ΚΕΝΤΡΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

ΛΕΞΙΚΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η παρούσα έκδοση αποτελεί τον δεύτερο τόμο του "Λεξικού Βυζαντινής Ορολογίας. Οικονομικοί Όροι" και είναι, προϊόν του ομώνυμου προγράμματος (ΛΕΒΟ), που πραγματοποιείται στο Τμήμα Βυζαντινής Ιστορίας του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών. Το πρόγραμμα, το οποίο ξεκίνησε το 1966 με πρωτοβουλία και εποπτεία του αείμνηστου καθηγητή Ι. Ε. Καραγιαννόπουλου και ομάδα συνεργατών του, εξακολουθεί να υλοποιείται στο Τμήμα Βυζαντινής Ιστορίας του ΚΒΕ. Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι σήμερα η διευθύντρια του Τμήματος Βυζαντινής Ιστορίας, αν. κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΩΤΕΡΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ
Η ομάδα των ιστοριογραφικών έργων του 10ου αιώνα στην οποία αποδόθηκε η συμβατική ονομασία Scriptores post Theopanem (οι μετά Θεοφάνην) ή Theophanes Continuatus (Συνέχεια Θεοφάνη), έχει εύλογα προσελκύσει το αδιάλειπτο ενδιαφέρον των μελετητών όχι μόνον λόγω του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο παρήχθη και της προσωπικότητας του εμπνευστή της Κωνσταντίνου Ζ' του Πορφυρογέννητου, συγκροτώντας ανακτορική ιστοριογραφία με σαφή πολιτικό προσανατολισμό, αλλά και εξαιτίας της νεωτερικής δομής και εν γένει του λογοτεχνικού της χαρακτήρα. Η επιστημονι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΕΞΙΚΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
(...) Στο «Λεξικό», που ξεκίνησε με πρωτοβουλία και την εποπτεία του Ιωάννη Καραγιαννόπουλου, ακολουθήθηκε το εξής πρόγραμμα εργασίας: 1. Συλλογή υλικού. Κατά τη συλλογή υλικού αποδελτιώθηκαν πηγές και βοηθήματα. α) Πηγές: Κατά την αποδελτίωση των πηγών δεν χρησιμοποιήθηκαν μόνο οι πίνακες των κριτικών εκδόσεων, αλλά αποδελτιώθηκαν τα ίδια τα κείμενα. Το αρχείο των πηγών ενημερώνεται συνεχώς από τις καινούργιες εκδόσεις. Έχουν αποδελτιωθεί ιστοριογραφίες, νομοθετικά κείμενα, πάπυροι, έγγραφα, κείμενα πρακτικής σημασίας και αγιολογικά και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΞΑΡΧΑΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΧΡΟΝΙΚΗΝ ΔΙΗΓΗΣΙΝ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ ΧΩΝΙΑΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΧΡΟΝΙΚΗΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗΝ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΚΡΟΠΟΛΙΤΗ
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της συγγραφής της πρωτεύουσας μεταπτυχιακής εργασίας μου, καθώς το αντικείμενο της έρευνάς μου απαιτούσε να μελετηθούν με ιδιαίτερη προσοχή οι γεωγραφικοί και οι εθνολογικοί όροι και τα αντίστοιχα ονόματα που αποδελτιώθηκαν από τη "Χρονική Συγγραφή" του Γεωργίου Ακροπολίτη, σημείωσα το αξιοπρόσεκτο φαινόμενο της γλωσσικής διαφοροποίησης σημαντικού αριθμού των ονομάτων αυτών πιο συγκεκριμένα, η -σε μεγάλο ποσοστό- ομοιομορφία των όρων και των ονομάτων αυτών με το υπόλοιπο λεξιλογικό υλικό της ιστορικής αφήγη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΜΕΝΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΓΑΝΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΑΣ ΙΑΚΩΒΟΥ (ΠΡΩΗΝ ΣΙΜΩΝΟΠΕΤΡΙΤΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ)
Η παρούσα εργασία ασχολείται με έναν σχετικά άγνωστο μέχρι τώρα καλλιγράφο και διακοσμητή ελληνικών χειρογράφων της λεγόμενης μεταβυζαντινής περιόδου. Πρόκειται για τον Ιάκωβο, Σιμωνοπετρίτη ιερομόναχο και κατόπιν επίσκοπο α) Σίδης και β) Γάνου και Χώρας, του οποίου η βιβλιογραφική δραστηριότητα τοποθετείται στο α' μισό του 17ου αι. Το κείμενο του βιβλίου, μετά από τον Πρόλογο, τις Συντομογραφίες και την εκτενή Εισαγωγή, χωρίζεται σε δύο μέρη: στο πρώτο δημοσιεύονται η ζωή, η εκκλησιαστική πορεία και η βιβλιογραφική παραγωγή του Ιακώβου κα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΗ ΠΡΟΘΕΣΗ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΚΟΣΙΝΙΤΣΑΣ
Το περιεχόμενο του χειρογράφου περιλαμβάνει αποκλειστικά σχεδόν ανθρωπωνύμια, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις συνοδεύονται από δήλωση της ιδιότητας του εν λόγω προσώπου σε γενική πτώση (π.χ. ιερέος, πρεσβυτέρας) και στις τελευταίες σελίδες την Μνημόνευση εις Μνημόσυνα Κτητόρων έτσι όπως αυτή τελείται έως σήμερα στις μονές του Αγίου Όρους με τον τίτλο Των Κεκοιμημένων εις Καλυβών [φ. 44 (σ. 87)-φ. 45 (σ. 89)]16. Τα ανθρωπωνύμια κατατάσσονται σε κατηγορίες, με βάση το τοπωνύμιο από το οποίο προέρχεται κάθε καταγραφόμενο άτομο. Του καταλόγου ...
