ΙΔΡΥΜΑ ΚΩΣΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΟΥΡΑΝΗ

RIME IMPROVVISATE (1822)
«Ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798, ένα μόλις έτος μετά την προσάρτηση των Επτανήσων στη Γαλλία. Ωστόσο, παρότι το νησί δεν αποτελούσε πλέον βενετική κτήση (1386-1797), παρέμεινε ομιλούμενη η ιταλική γλώσσα και δέσποζε ο ιταλικός πολιτισμός. Ούτε η γαλλική κατοχή (1797-1799 / 1807-1814) ούτε η αγγλική που ακολούθησε (1814-1863) μείωσαν τις στενές σχέσεις των Ιονίων νησιών με την προς δυσμάς χερσόνησο που εξακολουθούσε να τα αγκαλιάζει. Εξάλλου, πολλοί ιταλοί λόγιοι, εξόριστοι και κατατρεγμένοι από τους α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΡΙΣΕΥΓΕΝΗ
[...] Η συγκέντρωση του σχετικού υλικού οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι τα θεατρικά ενδιαφέροντά του ξεπερνούν τόσο σε έκταση όσο και σε βάθος αυτό που νομίζαμε ώς σήμερα "θεατρικό Παλαμά". Σε καμιά περίπτωση δεν περιορίζεται μόνο στη συγγραφή της "Τρισεύγενης" ήδη πολύ νωρίτερα υπάρχουν θεατρικά βιώματα και σκηνικές συγκινήσεις η απόρριψη και η άτυχη πορεία της "μοναχοκόρης" του ίσως έπαιξαν κάποιο ρόλο στο να μη γράψει πια άλλα θεατρικά έργα, άν και ο ίδιος σχεδίαζε ώς τα βαθιά γεράματα τη συγγραφή δραματικών έργων με αρχαία, βυζαντινή και ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΦΛΟΓΕΡΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ
[...] Η πίστη στην αντοχή και διάρκεια του Ελληνισμού δεν έχει καμιά σχέση με κανενός είδους σωβινισμό, ιδεολογία άλλωστε που απέρριπτε με αποτροπιασμό ο Παλαμάς. Το έργο είναι βαθιά ρωμαντικό -όχι με την τρέχουσα σημασία, του όρου- άλλα γιατί ενσαρκώνει τη χαρακτηριστικότερη ιδέα του ρωμαντικού ιστορισμού, που είναι η ενότητα και η διάρκεια του Ελληνισμού. Παρ' όλ' αυτά η Φλογέρα του Βασιλιά δεν είναι ιστορικό ποίημα, υποβαστάζεται όμως από την ελληνική ιστορία τεσσάρων χιλιάδων χρόνων. Πραγματικά, πρόκειται για μιαν από τις σπουδαιότερες...
Διαβάστε περισσότερα...

ΩΔΑΙ
Η τροχιά, που διαγράφουν η ζωή και το έργο του Ανδρέα Κάλβου ως την εποχή που δημοσιεύει τις "Ωδές", ορίζεται και χαρακτηρίζεται από δυό καίρια γεγονότα τη Γαλλική και την Ελληνική Επανάσταση. Ορίζεται, μια και οι πιο σημαντικοί σταθμοί της ζωής του βρίσκονται χρονικά ανάμεσά τους. Χαρακτηρίζεται , επειδή κατά ένα μεγάλο ποσοστό το έργο του είναι ιδεολογικό τέκνο της πρώτης και υμνεί τη δεύτερη. Τα παραπάνω δεν υποδηλώνουν καθόλου ότι τα γεγονότα αυτά περιορίζουν το έργο του . Η διαμόρφωση του ποιητικού προσώπου του οφείλεται σε πολλούς π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΡΟΙΔΗΣ: ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
[...] Τα κείμενα, παρά την καταβύθισή τους στον χρόνο, μπορούν να αναδυθούν στην περιοχή του καίριου νοήματος, όταν έχουν την τύχη να ανοίξουν το ιστορικό κέλυφός τους σε μια ανάγνωση που έχει ισχυρούς λόγους να τα διεκδικεί ως συμμάχους ή αντιπάλους για τις δικές της παρούσες ανάγκες. Δεν αρκεί η φιλολογική ικανότητα (όσο και αν κρίνεται απαραίτητη) για τη διεκδίκηση αυτή χρειάζεται και οι ερμηνευτικός ζήλος, που πρέπει να καθοδηγεί τη θεωρητική αναζήτηση στη σύνθεση της λογοτεχνικής ανάγνωσης. Αν η φιλολογική γνώση και φροντίδα προφυλάσ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ
Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος (1867 - 1911), φύση ευαίσθητη, μελαγχολική, ρομαντική, αποζητούσε τη ρέμβη και τη μοναξιά και τρεφόταν από τους καρπούς των κήπων του αισθητισμού. Η ωραιοπάθεια και η ωραιολατρεία του, η εκλογή της σπάνιας λέξης και το κυνήγι του περίτεχνου ή του ασυνήθιστου στην έκφραση φανερώνουν πολύ καλά τι οφείλει το πνεύμα του και το ύφος του στους συγγραφείς του καλλιτεχνικού αυτού κινήματος, που βρισκόταν στην ακμή του ακριβώς στα χρόνια, κατά τα οποία ο ίδιος διαμορφωνόταν πνευματικά: στα 1891 - 1895 π.χ. ο Wilde και ο D...
Διαβάστε περισσότερα...

28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΩΝ
Προλεγόμενα στον τόμο τούτον δεν χρειάζονται. Απαραίτητη μόνο η αναφορά στα Προλεγόμενα του προηγούμενου τόμου, αριθ. 4 της Βιβλιοθήκης του "Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη", και η εξήγηση ότι ο όγκος των πανηγυρικών λόγων Ακαδημαικών για την 25η Μαρτίου 1821, -σελ. 1024, - μας υποχρέωσε να συγκεντρώσουμε σε χωριστό τόμο τους πανηγυρικούς λόγους για την 28η Οκτωβρίου 1940. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΒΙΛΧΕΛΜ ΜΑΙΣΤΕΡ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Εφέτος συμπληρώνονται διακόσια ακριβώς χρόνια από την πρώτη έκδοση τον μυθιστορήματος τον Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) Τα χρόνια μαθητείας του Βίλχελμ Μάιστερ, η, ακριβέστερα, από την έναρξη της τμηματικής του εκτύπωσης σε τέσσερις τόμους μέσα σε δύο χρόνια (1795/1796) από τον Εκδοτικό Οίκο του Γιόχανν Φρίντριχ Ούνγκερ (Johann Friedrich Unger) του Βερολίνου. Από τις πληροφορίες, που συγκεντρώσαμε, και από τις όσο γινόταν επισταμένες έρευνες, που κάναμε, σχηματίσαμε την εντύπωση πώς το έργο αυτό του Γκαίτε μάλλον δεν θα πρέπει να ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Η έκδοση αυτή των Ποιημάτων του Λορέντζου Μαβίλη έγινε με βάση τα χειρόγραφα του ποιητή και τις πρώτες δημοσιεύσεις των έργων του. Ο κύριος όγκος των χειρογράφων του Μαβίλη βρίσκεται στο Αρχείο του, που είναι κατατεθειμένο από χρόνια στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών ( Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μερικά χειρόγραφα νεανικών έργων του ποιητή βρίσκονται στη βιβλιοθήκη της "Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας". (Περισσότερα για το θέμα των χειρογράφων και τον τρόπο που έγινε η έκδοση βλ. στην "Εισαγωγή", κεφ. "Η...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΟΥΚΗΣ ΛΑΡΑΣ ΚΑΙ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
Η σταδιοδρομία του Βικέλα (1835-1908) είναι δυνατόν να διακριθεί σε 3 κύριες φάσεις. Στην πρώτη κυριαρχεί η εμπορική του ιδιότητα. Πρόκειται για την περίοδο 1852 έως το 1876 κατά την οποία εργάζεται -πρώτα ως μαθητευόμενος μετά ως υπάλληλος και τελικά ως συνέταιρος- κοντά στους θείους του Λέοντα και Βασίλειο Μελά που επιδίδονται με επιτυχία σε εμπορικές επιχειρήσεις. Στα χρόνια αυτά βάζει τις βάσεις της οικονομικής τoυ ανεξαρτησίας που θα του δώσει την δυνατότητα να ικανοποιήσει την αγάπη του για τα γράμματα, η οποία είχε ήδη εκδηλωθεί με ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΛΑΜΨΗ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
