ΠΟΡΕΙΑ

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Με το ανά χείρας τεύχος παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό το κείμενο του πανηγυρικού λόγου που εκφωνήθηκε με εντολή του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τον επίσημο εορτασμό της εθνικής επετείου στις 25 Μαρτίου. (. . .) Πρόθεση της έκδοσης είναι να προσφέρει, με αφετηρία μερικές σκέψεις για την ιστορία μας, μια θεώρηση των σημερινών προβλημάτων της χώρας, ως εκπλήρωση του χρέους του ειδικού μελετητή, που διαθέτει επίσης επίγνωση της ευθύνης του δημοκρατικού πολίτη. (. . .) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΟΛΩΜΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ
Στον παρόντα τόμο συγκεντρώνονται επτά μελετήματα και δύο εκτενείς βιβλιοκρισίες του συγγραφέα, που προέκυψαν από την ασχολία του με το σολωμικό έργο και εμφανίστηκαν σε πρώτες δημοσιεύσεις κατά τη διάρκεια μιας τεσσαρακονταετίας περίπου (1965-2002). Τα άκρως ενδιαφέροντα Σολωμικά Μελετήματα του Γ. Γ. Αλισανδράτου αναδεικνύουν τον συγγραφέα τους άριστον γνώστη του έργου του Σολωμού και της τεράστιας σχετικής βιβλιογραφίας. Τα εννέα αυτά μελετήματα προωθούν οπωσδήποτε τις σολωμικές σπουδές και συμβάλλουν στην επίλυση προβλημάτων του αντικει...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ
(. . .) Ο Ελύτης επιτυγχάνει στο «Άξιον Εστί» μία σύνθεση, με όλο το πολυσήμαντο περιεχόμενο του όρου. Δεν προσφέρει απλώς έναν ασπόνδυλο οργανισμό, με συνδετικό στοιχείο μία ατμόσφαιρα ή μία αισθητική αντίληψη, ή μία ψυχική εμπειρία ή, έστω, ένα προσωπικό ύφος, ποιητικές δηλ. εντυπώσεις κάτω από έναν ενοποιό τίτλο. Το «Άξιον Εστί» έχει την κράση μιας λειτουργίας, που τα επί μέρους της τμήματα είναι δυνατό να διακριθούν, δεν είναι όμως δυνατό να αξιολογηθούν χωρίς τον γνώμονα του συνόλου. Το «Άξιον Εστί» αποφάσκει τον κριτικό κατακερματισμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΚΩΜΑ
Σπονδυλωτή ανάδρομη αφήγηση σε τριάντα τρεις ενότητες. Μνημονικές αναπαραστάσεις εναγώνιας ενδοσκόπησης και αυτο-εξιστόρησης, μέσα από τις οποίες αποκαλύπτονται τα μυστικά και τα τραγικά γεγονότα που οδήγησαν τον πρωταγωνιστή σε μια αλλοτριωμένη ύπαρξη. Ο Λέναρντ Μάισνερ, ο ίδιος πλέον αντιμέτωπος με τον θάνατο και τη θνητότητα, καλείται ν' αναλάβει τις ευθύνες του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ
Ο νεαρός, φιλόδοξος ερευνητής Γκέιλ Έλιοτ αφοσιώνεται στη μελέτη ενός λησμονημένου φιλοσόφου του δέκατου όγδοου αιώνα, ωστόσο σταδιακά αποσπάται από τον "εαυτό" του και ασυνείδητα αφομοιώνεται από το κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης. Ο φιλόσοφος (Φλόυερ Σίντενχαμ), σε μια τελευταία, μοιραία συνάντηση με τον Έλιοτ, αποκηρύσσει το έργο του, και σε έναν χρόνο ασύμβατο, μεταξύ ονειρικής απόδρασης και μιας σχεδόν μυστικής σύλληψης της πραγματικότητας, σε ένα συγκλονιστικό ταξίδι στο παρελθόν, αναλαμβάνει ο ίδιος να ολοκληρώσει το βιβλίο παραμερίζ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Το βιβλίο αποτελείται από τρεις διαλέξεις, που έδωσε το 1937 στο Λονδίνο με θέμα την εμφάνιση των Οθωμανών στο προσκήνιο της ιστορίας και την εξέλιξή τους από εμιράτο Γαζήδων σε αυτοκρατορία. Το βιβλίο αρχίζει με την κριτική των διαφόρων θεωριών που προτάθηκαν κατά καιρούς σχετικά με την καταγωγή των Οθωμανών. Πρόκειται για κείμενο συνοπτικό και αυστηρά επιστημονικό, όπως εξάλλου και όλες οι δημοσιεύσεις του P. Wittek, συνάμα όμως διατηρεί τη γλαφυρότητα του προφορικού λόγου. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί το πρώτο μάθημα με το οποίο άρχισα τις παραδόσεις μου στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης έγιναν βεβαίως κάποιες προσθήκες, αναπτύξεις και βελτιώσεις, ενώ προστέθηκαν λίγες υποσημειώσεις και μια σχετικά εκτενής βιβλιογραφία - υπόδειγμα και αφετηρία μάλλον για παραπέρα μελέτη, όσων θα είχαν τη διάθεση να το κάμουν - στοιχεία δηλαδή μη αναγνώσιμα ή ανακοινώσιμα στην προφορική μορφή του κειμένου. Ό, τι ακολουθεί δεν έχει, και δεν φιλοδοξεί να έχει, χαρακτήρα Εισαγωγής στη ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΖΩΗ
Το έργο αυτό σκιαγραφεί μια εντυπωσιακή, συνάμα και κρίσιμη, περίοδο της φιλοσοφίας, η οποία μας αφορά με τρόπο αμεσότερο ίσως από οποιαδήποτε άλλη. Πρόκειται για μιαν αναφορά στα κοσμοθεωρητικά συστήματα που διαμορφώθηκαν κατά τον 19ο αιώνα και στην κριτική τους, η οποία διαρκεί έως τις ημέρες μας. Οι ιδέες αυτές διαμόρφωσαν την κοινωνική πραγματικότητα αλλά και την συλλογική συνείδηση της εποχής μας με τρόπο ασύγκριτα πιο εμφατικό και καταλυτικό, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλα διανοητικά συστήματα της χριστιανικής τουλάχιστον περιόδου. Ο ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΦΥΛΩΝ
Η φυλετική ιστορία του ανθρώπου δείχνει ότι αρχικά ο άνθρωπος ήταν πρωτόγονος και αδιαφοροποίητος. Σ’ αυτό το στάδιο η ζωή του δεν διέφερε ουσιαστικά από τη ζωή του ζώου. Πολύ μικρές ομάδες εξαπλώνονταν στη γη και, όπως τα άλλα ζώα, ζούσαν από τη λεηλασία της φύσης. Από τότε κιόλας δημιουργήθηκαν διαφορές ανάμεσα στις διάφορες ομάδες. Αυτές οι διαφορές είχαν όλο και σημαντικότερες επιπτώσεις, καθώς οι άνθρωποι συσπειρώνονταν σε όλο και μεγαλύτερες ομάδες κι αυτή η εκδίπλωση τούς έφερε αντιμέτωπους με την ανάγκη να διαμορφώσουν τη φύση με τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Το βιβλίο αυτό αποτελεί μικρό μέρος μιας μεγάλης προσπάθειας, σχετικά με την αποτύπωση και μελέτη της καθημερινής ζωής των Πομάκων, που κατοικούν σήμερα στην ελληνική Θράκη. Σε μια πρώτη φάση μελετήθηκε το υλικό που είχε αποδελτιωθεί παλαιότερα, κυρίως κατά τη δεκαετία του '60, και συμπεριλαμβανόταν σε ανέκδοτες συλλογές Πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, εκτός από τη σχετική συλλογή του Πέτρου Θεοχαρίδη, την πληρέστερη και εκτενέστερη όλων, η οποία πρόσφατα εκδόθηκε εμπλουτισμένη, σε μορφή βιβλίου. Παράλληλα, με βάση αυτό το υλικό, πρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ
