ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ - ΜΝΗΜΩΝ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Ο 19ος αιώνας, ο αιώνας του αστικού πολιτισμού, είχε πολλές και σπουδαίες πνευματικές επιτυχίες, αλλά η πανεπιστημιακή ιστορική επιστήμη, που τότε ακριβώς αναπτύχθηκε, δεν συμπεριλαμβάνεται σ' αυτές. Πραγματικά, σημειώνεται μια οπισθοχώρηση σ' όλους τους τομείς -εκτός από τις τεχνικές της έρευνας- συγκριτικά με τις, συχνά κακοτεκμηριωμένες, θεωρησιακές και εξαιρετικά γενικευτικές μελέτες, με τις οποίες, όσοι έζησαν την πιο ριζικά επαναστατική εποχή, τον αιώνα της γαλλικής και της βιομηχανικής επανάστασης, επιχειρούσαν να κατανοήσουν τις με...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ 1453-1850
Η μελέτη αυτή δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά εδώ και δέκα χρόνια. Η παρούσα έκδοση της είναι απλή επαναδημοσίευση. Το γεγονός ότι δεν έκανα καμιά αναθεώρηση του κειμένου δεν πρέπει να ερμηνευτεί σαν απόδειξη της οριστικότητάς του. Δεν υπάρχει μελέτη πού να μπορεί ν' αντισταθεί στις εισβολές νέων κριτικών θέσεων και ν' αδιαφορήσει στη συσσωρευτική διαδικασία της επιστημονικής γνώσης. Η λειτουργία της επιστήμης είναι οργανική και υπόκειται στο νόμο της ανάπτυξης και αλλαγής. Δέχτηκα λοιπόν την επαναδημοσίευση του κειμένου χωρίς αλλαγές έχοντας ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
-...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Το 1819 μια σοβαρή κρίση ξέσπασε στην ελληνική κοινότητα της Σμύρνης. Από το Φεβρουάριο ως τον Οκτώβριο εκείνου του χρόνου, ίσως και λίγο αργότερα, η πόλη -και συγκεκριμένα: το ένα τρίτο, περίπου, των κατοίκων- ζει μέσα σε ένα κλίμα έντασης, αγώνων συγκαλυμμένων που διακόπτονται από βιαιότητες και, κάποιες φορές, καταλήγουν σε στάσεις. Δεν αποκλείεται μάλιστα να σημειώθηκε, σε μια ορισμένη στιγμή, επέμβαση της τουρκικής διοίκησης, γιατί οι αρχές φοβήθηκαν πως είχαν να κάνουν με εξέγερση των ραγιάδων εναντίον της οθωμανικής εξουσίας. (. . ....
Διαβάστε περισσότερα...

FERNAND BRAUDEL
Ο Fernand Braudel γεννήθηκε στις 24 Αυγούστου 1902 στο Lumeville-en-Ornois, στον νομό του Meuse. Λοραινός λοιπόν και άνθρωπος των συνόρων. Στην ευρωπαϊκή σύμπλεξη των πραγμάτων (και όχι μόνο σ' αυτήν) ο τόπος γεννήσεως χαρακτηρίζει τις "ξεχωριστές προσωπικότητες" και ιδιαιτέρως μάλιστα, τους ανθρώπους των συνόρων. Ο Braudel, αργότερα, θα καταλήξει παριζιάνος, άνθρωπος της πρωτεύουσας, αλλά θα διατηρήσει πάντοτε ένα πελώριο άνοιγμα προς την κατεύθυνση των προβλημάτων και γεγονότων που συμβαίνουν στην άλλη πλευρά (σ' όλες τις άλλες πλευρές) ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΣ
