ΙΔΡΥΜΑ ΜΩΡΑΙΤΗ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΟΓΡΑΦΙΑ
Με τον όρο επιστολογραφία εννοούμε τα έργα της αρχαίας γραμματείας που έχουν συνταχθεί ως επιστολές ή τους έχει δοθεί επιστολική μορφή. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΑΡΧΙΑ
Το κείμενο που ακολουθεί είναι σειρά πέντε μαθημάτων που ο Νίκος Σβορώνος έδωσε στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1981, με θέμα τη βυζαντινή επαρχία. Όταν κάποιος διαβάζει το κείμενο αυτό, ενδέχεται να το εκλάβει ως το εγχειρίδιο οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας του Βυζαντίου, που λείπει από την ελληνική βιβλιογραφία. Ωστόσο, ο Νίκος Σβορώνος ήταν κατά των εγχειριδίων, γιατί, όπως έλεγε, το εγχειρίδιο τείνει να σβήσει τα ίχνη μιας προσωπικής εμπειρίας, αναγκάζει το συγγραφέα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΘΝΟΣ - ΚΡΑΤΟΣ - ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ
(. . .) Στην Εταιρεία Σπουδών σκεφτήκαμε να σηματοδοτήσουμε το περιεχόμενο και τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις του φαινομένου εθνικισμός μέσω του θέματος του Συμποσίου να υποβάλουμε, αλλιώτικα, τη σχέση: έθνος-κράτος-εθνικισμός δεν θελήσαμε, βέβαια, με αυτή τη σηματοδότηση να δεσμεύσουμε κάθε ανακοίνωση χωριστά να προσεγγίσει αυτή τη σχέση σκεφτήκαμε ότι καλά θα ήταν αν αυτή αναδεικνυόταν από το σύνολο των εργασιών του Συμποσίου και αυτό το σύνολο να αποτελέσει το έντυπο σχετικό τεκμήριο. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΕΝΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ
Τα "Δημιουργημένα συμφέροντα" παίχτηκαν πρώτη φορά στο Θέατρο Λάρα της Μαδρίτης το 1907. Ο συγγραφέας τα χαρακτηρίζει "κωμωδία ανδρεικέλων", όμως αυτό δεν σημαίνει πως υστερούν σε ψυχολογία. Τα ανδρείκελα του Μπεναβέντε εκφράζουν ανθρώπινες σχέσεις και καταστάσεις, ακόμα και αιώνιες αλήθειες. Οι περιπέτειες του τυχοδιώκτη Λέαντρου και του υπηρέτη του, που ακούει στο όνομα Κρισπίν, κατάγονται από τη novela picaresca, ένα αντι-ηρωικό λογοτεχνικό είδος που ευδοκίνησε στην Ισπανία το 17ο αιώνα. Αυτός ο Κρισπίν, δραπέτης από τα κάτεργα όπου τρα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
Στην εποχή μας διαπιστώνεται η αναβίωση του αποκρυφισμού, του εσωτερισμού, η εμφάνιση νέων λατρειών και ακόμη μιας μεταμοντέρνας μορφής θρησκείας. Παρατηρούνται αναβιώσεις μαγικών τρόπων σκέψης, προ-επιστημονικών και προ-κριτικών τρόπων αντίληψης σε ένα σύγχρονο πλαίσιο ατομικών στρατηγικών. Παράλληλα, ακόμη και στο δυτικό κόσμο, ο επιστημονικός ορθολογισμός δεν είναι προσφιλής στο ευρύ κοινό, η σχέση με τον επιστημονικό τρόπο σκέψης είναι μόνο μερική. Επιπλέον διαπιστώνεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος είναι απορροφημένος από το παρόν, συμπερ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΔΡΟ
(. . .) «Το κορίτσι από την Άνδρο», έργο τυπικά μενανδρικό, κυλάει αβίαστα στο ρυθμό μιας ανάλαφρης κι ευχάριστης ιστορίας, με χαρακτήρες ανθρώπινους κι αληθινούς, που τα αισθήματά τους, οι αντιδράσεις τους στις διάφορες καταστάσεις, κρατιούνται σ' ένα επίπεδο αξιοπρέπειας και καλοσύνης. Από την άποψη αυτή το έργο μπορεί να χαρακτηριστεί σαν μια «κομεντί», το είδος του θεάτρου που κυριάρχησε πολύ αργότερα στον ευρωπαϊκό χώρο. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ (19 ΚΑΙ 20 ΜΑΡΤΙΟΥ 2004)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ: Σάββας Κονταράτος Χαράλαμπος Πασσαλής: Συστήματα μαγικής σκέψης στις αρχές του 21ου αιώνα - Η περίπτωση της αστρολογίας Δημήτριος Σταματόπουλος: Η θρησκεία ως ορθολογική επιλογή - Κριτικές προσεγγίσεις στη διαδικασία αναβίωσης των θρησκειών στην Ανατολική Ευρώπη Φωτεινή Τσαλίκογλου: Η τέχνη των ψυχασθενών - Οι περιπέτειες μιας κοινωνικής αξιοποίησης Θανάσης Χατζόπουλος: Λόγος και πράξη στη δοκιμή της πραγματικότητας - Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση Θανάσης Τζαβάρας: Είναι το φροϋδικό ασυνείδητο ανορθολογικό; Κατερίνα Κο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ, ΚΡΙΣΙΜΗ ΔΩΔΕΚΑΕΤΙΑ
(. . .) Η "Επιθεώρηση Τέχνης" είχε να παίξει, στις περιοχές των Γραμμάτων και της Τέχνης, της Ιστορίας και των αντίστοιχων επίκαιρων προβλημάτων, συγκεκριμένο πολιτικό ρόλο στο επίπεδο της ιδεολογίας είχε, με άλλα λόγια, να προβάλλει και, όσο μπορούσε, να προωθεί ορισμένες θέσεις για τα ζητήματα που την απασχολούσαν. Στο Δ.Σ. της "Εταιρείας Σπουδών" σκεφτήκαμε τούτο το Συμπόσιο, με σκοπό να αποκρυπτογραφηθούν οι θέσεις αυτές, μέσω της μελέτης των περιεχομένων του περιοδικού, αποκλειστικά. Να δούμε τι μπορούσε να αποκομίσει ο ενήμερος μελε...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ (ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ 16 ΚΑΙ 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 2007)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ Ν. ΚΑΡΑΠΙΔΑΚΗΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ ΣΤΟ ΜΑΚΡΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ. ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑ ΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Σ. ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ: GOLIARDI, CARMINA BURANA. ΕΝΑ ΦΩΣ ΣΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ Σ. ΚΟΝΤΑΡΑΤΟΣ: Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΩΡΙΜΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ Σ. ΜΑΚΡΗΣ: Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΟΝ ΥΣΤΕΡΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ. Η "ΦΩΤΕΙΝΗ" ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΣΙΚΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ MARSIGLIO OF PADUA Μ. ΒΕΛΛΑΣ: ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΣΚΟΤΕΙΝΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ Σ. ΒΕΛΤΣΟΣ: ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ Σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ, ΜΙΑ ΕΠΑΝΕΚΤΙΜΗΣΗ
[...] Κατά παράδοση, επίσης, η αφεντιά μου προσφωνεί ομιλητές και ακροατές με σύντομο εισαγωγικό λογύδριο. Ότι θα επιχειρήσουμε την κάθαρση του Μαρξ από το μαρξισμό έγραψε μια εφημερίδα αναγγέλλοντας τις επικείμενες εργασίες του Συμποσίου μας: ή δεν κατάλαβαν ή αυτό επιθυμούν άλλωστε, αν συμβαίνει το δεύτερο, δεν είναι οι μόνοι που το επιθυμούν. Στη δική μου την αντίληψη, όταν αισθανόμαστε την ανάγκη να επανεκτιμήσουμε κάτι, ήδη αυτό το "κάτι", έχει αναγορευθεί σε δυναμική έννοια, σε δυναμική θεωρία στην περίπτωσή μας σε κάτι που υπόκειτα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΑΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ, ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Κάθε μεστή και ταυτόχρονα ιδιόμορφη πολιτική έννοια, όπως ο λαϊκισμός, που έρχεται να ανανοηματοδοτήσει καίρια το πεδίο της πολιτικής συμπεριφοράς και να διαμορφώσει άποψη πάνω στα ζητήματα της επικαιρότητας, τείνει να μελετάται από επιστημονικές κοινότητες που συγκροτούνται σε ανταγωνιστική διάταξη. Όπως αλλού, έτσι και με το λαϊκισμό, λαμβάνει σταδιακά χώρα ένας κοινός βηματισμός μεταξύ "ομοϊδεατών", μία γενικότερη αίσθηση του ανήκειν σε στρατόπεδα, σχολές και τάσεις, μία πάλη απορρόφησης πόρων και μία ρητή ή υπόρρητη επιδίωξη απόλυτης ε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ '40