Ποια ήταν η θέση της γυναίκας στην προϊστορική εποχή; Το βιβλίο αυτό, γραμμένο από έναν γλωσσολόγο, μια προϊστοριοδίφη - σπηλαιολόγο, μια ανθρωπολόγο κι έναν ψυχίατρο, παρουσιάζει με τρόπο απλό, αλλά επιστημονικά έγκυρο, αποδείξεις από διάφορους επιστημονικούς κλάδους (την εθνολογία, την μυθολογία, την σπηλαιολογία, την παλαιογλωσσολογία, την παλαιανθρωπολογία, την ψυχολογία), που συγκλίνουν όλες προς το ίδιο συμπέρασμα: στο συντριπτικά μεγαλύτερο διάστημα της ιστορίας του ο άνθρωπος ζούσε σε γυναικοκρατούμενες κοινωνίες, που η διάρκειά το...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΥΛΡΙΧ ΦΟΝ ΒΙΛΑΜΟΒΙΤΣ-ΜΕΛΛΕΝΤΟΡΦ
Οι περιηγητικές αφηγήσεις του Βιλαμόβιτς για τα ταξίδια του στην Ελλάδα κατά το διάστημα των ετών 1873 έως 1905 αποτυπώνουν την πολύπλευρη αγάπη του για τον ελληνικό πολιτισμό και τη διαχρονικότητά του. Στις περιηγήσεις του ο ιστορικός της αρχαιότητας και κλασικός φιλόλογος δημιουργεί συγχρόνως μια εικόνα για τις ποικίλες εκφάνσεις του νεότερου ελληνισμού, την οποία διαμορφώνουν τόσο η εξέλιξη της προσωπικότητάς του όσο και τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα. Η αντίληψή του για την Ελλάδα μεταβάλλεται στο βαθμό που αναπτύσσει σφαιρική επαφή με...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΜΑΤΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Συναγωγή σχεδιασμένη την άνοιξη του 1991, τα Ιστορικά Φροντίσματα ολοκληρώνονται τώρα με έναν τόμο εξολοκλήρου αφιερωμένο στον "ηγέτη της νεοελληνικής λογιοσύνης". Από τον Διαφωτισμό και το κορύφωμα του στον κορυφαίο του Διαφωτισμού. Από την ανάλυση και τη μερική σύνθεση των όρων πού έθρεψαν άτομα και θεσμούς κατά την πορεία προς την εθνική αφύπνιση, στον "εξαίσιο Έλληνα του 1800", εκείνον πού εκφράζει "με τρόπο παραδειγματικό και το τί προσέφερε η εποχή στον διανοούμενον Έλληνα και το τί αντίστοιχα προσέφερε στους Έλληνες ό διανοούμενο...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΚΛΗΡΟΣ
Μια αναχώρηση, ένα ταξίδι, μια παραμονή σε ένα νησί στο κέντρο μιας λίμνης, περικυκλωμένης από βουνά, μια επιστροφή. Καμιά έκπληξη δεν φαίνεται να επιφυλάσσει η ιστορία αυτή, όπου όλα μοιάζει να εξελίσσονται μέσα σε μια προφάνεια και μια γαλήνη, σαν την ακύμαντη λίμνη που καθρεφτίζει την αιώνια ακινησία των γαλάζιων βράχων των γύρω βουνών. Καμιά ταραχή δεν φαίνεται να διαπερνά τα πρόσωπα του έργου' οι αρχετυπικές μορφές του εφήβου, του κοριτσιού, της μητέρας, του θείου (ο θείος ως φιγούρα της ανομίας και της αταξίας αλλά και ως μυητής στο ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΒΑΓΟΝΙ
Θα πεθάνει ή όχι ο Λασίφ στα σαράντα του χρόνια, όπως προέβλεψε η μάγισσα; Ο Γκάρρικ βιώνει το μαρτύριο του απόλυτου τρόμου, ενώ ο Αντριάν αναχωρεί από το Ντένβερ για να επισκεφτεί τα χαρακώματα του Σομ. Ποιο είναι το μυστικό του; Ο αμαξάς Σεβαλιέ οδεύει για το Μποβέ μ' έναν μυστηριώδη επιβάτη, όμως κάτι θα συμβεί που θ' αλλάξει τη ζωή του. Ο Γουάλας ταξιδεύει στο Λονδίνο για να εκδώσει το βιβλίο του, ωστόσο ακολουθεί μία σειρά από απροσδόκητα γεγονότα. Ένας ανώνυμος ήρωας επαναλαμβάνει το ίδιο δρομολόγιο. Ο Μάρκους Μπλοχ κοιμάται στην αγρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΑ ΦΑΡΣΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