Η έκταση της οικονομικής και της πολιτικής μετανάστευσης, η βιαιότητα των εθνικιστικών κινημάτων και των εκδηλώσεων ξενοφοβίας σε πολλά μέρη του κόσμου τα τελευταία χρόνια αναζωπύρωσαν τις θεωρητικές συγκρούσεις γύρω από τη γέννηση, το χαρακτήρα και την πορεία των φαινομένων αυτών και επανέφεραν στο προσκήνιο την αναγκαιότητα της ανανέωσης του επιστημονικού προβληματισμού πάνω στη συγκρότηση της συλλογικής ταυτότητας και της ετερότητας. Η επιστημονική κοινότητα σήμερα, στην προσπάθεια της να κατανοήσει τα συνδεδεμένα φαινόμενα του εθνικισμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
(...) Το «άνοιγμα» αυτό σε νέα ζητήματα, σε ανθρωπολογικά τρόπον τινά θέματα, δεν αποτελεί βέβαια ίδιον της γερμανόφωνης ιστοριογραφίας των τελευταίων χρόνων. Ένας λοιπόν ακόμη στόχος αυτού του τόμου: να δώσει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να συγκρίνει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διαφορετικής παράδοσης ιστοριογραφίες, να εντοπίσει συγκλίσεις και αποκλίσεις. Άλλωστε κατά βάση, όπως πιστεύουμε - και όσο η θεματική όσο και η βιβλιογραφία των ενδεικτικών αυτών άρθρων το επιβεβαιώνουν -, η ιστορία στο γερμανόφωνο χώρο διεξάγεται συνειδητά και με εν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ
«Τι πρόσφερε η Ισπανία στην επιστήμη; Τίποτα». απαντάει με βεβαιότητα η Εγκυκλοπαίδεια του Ντιντερό. Σήμερα, δύο αιώνες μετά, και σε έναν τόμο «γνωριμίας», τη θέση του αφορισμού παίρνουν άλλα ερωτήματα: Ποια είναι η πορεία της ισπανικής επιστήμης στις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα και γιατί ακολουθήθηκε αυτή η πορεία; Και πιο συγκεκριμένα, ποια είναι η πορεία της ισπανικής ιστοριογραφίας; Τι παρήγαγαν και ποια γνώμη έχουν για την παραγωγή τους οι ισπανοί ιστορικοί; (...) Τα κείμενα που συλλέχθηκαν στον παρόντα τόμο εκπροσωπούν όλες ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο J.P. FALLMERAYER ΚΑΙ Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΣΤΟΡΙΣΜΟΥ
Στη μελέτη αυτή θα περιοριστώ στην εξέταση (. . .) του ρόλου που διαδραμάτισε το έργο του Fallmerayer, ιδιαίτερα η θεωρία του για την καταγωγή των νεοελληνικών, κατά τη γένεση και την ανάπτυξη των νεοελληνικών σπουδών. Το φαινόμενο αυτό έχει γενικά αναγνωριστεί από παλιά, δεν έχει γίνει εντούτοις μέχρι σήμερα καμιά προσπάθεια για τη συστηματική ερμηνεία του. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η μαρξιστική ή ιστορική υλιστική ιστοριογραφία έχει αναμφισβήτητα προσφέρει μερικές από τις παραγωγικότερες και προκλητικότερες αναλύσεις της νεότερης κοινωνικής και οικονομικής ιστοριογραφίας. Αυτό είναι γεγονός τόσο για τη Βρετανία και την Ευρώπη, δυτική και ανατολική, όσο και για τις Η.Π.Α. καθώς και για εκείνες τις χώρες οι οποίες κατατάσσονται, ομολογουμένως κάπως άκομψα, από τους πολιτικούς και οικονομικούς σχολιαστές στον Τρίτο Κόσμο. Και όμως, η μαρξιστική ιστορία και έρευνα παραμένει στη Βρετανία (και κατέληξε πρόσφατα στη Γαλλία)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΡΟΜΑΝΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ
Ο δέκατος ένατος αιώνας είναι ο πατέρας μας. Ο «μακρύς» δέκατος ένατος αιώνας, που αρχίζει από το 1790 περίπου, και φτάνει ως τους πολέμους του 1912, ως τη Μικρασιατική καταστροφή. Οι ρίζες του ελληνισμού μπορεί να εκτείνονται βαθύτερα μέσα στον χρόνο, όμως όλοι οι χυμοί που αντλούνται από το μακρινό παρελθόν μετουσιώνονται μέσα στον κορμό που αρχίζει ν’ αναπτύσσεται μαζί με τις γενιές οι οποίες ανδρώθηκαν στις τρεις κρίσιμες, πριν από την Επανάσταση, δεκαετίες. Τότε, σ’ εκείνα τα λίγα χρόνια, βλέπουμε ν’ αναδύεται γοργά το καινούργιο ιδεο...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ ΟΜΗΡΙΔΗΣ 1784-1872
Στα ερμηνευτικά του εθνικισμού και των εθνικών κινημάτων σχήματα, που έχουν προταθεί από την σχετική βιβλιογραφία, σημαντική θέση κατέχουν οι ομάδες των πρωτοπόρων και υπερμάχων της εθνικής ιδέας, οι δυναμικές μειοψηφίες των ακτιβιστών, χάρη στην δράση των οποίων η εθνική ιδεολογία παύει υπό ορισμένες προϋποθέσεις να είναι υπόθεση ολίγων διανοουμένων και εμπνέει κινήματα, τα οποία στο όνομα του έθνους στοχεύουν σε ανατρεπτικές πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές. Στην ελληνική περίπτωση ποιό άραγε είναι το μέγεθος, η σύνθεση, η ποιότητα και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΑΛΑΜΙΝΙΑΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
Θεωρώ χρήσιμο να δημοσιεύσω ένα σύνολο σαλαμινιακών εγγράφων, τα οποία χρονολογούνται από περίπου τα μέσα του 18ου αιώνα ως τα μέσα του 19ου. Από τα έγγραφα αυτά είκοσι δύο (22) τελούσαν υπό την κατοχή μου, και άλλα είχαν τεθεί στη διάθεσή μου κατά καιρούς και προσκαίρως από ιδιώτες, τα είχα δε αντιγράψει άλλα με μέτρια και άλλα με αρκετή επιμέλεια. Περιλαμβάνω όμως ακόμη και έξη, ήδη δημοσιευμένα, για να είναι σ' ένα απαρτισμένο ήδη, έστω μικρό σώμα αρχειακού υλικού, αμεσότερον προσιτά σε όσους τυχόν ενδιαφέρονται για τα σαλαμινιακά πράγμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΥΣΗ
Είναι απόλυτα αλαζονικό και πιθανόν άχρηστο να παρουσιάσει κανείς τον Georges Duby, τον ιστορικό του Μεσαίωνα. Σ' αυτού του είδους τα πορτραίτα υπάρχει πάντα κάτι από τους παλιούς πανηγυρικούς λόγους ή, χειρότερα ακόμη, κάτι από τους επικήδειους που με παγώνει αλλά και μ' ενοχλεί, γιατί υπονοεί ότι αυτός ο νους έφερε σε πέρας τις έρευνές του, ικανοποίησε τις περιέργειές του, σταμάτησε να παράγει. Στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει τίποτα απ' όλα αυτά. Μια, πάντα σχετική, βέβαια, οικειότητα με έναν τέτοιο ερευνητή, μου επιτρέπει να διαβεβαιώ...
Διαβάστε περισσότερα...