Όταν το Δ.Σ. της "Εταιρείας Σπουδών" αποφάσισε να οργανώσει αυτό το επιστημονικό Συμπόσιο, τα παράλληλα που εν τω μεταξύ προέκυψαν δεν ήταν καθόλου αυτονόητα: ο λεγόμενος Πόλεμος του Κόλπου, Παγκόσμιος, κατά τη γνώμη μου, από μερικές απόψεις, και ο πρώτος, ισχυρίζομαι, της Τρίτης Βιομηχανικής ή Τεχνολογικής Επανάστασης, πρόσθεσε στην ιστοριογραφία μια απροσδόκητη εμπειρία το ιστοριογραφικό υποκείμενο, αναγκαστικά καθοδηγούμενο και από τη δική του πραγματικότητα, την οποία χρησιμοποιεί ως αναλυτικό εργαλείο, θα αναζητήσει τώρα και άλλες όψ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΛΛΗ ΠΑΤΡΙΔΑ
Αγαπητοί φίλοι, Η τραγική επικαιρότητα, των ημερών μας και των τελευταίων χρόνων, που έχει αποκτήσει το προσφυγικό πρόβλημα, είτε στη χώρα μας με την ακατάσχετη άφιξη προσφύγων -των μεταναστών όπως τους αποκαλούμε- από την Αλβανία, από το Πακιστάν, από την πρώην Σοβιετική Ένωση και από αλλού, είτε στην ευρύτερη Ευρώπη με τις νομοθετήσεις κατά των μεταναστών και με την έξαρση του ρατσισμού, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι έχει οδηγήσει την κοινωνία μας σε συνειρμούς για τα δικά της αντίστοιχα και ανάλογα δράματα του πρόσφατου και του κάπως μακ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ
Απορία, θεμιτή και αναγκαία, προκαλεί η παρουσίαση στην ελληνική βιβλιογραφία, σε αυτή την αρχή της δεκαετίας του '80, ενός τόμου με το γενικό τίτλο "Ψυχανάλυση και Ελλάδα". Απορία, που δεν διευκρινίζεται επαρκώς από τον υπότιτλο: "Στοιχεία, θέσεις, ερωτήματα". Ο μελετητής, σημερινός ή αυριανός, δικαιούται να γνωρίζει τα κίνητρα που προκάλεσαν αυτή την κινητοποίηση ενός σημαντικού αριθμού Ελλήνων της μητρόπολης και της διασποράς, και τις διεργασίες που επέτρεψαν την πραγματοποίηση αυτού του συλλογικού έργου. Για κάποιον που διάλεξε τον το...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΝΤΕ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ, ΔΕΚΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ο τόμος αυτός εκδίδεται με την ευκαιρία των πενήντα χρόνων παρουσίας της Εταιρείας Σπουδών στα νεοελληνικά γράμματα (1972-2022). Περιέχει τα πρωτότυπα αφηγήματα που έγραψαν και διάβασαν στο κοινό δέκα αναγνωρισμένοι Έλληνες συγγραφείς, στις εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν από την Ε.Σ. τον χειμώνα 2022-'23. Τους ευχαριστούμε πολύ που μας εμπιστεύθηκαν τα κείμενά τους. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΧΑΡΝΗΣ
"Οι Αχαρνής" πρωτοπαίχτηκαν το 425 π. Χ., στα Λήναια, και πήραν το πρώτο βραβείο. Ο Δικαιόπολις, αγανακτισμένος από τη συνέχιση του πολέμου και από τη διαπίστωση ότι καμιά προσπάθεια δε γίνεται για τον τερματισμό του, αποφασίζει και κλείνει ιδιωτική ειρήνη με τη Σπάρτη. Τούτο προκαλεί την οργή των Αχαρνέων καρβουνιάρηδων, που η περιοχή τους έχει δεινοπαθήσει από τις επιδρομές του εχθρικού στρατού, και ο Δικαιόπολις απειλείται με θάνατο. Αλλά κατορθώνει να μεταπείσει τον Χορό, δηλαδή τους Αχαρνείς, για την ορθότητα της πράξης του, και επικυ...
