσοφία χρειάστηκε να το αντιμετωπίσει από τα πρώτα της βήματα. Αλλά φαίνεται πως βρισκόμαστε ακόμη πολύ μακριά από μια γενικά αποδεκτή λύση. Εξακολουθούμε να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το ίδιο θεμελιώδες δίλημμα που συναντούμε στα μεγάλα συστήματα της ελληνικής σκέψης παλεύουμε με τις ίδιες μεθοδολογικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης. Ο Πλάτων ήταν ο π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΛΩΤΙΝΟΣ
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η διερεύνηση της στάσεως του Πλάτωνος απέναντι σε μια ομάδα συσχετιζομένων προβλημάτων, τα οποία σήμερα συγκεντρώνουν ένα ασυνήθιστο ενδιαφέρον. Με τον όρο "παράλογο" νοώ το άλογο εκείνο στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας, τόσο της εμπειρίας του εαυτού μας όσο και της εμπειρίας του κόσμου γύρω μας, το οποίο έχει ασκήσει μια τόσο πανίσχυρη -και, καθώς πολλοί από μας πιστεύουν, τόσο διαβρωτική- γοητεία πάνω στους φιλοσόφους, τους καλλιτέχνες και τους ανθρώπους των γραμμάτων στις μέρες μας. [...] (Από την έκδοση...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΕΛΕΑΤΕΣ
Αυτό το - μικρού σχήματος - βιβλίο περιλαμβάνει πέντε δοκίμια επιλεγμένα από δεκαπέντε που απαρτίζουν το - μεγάλου σχήματος - βιβλίο: "Au-dela du structuralisme". Επιδίωξη του συγγραφέα σε όλα αυτά τα δοκίμια και άρθρα είναι η κριτική της λεγόμενης στρουκτουραλιστικής ιδεολογίας. Ο στρουκτουραλισμός εμφανίζεται με τη μορφή της επιστημονικής ακρίβειας και συνεκτικότητας. Ο Ανρί Λεφέβρ πάει να δείξει πώς μια αντίληψη της επιστημονικότητας - παίρνοντας φετιχιστικό χαρακτήρα - μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως "ιδεολογία". Αυτό συνέβη με τον στρουκ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ
Το θέμα αυτού του βιβλίου δεν εξαντλείται βέβαια από τα τρία κείμενα που παρουσιάζουμε, όσο σπουδαία και αν είναι αυτά. Πρόθεσή μας όμως δεν είναι να εξαντλήσουμε το θέμα αλλά απλώς να το ξαναθυμίσουμε ξεθάβοντάς το από τους σωρούς των απορριμμάτων της πολιτικής επικαιρογραφίας. Η έκδοση των κειμένων αυτών αποτελεί μια μικρή αναδρομή σε μίαν από τις πιο εύφορες περιοχές της νεώτερης σκέψης - στην κρίσιμη δεκαετία του 1840 - που έμεινε σημαδεμένη από τις εκρηκτικές συνέπειες της λεγόμενης «εγελιανής αριστεράς». Βέβαια το κείμενο του Χέγκελ ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ
H τέχνη βρέθηκε πάντοτε στο κέντρο του ενδιαφέροντος ενός εφαρμοσμένου ρασιοναλισμού. Είναι μια άποψη της μοίρας της να θεωρείται το προβληματικό παιδί του Διαφωτισμού. Όταν δεν διορθώνεται στα αναμορφωτικά του σχολεία, στήνεται στον τοίχο για παραδειγματισμό των αμφίβολα "φυσιολογικών". Όμως, ο Μπαλζάκ του μαρξισμού κι ο Ντοστογιέφσκι της ψυχανάλυσης δεν έχουν να κάνουν τίποτε με την Ανθρώπινη Κωμωδία ή τους Αδελφούς Καραμάζοφ. Δεν έχουν να κάνουν τίποτε περισσότερο, απ' ό, τι να κάνουν οι άγιοι του σαρτρικού υπαρξισμού με τον Κάφκα, ή το...
Διαβάστε περισσότερα...