«Εισαγωγή: Η Λάμψη του χρήματος στη νεοελληνική λογοτεχνία. Από την κρητική αναγέννηση στην αυγή του 21ου αιώνα - από τα έργα τέχνης στα αντικείμενα και στα θεάματα»: Η ιδέα για την έκδοση αυτού του συλλογικού τόμου γεννήθηκε στη Λιλ, στο πλαίσιο του 20ού Διεθνούς Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Γαλλόφωνων Πανεπιστημίων, που διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Charles de Gaulle-Lille 3 και το CNRS το 2007, με θέμα τα όρια και τη ρευστότητά τους στον νεοελληνικό κόσμο. Πώς συνέβη όμως ένα συνεδριακό θέμα τόσο ρευστό και φευγαλέο να συνδέεται μ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΓΚΩΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΥΓΟ ΦΟΣΚΟΛΟ
Η Ακαδημία Αθηνών μου έκαμε την τιμή να αναθέσει σ' εμένα την εκφώνηση του Πανηγυρικού Λόγου (στις 12 Δεκεμβρίου) για τον εορτασμό των διακοσίων χρόνων από τη γέννηση στη Ζάκυνθο (στις 26 Ιανουαρίου 1778) του Έλληνα ποιητή Νικολάου Ούγου Φόσκολου. Ο Φόσκολος υπήρξε κατά γενική παραδοχή και καθιέρωση ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του δέκατου ενάτου αιώνα, δίπλα στον Λεοπάρντι, στον Μπάιρον, στον Πόε, στον Ουγκό. Πασίγνωστο είναι ότι έγραψε τα ποιήματά του στην ιταλική γλώσσα. Και, όπως είχε χαρακτηρίσει ο αείμνηστος Μαρίνος Σιγούρος, "...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ
Ο Κωνσταντίνος Ράμφος, εκατό και πλέον χρόνια από τον θάνατό του (Οκτώβριος 1871), εξακολουθεί να παραμένει ένας αγνοημένος συγγραφέας και ένας εν πολλοίς, άγνωστος άνθρωπος. Πράγματι, την στιγμή όπου κάποιος, παρακινημένος από το λογοτεχνικό του έργο θα θελήσει να γνωρίσει τον άνθρωπο, να προσοικειωθεί την προσωπικότητά του, θα συνειδητοποιήσει γλήγορα πως έχει στη διάθεσή του πολύ λίγα στοιχεία που θα του επιτρέψουν να παρακολουθήσει τον βίο του, ένα βίο μακρό αν αναλογισθούμε ότι καλύπτει εικοσιπέντε χρόνια του 18ου και εβδομήντα του 19...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Τριανταπέντε χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του, ο ποιητής Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος κατείχε μια πρώτη θέση στις προτιμήσεις Ελλήνων αναγνωστών, ενώ και αρκετά αργότερα η συμβολή του στην ελληνική λογοτεχνία επρόκειτο να εκτιμηθεί έμπρακτα, με την απόδοση ποιημάτων του στη δημοτική. Αλλά εδώ και πολλές δεκαετίες δεν έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των σπουδαστών της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, που και αυτές υπαγορεύτηκαν από τις ανάγκες της ιστορικής έρευνας και περιορίστηκαν κατά κανόνα στη διατύπωση γενικών κρίσεων...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1894-1932