Διαβάστε περισσότερα...

1922-2022
Εκατό χρόνια μετά το 1922, ιχνηλατούμε στο σήμερα τεκμήρια της Καταστροφής. Του κεντρικού γεγονότος που υπήρξε η αφετηρία για τη ριζική αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας, σε επίπεδο της ανθρώπινης ζωής και της ευαισθησίας, στο επίπεδο των νέων διακρίσεων μεταξύ Ελλήνων γηγενών και Ελλήνων "ξένων", στο επίπεδο της πολιτικής και οικονομικής ζύμωσης και εξέλιξης. Οι ανατροπές αυτές καταγράφηκαν σε μαρτυρίες όσων τις βίωσαν αλλά και όσων υπέστησαν έμμεσα ή άμεσα τις συνέπειές τους. Μια σειρά εμπειριών και τραυμάτων αποτυπώνονται στις μαρτυρίες τι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Σε μια εποχή που η ανθρωπότητα νιώθει απροστάτευτη από κάθε μορφή βίας που την κατακλύζει και καθώς η παγκοσμιοποίηση είναι όρος ζωής, ένα επιστημονικό συμπόσιο με θέμα "Μειονότητες στην Ελλάδα" είναι εξαιρετικά σημαντικό, επίκαιρο, και τα πορίσματά του αναμένονται με ενδιαφέρον. Στην εισήγησή μου με τίτλο "Διαπολιτισμική εκπαίδευση ένταξη των μεταναστών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα" δεν θα περιοριστώ στις μειονότητες, αλλά θα αναφερθώ σε όλες τις ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες με γλωσσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και θα παρουσι...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ 1897
Αγαπητοί φίλοι, Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, που το αποτέλεσμα του έκανε να ραγίσουν οι ευαίσθητες εθνικές καρδιές, δεν αποκάλυψε τίποτε πιστοποίησε μόνον ένα σύνολο από πραγματικότητες: μια ελληνική κοινωνία σε βαθιά κρίση και σε ώρες αλλαγών, και μια οικονομία κατεστραμμένη περισσότερο από όσο την παρουσίαζαν έναν κομματικό σχηματισμό σε κατάρρευση και με τις εξωθεσμικές αναζητήσεις και δράσεις σε έξαρση με την άνοδο του εθνικισμού (μίξη αλυτρωτισμού και Μεγάλης Ιδέας) να παρακολουθεί ανάλογα ευρωπαϊκά γεγονότα και να τρέφεται α...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΕΣΜΟΥ (11-12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2008)
Ο Λόγος (discours) είναι κατ' αρχήν μια απάντηση που δίνει μια λύση σ' ένα πρόβλημα (μια κριτική, μια απορία του άλλου). Η κατάσταση (situation), στο πλαίσιο της οποίας λαμβάνει χώραν ο Λόγος, ενέχει υπόρρητα το ερώτημα, αποτελεί μια δομική δυνατότητα του κοινωνικού δεσμού και του κοινωνικού πράττειν. Έτσι ο Λόγος είναι ένα σύνολο εκφερομένων λόγων (paroles) και δρωμένων πράξεων (actes), στο επίπεδο του σημαινόμενου (της σημασίας). Ο στόχος του Λόγου δεν είναι, αυτοί που τον ακούν / αντιλαμβάνονται ν' αλλάζουν τις επιθυμίες τους, αλλά μόνο...
Διαβάστε περισσότερα...