Διαβάστε περισσότερα...

LA FONDATION DE L'EMPIRE SERBE LE KRALJ MILUTIN

BYZANTIUM IN THE NEAR EAST: ITS RELATIONS WITH THE SELJUK SULTANATE OF RUM IN ASIA MINOR

Η ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (9ος - 12ος ΑΙΩΝΕΣ)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ. Η ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 4ο ΕΩΣ ΤΟΝ 8ο ΑΙΩΝΑ Α. Η ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Β. ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ 7ο ΚΑΙ 8ο ΑΙΩΝΕΣ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ. Η ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 9ο ΕΩΣ ΤΟΝ 12ο ΑΙΩΝΑ ΤΑ ΚΟΣΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ Α. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (9ος ΕΩΣ 12ος ΑΙΩΝΕΣ) Β. ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ (9ος ΕΩΣ 10ος ΑΙΩΝΕΣ) Γ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΕΩΘΙΝΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΕΙΑ ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ
[...] Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται συστηματική διαπραγμάτευση του εικονογραφικού κύκλου των Εωθινών ευαγγελίων στα χρόνια των Παλαιολόγων, εποχή κατά την οποία εξελίσσεται σημαντικά και ιστορείται στην πιο εκτεταμένη του μορφή. Στο Α' μέρος εξετάζονται κείμενα της χριστιανικής γραμματείας, τα οποία αποτέλεσαν το θεωρητικό υπόβαθρο για τη δημιουργία του κύκλου. Τα ευαγγελικά κείμενα εξετάζονται λεπτομερειακά αφενός γιατί αποτέλεσαν τη βασική πηγή έμπνευσης των ζωγράφων για τη δημιουργία των εικονογραφικών θεμάτων του κύκλου, αφετέρου δι...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΧΑΡΙΣΤΙΚΗΣ (ΔΩΡΕΑΣ) ΤΩΝ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΩΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΨΗΦΙΔΩΤΩΝ ΔΑΠΕΔΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ-ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Ο πρώτος τόμος του Συντάγματος των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Ελλάδος εξαντλήθηκε ήδη το 1980, τη χρονιά θανάτου του συγγραφέα, αείμνηστου καθηγητή Στυλιανού Πελεκανίδη. Η επιμονή με την οποία ο τόμος αυτός ζητείται από το 1980 ως σήμερα οδήγησε στην απόφαση για την ανατύπωσή του. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από την πρώτη έκδοση του τόμου (1974) ο αριθμός των ψηφιδωτών δαπέδων των νησιών που περιέχονται σ' αυτόν έχει αυξηθεί σημαντικά, ενώ πολλά ψηφιδωτά δάπεδα που την εποχή εκείνη ήταν καταχωσμένα ή απροσπέλαστα αποκαλύφθηκαν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΨΗΦΙΔΩΤΩΝ ΔΑΠΕΔΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ-ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Η Πελοπόννησος και η Στερεά Ελλάδα, των οποίων τα ψηφιδωτά δάπεδα δημοσιεύονται στο δεύτερο τόμο του "Συντάγματος", αποτελούσαν κατά την παλαιοχριστιανική εποχή -μαζί με την Κρήτη- την επαρχία της Αχαΐας, που υπαγόταν στην ευρύτερη επικράτεια του Ανατολικού Ιλλυρικού. Πρόκειται για ένα χώρο που κυριολεκτικά μας αιφνιδιάζει, καθώς η αρχαιολογική σκαπάνη καθημερινά φέρνει στο φως νέο υλικό. Ρωμαϊκά και παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά δάπεδα κοσμικών και εκκλησιαστικών κτηρίων, συχνά υψηλής ποιοτικής στάθμης, που αποκαλύπτονται στην παραπάνω περιο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΟΜΙΛΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΖΩΝΑΡΑ
Ο Ιωάννης Ζωναράς συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους εκπροσώπους της λογοτεχνικής ακμής της εποχής των Κομνηνών, για τη ζωή του συγγραφέα, ωστόσο, είμαστε ελάχιστα πληροφορημένοι. Για να ανασυνθέσουμε ένα γενικό διάγραμμα του βίου του θα πρέπει να αρκεστούμε αφενός στις πληροφορίες που δίνει ο ίδιος ο Ζωναράς στα προοίμια των έργων του και αφετέρου στους τίτλους που συνοδεύουν τα συγγράμματά του στα χειρόγραφα που τα παραδίδουν. Ορισμένους terminos ante και post quem μπορούμε να προσδιορίσουμε επίσης από υπαινιγμούς που κάνει ο συγγραφέα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΞΙΜΟΣ ΠΛΑΝΟΥΔΗΣ (ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΕΚΔΟΣΗ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ-ΑΓΓΛΙΚΑ, ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Ο Μανουήλ Μάξιμος Πλανούδης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους λογίους της παλαιολόγειας αναγέννησης κατά το τελευταίο τέταρτο του 13ου αιώνα. Εξαιτίας της ευρύτητας του συγγραφικού του έργου, γεγονός που οφείλεται και στις διδακτικές του δραστηριότητες, η σύγχρονη έρευνα ασχολήθηκε διεξοδικά με την πολυσχιδή του προσωπικότητα. Στην περίπτωση ωστόσο των επιστολών του διαπιστώνεται η απουσία μιας αυτοτελούς εργασίας με αντικείμενο τη συστηματική μελέτη και τον μεθοδικό σχολιασμό τους. Σκοπός της παρούσας μονογραφίας είναι αφενός η ανάδειξ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΒΗΜΟΘΥΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ 10ο ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 18ο ΑΙΩΝΑ
Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελούν τα βημόθυρα, οι θύρες, δηλαδή, του τέμπλου, οι οποίες οδηγούν στο ιερό βήμα και συνεπώς κατέχουν ιδιαίτερη θέση στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Η εξέχουσα αυτή θέση, καθώς και η χρήση τους, προσδίδει στα βημόθυρα θεολογικό συμβολισμό, ο οποίος ορίζει και την εικονογραφική τους σύνθεση. Επόμενο είναι το σημαντικό αυτό κομμάτι του τέμπλου να διαρκέσει στους αιώνες δεχόμενο, ωστόσο, τις μορφολογικές και εικονογραφικές αλλαγές που επιβάλλουν οι τάσεις της τέχνης ανά εποχή. Για τα βημόθυρα πληροφορί...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΧΑΛΙΦΑΤΟΥ ΤΩΝ ΦΑΤΙΜΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΙΤΑΛΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 10ο ΚΑΙ ΤΟΝ 11ο ΑΙΩΝΑ
Οι πηγές Η πολιτική κατάσταση στην Εγγύς Ανατολή Φατιμίδες και Βυζαντινοί τον 10ο αιώνα Οι Ιταλικές πόλεις (8ος-10ος αιώνας) Οι Ιταλοί στη Μεσόγειο τον 11ο αιώνα.: εμπόριο και πόλεμος Η Εγγύς Ανατολή κατά τον 11ο αιώνα Προς μια Εγγύς Ανατολή (1071-1099)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ Β' ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ (1282-1328)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Β. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ Β΄ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Α. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Ι. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΙΙ. ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ι. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΙΙ. ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΙΙΙ. ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙV. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ SUMMARY ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΑ ΕΠΤΑΕΤΙΑ ΚΡΙΣΙΜΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ: ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΣΤΑ ΕΤΗ 1366-1373
Οι ενδοοικογενειακές διαμάχες των Παλαιολόγων, που με σύντομες διακοπές διήρκεσαν ολόκληρο σχεδόν τον 14ο αιώνα, εξασθένησαν το Βυζάντιο και προετοίμασαν την τελική του πτώση. Κατά τις συγκρούσεις τους οι Παλαιολόγοι δεν δίστασαν, για να στηρίξουν τις διεκδικήσεις τους, να επικαλεσθούν τη βοήθεια ξένων δυνάμεων με συνέπειες επιζήμιες για το κράτος. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η συμβολή στην έρευνα των γεγονότων που αναφέρονται στη διαμάχη και σύγκρουση του Ανδρόνικου με τον πατέρα του Ιωάννη Ε' Παλαιολόγο κατά το διάστημα διεξαγωγής ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙΤΛΟΙ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
(...) Η παρούσα μελέτη έχει λοιπόν επίσης ως αντικείμενο τη γυναίκα ως πολιτικό και οικονομικό παράγοντα στη βυζαντινή κοινωνία. Η μέθοδος προσέγγισης που αυτήν τη φορά επιλέχθηκε, ήταν η καταγραφή των τίτλων που η γυναίκα έφερε και των λειτουργιών που ασκούσε, με στόχο να καταδειχθούν -όσο αυτό είναι δυνατόν- η θέση και οι δυνατότητές της, όπως αυτές αναπροσαρμόσθηκαν στο πέρασμα των αιώνων και με τις μεταβολές των κοινωνικών δομών. Για να είναι διακριτική αυτή ακριβώς η εξέλιξη, κρίθηκε σκόπιμο να μην τεθούν περιορισμοί χρονικοί ή τοπικο...
Διαβάστε περισσότερα...