Εννέα επεισόδια από την Επανάσταση του 1821
Η επέτειος των 200 ετών από την επανάσταση του 1821 τόνωσε το ερευνητικό και ευρύτερο ενδιαφέρον για το θέμα, κινητοποίησε δυνάμεις και προωθήθηκαν εκδοτικές, συνεδριακές και άλλες δράσεις. Ο εκδοτικός πλούτος που την συνόδευσε, άλλοτε έφερε στο φως πρωτότυπες μελέτες ως προς την τεκμηρίωση ή και ως προς τα ερωτήματα, ενώ άλλοτε προσέφερε πονήματα που απευθύνονται στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Η ΕΜΝΕ, πιστή στην ιστοριογραφική παράδοση που υπηρετεί επί 50 χρόνια, οργάνωσε συνέδρια και εκδόσεις για την Επανάσταση και ανάμεσά τους δρομολόγ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ (1776-1830)
Η "Εποχή των Επαναστάσεων", όπως την έχει ονομάσει ο Eric Hobsbawm στο κλασικό πλέον έργο του, ορίζεται από τον μετασχηματισμό που υπέστη η ανθρωπότητα με σημείο αφετηρίας τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 και καταληκτήριο σημείο τις επαναστάσεις του 1848 στην Ευρώπη. Στο διάστημα αυτό, όλες σχεδόν οι χώρες αισθάνθηκαν τις συνέπειες της "διττής" επανάστασης, περισσότερο πολιτικής στη Γαλλία και βιομηχανικής στην Αγγλία, που έθεσε τα θεμέλια της αστικής φιλελεύθερης κοινωνίας. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ (ΔΙΤΟΜΟ)
Μια ανακοίνωση με τίτλο Τεργέστη μια πόλη της διασποράς σε συμπόσιο με γενικό θέμα τη Νεοελληνική Πόλη θα ξένιζε πραγματικά αν δεν κάλυπτε την ανακοίνωση αυτή το πρώτο σκέλος του υπότιτλου: Οθωμανικές κληρονομιές. Οι οικονομικοκοινωνικοί παράγοντες και η ιστορική συγκυρία, που αποτελούν το πλαίσιο για τη νέα φάση στην εξέλιξη των παροικιών στις αρχές του 18ου αι. είναι συνακόλουθα μετασχηματισμών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι σχέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κυρίως με τη Μοναρχία των Αψβούργων, ιδιαίτερα μετά τη συνθήκη του Passarow...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΔΗΓΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ 1821-1949 (ΛΟΥΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΠΟΛΕΜΗ ΠΟΠΗ)
Ο πυρήνας του αρχείου εντοπίστηκε το καλοκαίρι του 1975. Το μισό υλικό ήταν στοιβαγμένο σ' ένα δωμάτιο του δημαρχιακού μεγάρου το οποίο κάποτε ήταν το δημοτικό φαρμακείο. Το υπόλοιπο βρισκόταν σ' έναν από τους "πύργους" του ίδιου μεγάρου, και σ' άλλους χώρους. Το φθινόπωρο του 1975 η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού δέχθηκε να αναλάβει την ταξινόμηση του αρχείου. Την άνοιξη του 1976 μια ομάδα πήγε στην Ερμούπολη για να διερευνήσει τη φύση και την έκταση του υλικού. Διαπιστώθηκε ότι τα χρονικά όρια κυμαίνονταν από το 1830 περίπου ως τα τέλη...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
-...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ
Ο όρος ιστορία των εννοιών ορίζει σήμερα ένα αυτόνομο πεδίο ιστορικής έρευνας διακριτό από τη γλωσσική ιστορία, την ιστορία των ιδεών, την ιστορία της φιλοσοφίας, την ιστορία της πολιτικής σκέψης, τη διανοητική ιστορία. Οι διαφορετικές ορολογίες που χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν διαφορετικούς τρόπους προσπέλασης του αντικειμένου της, που είναι η γλωσσική οργάνωση της (ιστορικής) εμπειρίας, μαρτυρούν για τις ποικίλες διαδρομές που ακολούθησε ανάλογα με τη χώρα και τη γλώσσα στην οποία εφαρμόστηκε. (. . .) Η επιλογή των μεταφρασμένων κ...
Διαβάστε περισσότερα...