ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ - ΜΝΗΜΩΝ

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821
Στο εύλογο ερώτημα, γιατί η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού και το περιοδικό «Μνήμων» οργάνωσαν ένα συνέδριο για το 1821, θα μπορούσαν να δοθούν διάφορες απαντήσεις: ότι πλησιάζουν τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και θα θέλαμε να συμβάλουμε, έστω έμμεσα, στη δημιουργία των προϋποθέσεων για να τιμηθεί η επέτειος αυτή με την εγκυρότητα και την πολυφωνία που της αξίζει ότι ο εορτασμός μιας τέτοιας επετείου είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να αφεθεί μόνο σε εθνικιστικούς πανηγυρισμούς, ιδεολογική χρήση, προχειρότητες και ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ 1453-1850
Η μελέτη αυτή δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά εδώ και δέκα χρόνια. Η παρούσα έκδοση της είναι απλή επαναδημοσίευση. Το γεγονός ότι δεν έκανα καμιά αναθεώρηση του κειμένου δεν πρέπει να ερμηνευτεί σαν απόδειξη της οριστικότητάς του. Δεν υπάρχει μελέτη πού να μπορεί ν' αντισταθεί στις εισβολές νέων κριτικών θέσεων και ν' αδιαφορήσει στη συσσωρευτική διαδικασία της επιστημονικής γνώσης. Η λειτουργία της επιστήμης είναι οργανική και υπόκειται στο νόμο της ανάπτυξης και αλλαγής. Δέχτηκα λοιπόν την επαναδημοσίευση του κειμένου χωρίς αλλαγές έχοντας ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
(...) Το «άνοιγμα» αυτό σε νέα ζητήματα, σε ανθρωπολογικά τρόπον τινά θέματα, δεν αποτελεί βέβαια ίδιον της γερμανόφωνης ιστοριογραφίας των τελευταίων χρόνων. Ένας λοιπόν ακόμη στόχος αυτού του τόμου: να δώσει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να συγκρίνει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διαφορετικής παράδοσης ιστοριογραφίες, να εντοπίσει συγκλίσεις και αποκλίσεις. Άλλωστε κατά βάση, όπως πιστεύουμε - και όσο η θεματική όσο και η βιβλιογραφία των ενδεικτικών αυτών άρθρων το επιβεβαιώνουν -, η ιστορία στο γερμανόφωνο χώρο διεξάγεται συνειδητά και με εν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Ο 19ος αιώνας, ο αιώνας του αστικού πολιτισμού, είχε πολλές και σπουδαίες πνευματικές επιτυχίες, αλλά η πανεπιστημιακή ιστορική επιστήμη, που τότε ακριβώς αναπτύχθηκε, δεν συμπεριλαμβάνεται σ' αυτές. Πραγματικά, σημειώνεται μια οπισθοχώρηση σ' όλους τους τομείς -εκτός από τις τεχνικές της έρευνας- συγκριτικά με τις, συχνά κακοτεκμηριωμένες, θεωρησιακές και εξαιρετικά γενικευτικές μελέτες, με τις οποίες, όσοι έζησαν την πιο ριζικά επαναστατική εποχή, τον αιώνα της γαλλικής και της βιομηχανικής επανάστασης, επιχειρούσαν να κατανοήσουν τις με...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

ΡΟΜΑΝΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ
Ο δέκατος ένατος αιώνας είναι ο πατέρας μας. Ο «μακρύς» δέκατος ένατος αιώνας, που αρχίζει από το 1790 περίπου, και φτάνει ως τους πολέμους του 1912, ως τη Μικρασιατική καταστροφή. Οι ρίζες του ελληνισμού μπορεί να εκτείνονται βαθύτερα μέσα στον χρόνο, όμως όλοι οι χυμοί που αντλούνται από το μακρινό παρελθόν μετουσιώνονται μέσα στον κορμό που αρχίζει ν’ αναπτύσσεται μαζί με τις γενιές οι οποίες ανδρώθηκαν στις τρεις κρίσιμες, πριν από την Επανάσταση, δεκαετίες. Τότε, σ’ εκείνα τα λίγα χρόνια, βλέπουμε ν’ αναδύεται γοργά το καινούργιο ιδεο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΥΣΗ
Είναι απόλυτα αλαζονικό και πιθανόν άχρηστο να παρουσιάσει κανείς τον Georges Duby, τον ιστορικό του Μεσαίωνα. Σ' αυτού του είδους τα πορτραίτα υπάρχει πάντα κάτι από τους παλιούς πανηγυρικούς λόγους ή, χειρότερα ακόμη, κάτι από τους επικήδειους που με παγώνει αλλά και μ' ενοχλεί, γιατί υπονοεί ότι αυτός ο νους έφερε σε πέρας τις έρευνές του, ικανοποίησε τις περιέργειές του, σταμάτησε να παράγει. Στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει τίποτα απ' όλα αυτά. Μια, πάντα σχετική, βέβαια, οικειότητα με έναν τέτοιο ερευνητή, μου επιτρέπει να διαβεβαιώ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΣ
Η έκταση της οικονομικής και της πολιτικής μετανάστευσης, η βιαιότητα των εθνικιστικών κινημάτων και των εκδηλώσεων ξενοφοβίας σε πολλά μέρη του κόσμου τα τελευταία χρόνια αναζωπύρωσαν τις θεωρητικές συγκρούσεις γύρω από τη γέννηση, το χαρακτήρα και την πορεία των φαινομένων αυτών και επανέφεραν στο προσκήνιο την αναγκαιότητα της ανανέωσης του επιστημονικού προβληματισμού πάνω στη συγκρότηση της συλλογικής ταυτότητας και της ετερότητας. Η επιστημονική κοινότητα σήμερα, στην προσπάθεια της να κατανοήσει τα συνδεδεμένα φαινόμενα του εθνικισμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ
Ο όρος ιστορία των εννοιών ορίζει σήμερα ένα αυτόνομο πεδίο ιστορικής έρευνας διακριτό από τη γλωσσική ιστορία, την ιστορία των ιδεών, την ιστορία της φιλοσοφίας, την ιστορία της πολιτικής σκέψης, τη διανοητική ιστορία. Οι διαφορετικές ορολογίες που χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν διαφορετικούς τρόπους προσπέλασης του αντικειμένου της, που είναι η γλωσσική οργάνωση της (ιστορικής) εμπειρίας, μαρτυρούν για τις ποικίλες διαδρομές που ακολούθησε ανάλογα με τη χώρα και τη γλώσσα στην οποία εφαρμόστηκε. (. . .) Η επιλογή των μεταφρασμένων κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
(. . .) O τίτλος της εισήγησης, μου λέει ότι πρόκειται να μιλήσουμε για ιστορική έρευνα και ιστορική παιδεία υπάρχει κ’ ένας υπότιτλος: πραγματικότητες και προοπτικές. Εξυπακούεται ότι δεν πρόκειται να εκφωνήσω ένα λογίδριο για την ιστορική μέθοδο ούτε να εκθέσω κάποιο πρόγραμμα για την ανάπτυξη των ιστορικών σπουδών στην Ελλάδα: απλώς θα ήθελα να θυμίσω τους γενικούς κανόνες γύρω από τους οποίους κινείται η ιστορική έρευνα με το συνώνυμό της, θα έλεγα, την ιστορική παιδεία και με το κατηγόρημά της, τις προοπτικές θα ήθελα να θυμίσω περι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ "ΚΛΩΣΤΗΡΙΟΝ ΚΑΙ ΥΦΑΝΤΗΡΙΟΝ Ε. ΛΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΥΙΩΝ ΕΝ ΣΥΡΩ" (ΛΟΥΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ)

Η ΠΟΛΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
Η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού προσπάθησε, με το διεθνές συνέδριο «Νεοελληνική πόλη: Οθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό κράτος» που διοργάνωσε το 1984, να απογράψει, συγκριτικά με άλλες χώρες, το επίπεδο των σχετικών σπουδών στην Ελλάδα. Όπως φαίνεται από τα Πρακτικά του συνεδρίου, που εξέδωσε το 1985 η Εταιρεία, η προσπάθεια αυτή απέβη χρήσιμη και καρποφόρα: δεκάδες οι σύνεδροι, ιστορικοί και αρχιτέκτονες Έλληνες και ξένοι, πολλές πρωτότυπες ανακοινώσεις, διάθεση για επιστημονικό διάλογο. Δεκατρία χρόνια αργότερα, η ίδια Εταιρεία (με...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΥ ΟΔΕΥΕΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ;
Από τότε που εμφανίστηκε ο άνθρωπος πάνω στη γη μπορούμε να πούμε πως το ουσιώδες της ιστορίας του διαφαίνεται στις μετατροπές που διαδοχικά επέφερε στο τοπίο. Καταστροφές, αλλαγές, κατασκευές τοπίων: αυτά τα τρία στοιχεία εκδηλώθηκαν πολύ νωρίς στην ιστορία του ανθρώπου και, σε συνάρτηση με την εξέλιξή του, προσέλαβαν χαρακτήρες όλο και πιο ξεκάθαρους, έκδηλους. Αν η δράση ενός μόνο ανθρώπου πάνω στο περιβάλλον είναι ήδη σημαντική, η δράση ενός μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων μπορεί να έχει τροποποιητικές συνέπειες απόλυτα καθοριστικές. (. ....