Διαβάζοντας τον Σβέβο σε γοητεύει η απλότητα του ύφους, η ειρωνεία, και μαζί το πάθος μιας ιδιοσυγκρασίας, μιας διάνοιας που δεν έχει ανάγκη ούτε επιθυμεί να μεταμφιέζεται σε συγγραφέα. Μου φάνηκε γνώστης της ζωής, όχι της λογοτεχνίας, μελετητής, πάνω απ' όλα, του ίδιου του εαυτού του. Η πρωτοτυπία της παρατήρησης, που εκφράζεται με συνηθισμένα λόγια της καθημερινής ομιλίας, με λεξιλόγιο μάλλον περιορισμένο, δίχως εξεζητημένη διατύπωση ή στόμφο, η οξύτητα της ματιάς, που πηγάζει από την προσοχή, την προσήλωση στα καθημερινά ασήμαντα, που π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Με τον όρο παιδική λογοτεχνία εννοούμε τα αισθητικά αξιόλογα και δικαιωμένα λογοτεχνικά κείμενα ενηλίκων προσώπων που απευθύνονται στο παιδί και μπορούν να του μεταδώσουν την αισθητική τους συγκίνηση, αλλά και μια μόρφωση και γενικότερη παιδεία. Η παιδική λογοτεχνία έχει από τη φύση της και παιδαγωγικό χαρακτήρα, ενώ, όπως συμβαίνει και με τη λογοτεχνία για ενήλικες, τα κριτήρια για την αξία της είναι και αισθητικά. Η αγωγή αξιοποιεί την έμμεση δύναμη υποβολής της λογοτεχνίας, για να επηρεάσει με τη μίμηση των προτύπων το αδιαμόρφωτο παιδί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΡΩΣ ΓΙΑΤΡΟΣ
Ο Κλίτανδρος θέλει να παντρευτή την Λουκίντα. Μα ο Σγαναρέλλος δεν θέλει να δώση προίκα. Πολλές πτυχές του νεωτέρου θεάτρου βρίσκονται συμπιεσμένες σε αυτήν την μικρή κωμωδία του Γάλλου συγγραφέα, για τον οποίο έχει γραφή πως "συνέλαβε την θεατρική λογοτεχνία από τον θεατρικό ρυθμό". (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) "Όταν αφήνουμε την φύση να κάνει την δουλειά της, βγαίνει μόνη της σιγά σιγά από την δίνη στην οποία είχε τυλιχτή". (Μολιέρος, Ο κατά φαντασίαν ασθενής) (σκηνή Τρίτη, πράξη Τρίτη)...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΡΩΣΣΑΓΓΛΟΓΑΛΛΟΣ
[...] Ο "Ρωσσοαγγλογάλλος", μαζί με τον "Ανώνυμο" του 1789, την "Ελληνική Νομαρχία" (1806) και το φυλλάδιο "Κρίτωνος Στοχασμοί" (1819), έργα, όλα, ανώνυμα, ανήκει στην ομάδα των κειμένων που εκφράζουν τις πλέον ριζοσπαστικές τάσεις του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ας έχει, όμως, υπόψη του ότι, για τον συγγραφέα του κειμένου, οι ζητήσεις μου δεν εστάθηκαν πολλές και, πάντως, δεν απέδωσαν. Άλλωστε, όπως σημειώνεται περαιτέρω, για όλα αυτά τα μικρά κείμενα ανωνύμων, τα οποία συχνά έχουν πρωτεύουσα σημασία στην ιστορικοφιλολογική έρευνα, το πιο σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ
Λοξές ματιές στην ανθρώπινη ζωή, πικρή ειρωνεία, παρωδία της πραγματικότητας, κωμικοτραγικοί ήρωες. Μικρές, ασύμβατες ιστορίες όπου τα γεγονότα επιβεβαιώνουν τις πιο βαθιές μας ψευδαισθήσεις... Το καθετί μεταστρέφεται στο αντίθετό του, το ζωντανό είναι νεκρό, το προσωπικό μετατρέπεται σε απρόσωπο, το φανταστικό και το πραγματικό συνέχονται από έναν ακατάλυτο δεσμό μια επίθεση στον κόσμο της επιφάνειας. Κάθε κατανόηση είναι ανεπαρκής για να εξηγήσει τους κραδασμούς της ψυχής διαυγείς εφιάλτες διεισδύουν στο μυστήριο της συνείδησης. Εικόνε...
Διαβάστε περισσότερα...