Κήπε του Απρίλη μέσ' στο φως μύρια πουλιά όλη μέρα Χαιρόσουν όμως έπρεπε ν' αρχίση να νυχτώνη, Να σε σκεπάσουν οι σκιές της λύπης πέρα ως πέρα Για να τ' ακούσης μέσα σου το μουσικό τ΄αηδόνι... [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη έχουν την υπόθεσή τους παρμένη από τη ζωή στη Σκιάθο ή την Αθήνα, αλλά αυτό το ηθογραφικό τους υπόβαθρο υπακούει στις προδιαγραφές του ρεαλισμού: η πιστή απόδοση της καθημερινής πραγματικότητας παραπέμπει στην αναζήτηση της άλλης, της αληθινής πραγματικότητας, που την έχει αμαυρώσει "το κράτος της αμαρτίας". Ο ρεαλισμός, εκφράζοντας το θετικιστικό πνεύμα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, έχει ως αντικειμενικό σκοπό να συλλάβει την πραγματικότητα και έρχεται ως αντίδραση κατά του ρομαντικού ιστορικού μυθιστορή...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Όλα τα χειρόγραφα κείμενα που φαίνονται άψυχα όταν αυτοί που τα έγραψαν δεν υπάρχουν πια, στην πραγματικότητα πάλλονται από ζωή όταν ο μελετητής σκύψει πάνω τους με βαθιά συμπάθεια και αγάπη. Έτσι, δεν μπορεί κανείς να φανταστεί τι καθοριστικά βιώματα περιέχει η μικρή ατζέντα από καφετί δέρμα, που το πρώτο και το τελευταίο της εσώφυλλο διακοσμούν χρυσοί κρίνοι πάνω σε λευκό φόντο, κατά τα γαλλικά ή και τα φλωρεντιανά πρότυπα. Σ' αυτήν ο Άγγελος Σικελιανός καταγράφει σκέψεις κι εντυπώσεις κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του με τον Νίκο Καζαντ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο Χατζόπουλος, μολονότι δεν υπήρξε συστηματικός κριτικός, δεν καλλιέργησε την κριτική σαν πάρεργο: είναι ο τέταρτος πόλος του δημιουργικού του έργου, τμήμα αναπόσπαστο ενός ευρύτερου συνόλου, η μελέτη του οποίου θα συμβάλει καθοριστικά στην αντικειμενική αποτίμηση της συνολικής προσφοράς του στα γράμματά μας. Άνθρωπος με βαθιά μόρφωση - ο πιο διαβασμένος, ίσως απ' τους συγχρόνους του μετά τον Παλαμά - καλλιεργημένος, ευαίσθητο δέκτης των καινούργιων μηνυμάτων, ανήσυχος, παρατηρητικός, οξύνους, φύσει ειλικρινής και αυστηρός, ασχολήθηκε με τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ
[...] Ο Χατζόπουλος ζούσε μέσα στην ελληνική λογοτεχνική παράδοση του καιρού του [...]. Του άρεσαν τα δεσμά - η παράδοση, οι περιορισμοί και η σιγουριά της - μα τον καλούσε και η απελευθέρωση [...]. Είναι σωστή, ειδικότερα για την πεζογραφία του, η παρατήρηση τούτη του Παρορίτη: "Το διήγημά του στέκει σε μεταβατική εποχή πίσω το χωριό και μπρος η πόλη". Και το αποφασιστικό βήμα δεν το κάνει ούτε στο "Φθινόπωρο", στο ωριμότερο και πιο "απελευθερωμένο", όπως θα δούμε, πεζογράφημά του. Πάντα στην επαρχία, στους ανθρώπους της, στη μικρή ζωή τ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΥΘΕΝΤΗΣ ΤΟΥ ΜΩΡΕΩΣ
[...] Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής ήταν ένας Φαναριώτης με ευρεία καλλιέργεια και με γνώσεις ξένων γλωσσών, ένας ακούραστος λόγιος με αδιάκοπη δράση, που έγραφε και δημοσίευε ακατάπαυστα - όχι αποκλειστικά και μόνο ένας λογοτέχνης. Όλα τα βιογραφικά του στοιχεία μας τα δίνει ο ίδιος στους τέσσερις τόμους των Απομνημονευμάτων του (1894, 1895 και 1930) με περισσόλογες αναπτύξεις, αλλά και με γραφικές λεπτομέρειες, που αποδίδουν την ιδιωτική ζωή και την καθημερινή πραγματικότητα εκείνης της εποχής. [...] (ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...