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΡΟΜΟΙ ΚΟΙΝΟΙ
Ένα βράδυ, πριν από μερικά χρόνια, σε μια συγκέντρωση του «Μνήμονα» στην οδό Ζωσίμου, κάποιος από τους παρόντες μαθητής της Αικατερίνης, είχε την ιδέα να της αφιερωθεί ένας τόμος με κείμενα γραμμένα από μαθητές της στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Όσοι συμφοιτητές βρισκόμασταν εκεί αρχίσαμε να σχεδιάζουμε την υλοποίησή του. Κι όσοι ειδοποιήθηκαν αργότερα αντέδρασαν με τον ίδιο ενθουσιασμό. Αποφασίστηκε να συμβάλει ο καθένας και η καθεμιά ανάλογα με το «γνωστικό αντικείμενο» που τώρα υπηρετεί, ώστε να καταγραφούν οι πολλαπλές όψεις...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ 1. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ 2. ΤΟ «ΕΡΓΟ» 3. Η ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΝΕΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 4. Ο ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΣ ΤΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ 5. Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ 6. H ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ 7. Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ 8. ΟΙ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ RESUME...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Το 1819 μια σοβαρή κρίση ξέσπασε στην ελληνική κοινότητα της Σμύρνης. Από το Φεβρουάριο ως τον Οκτώβριο εκείνου του χρόνου, ίσως και λίγο αργότερα, η πόλη -και συγκεκριμένα: το ένα τρίτο, περίπου, των κατοίκων- ζει μέσα σε ένα κλίμα έντασης, αγώνων συγκαλυμμένων που διακόπτονται από βιαιότητες και, κάποιες φορές, καταλήγουν σε στάσεις. Δεν αποκλείεται μάλιστα να σημειώθηκε, σε μια ορισμένη στιγμή, επέμβαση της τουρκικής διοίκησης, γιατί οι αρχές φοβήθηκαν πως είχαν να κάνουν με εξέγερση των ραγιάδων εναντίον της οθωμανικής εξουσίας. (. . ....
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ ΟΜΗΡΙΔΗΣ 1784-1872
Στα ερμηνευτικά του εθνικισμού και των εθνικών κινημάτων σχήματα, που έχουν προταθεί από την σχετική βιβλιογραφία, σημαντική θέση κατέχουν οι ομάδες των πρωτοπόρων και υπερμάχων της εθνικής ιδέας, οι δυναμικές μειοψηφίες των ακτιβιστών, χάρη στην δράση των οποίων η εθνική ιδεολογία παύει υπό ορισμένες προϋποθέσεις να είναι υπόθεση ολίγων διανοουμένων και εμπνέει κινήματα, τα οποία στο όνομα του έθνους στοχεύουν σε ανατρεπτικές πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές. Στην ελληνική περίπτωση ποιό άραγε είναι το μέγεθος, η σύνθεση, η ποιότητα και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
ΑΝΝΑ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ: Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΩΝ FERNAND BRAUDEL, ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΑΝΝΑ ΜΑΤΘΑΙΟΥ) OSWYN MURRAY, ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ Η Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΗΔΟΝΗΣ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΚΚΑΣ) MARC BLOCH, ΟΙ ΤΡΟΦΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΓΑΛΛΙΑ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ, ΡΑΝΙΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ) BRUNO LAURIOUX, ΤΑ ΜΕΝΟΥ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΣΙΩΝ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗΣ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΣΦΟΙΝΗ) EMMANUEL LE ROY LADURIE, ΕΝΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΒΙΟ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΟΙ
Άνθρωπος παλαιικός, ο Χρίστος Μανουσαρίδης, όπως κι οι μηχανές του, φάνταζε σε όλους εμάς τους νεότερους, όσους κατεβήκαμε τα σκαλιά πρώτα της Ισαύρων και έπειτα της Ζωσίμου, σαν κάτι που βρισκόταν στο μεταίχμιο της μικρής συλλογικότητάς μας, ξένο και οικείο παράλληλα. Συνεπής στις συναντήσεις τις Τετάρτης, πιστός ακροατής, αποδέκτης σεβασμού και πειραγμάτων από τους μεγαλύτερους, ήταν πάντα έτοιμος να μοιραστεί μα και να μοιράσει: ανάτυπα, συμβουλές, σχόλια, φωτογραφίες, φαγητά και αστεία στις ταβέρνες. Άλλοτε κουρασμένος, αιχμηρός, μονοκ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