Διαβάζεται πολύ εύκολα, όπως και "Η μικρή ιστορία της φιλοσοφίας" του ίδιου. Εδώ όμως δεν καταπιάνεται με την ιστορία της φιλοσοφίας και των φιλοσόφων, αλλά με διάφορα βασικά φιλοσοφικά προβλήματα και διάφορες φιλοσοφικές σχολές. Δίνει έμφαση και πάλι στο ζήτημα της πίστης και της ύπαρξης ή ανυπαρξίας Θεού/ανώτερης δύναμης, χωρίς να κρύβει επιμελώς την αθεΐα του.

Ένα ανατρεπτικό, σπουδαίο, ψύχραιμο και κλασικό πόνημα ενός σπουδαίου ιστορικού. Θα έπρεπε να το διαβάσουν οι εθνικιστές όλων των χωρών για να καταλάβουν ότι τα έθνη και ο εθνικισμός δεν είναι αυτονόητα και διαφανή φαινόμενα, αλλά αντιφατικά και σύνθετα.
Ο Hobsbawm ξεκινά από μια προσέγγιση από τα κάτω, αποδεικνύοντας ότι κανένα κριτήριο (γλώσσα, θρήσκευμα, καταγωγή και άλλα) δεν αρκεί για να κατανοήσουμε τον εθνικισμό. Στη συνέχεια επιχειρεί μια άνωθεν ανάλυση, βασιζόμενος στην κρατική βούληση και υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι η γλώσσα είναι ένα πολιτισμικό κατασκεύασμα. Μελετά, έπειτα, τη μετεξέλιξη του εθνικισμού από φιλελεύθερο φαινόμενο σε συντηρητικό, αυτή τη φορά αναφερόμενος σε αρκετά ταξικά κριτήρια, καθώς και τον εμποτισμό μου με φυλετικά χαρακτηριστικά. Ιστορικά, αποδεικνύει ότι ο εθνικισμός κάλλιστα μπορεί να συμπλέει με το μαρξισμό και την αριστερά και με κοινωνικά ζητήματα. Αναλύει επίσης με πολύ οξυδερκή τρόπο τα φαινόμενα της μετανάστευσης και του ρατσισμού. Επίσης δείχνει τις δυσκολίες των θεωρήσεων του εθνικισμού (Mazzini, Ουίλσον, Λένιν και άλλων) στην πραγματικότητα της εξέλιξης του φαινομένου
Το έργο αυτό είναι κατά βάση δυτικοκεντρικό, με πολλές αναφορές όμως στον υπόλοιπο κόσμο. Είναι μια προσπάθεια καταγραφής της ιστορίας του παγκόσμιου εθνικισμού. Είναι απαιτητικό έργο, με πολλές λεπτομέρειες, αλλά με φοβερά παραδείγματα και μια ζωηρή γραφή. Ο επιφανής ιστορικός χρησιμοποιεί εργαλεία εθνολογίας, στατιστικής, οικονομίας, κοινωνιολογίας και άλλων επιστημών.
Μόνη ένσταση η εξής: ο Χομπσμπάουμ διαβλέπει ότι ο εθνικισμός στον 21ο αιώνα θα είναι ένα φαινόμενο σε παρακμή. Σε μια υποσημείωση που παραθέτει στην τελευταία σελίδα, θα συμφωνούσα όμως με το Gellner και τον Anderson «ότι η αυταπόδεικτη επιτυχία του εθνικισμού σημαίνει ότι ο εθνικισμός είναι πολύ βαθιά ριζωμένος στη σκέψη και τη συμπεριφορά των ανθρώπων».

Τι είναι Δύση; Ένας γεωγραφικός προσδιορισμός; Μια ιστορική παράδοση; Μια θρησκεία; Ένας πολιτισμικός χώρος; Ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής σε διαφορετικές περιοχές του κόσμου; Ποια είναι τα συστατικά στοιχεία και η ιστορική πορεία της Δύσης; Ποιοι την εχθρεύονται; Ποια είναι τα φωτεινά, θετικά και πια τα σκοτεινά και δολοφονικά της σημεία; Ποιες οι αντιφάσεις της; Τι εννοούμε όταν λέμε παγκοσμιοποίηση; Μήπως δυτικοποίηση του κόσμου; Αλλά ποια είναι τα προβλήματα αυτής της δυτικοποίησης;
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα μας απαντά με πολύ απλό, κατανοητό, συνοπτικό, αλλά και αντικειμενικό τρόπο ο Ροζέ-Πολ Ντρουά. Τελικά Δύση είναι οικουμενικότητα, καινοτομία και διαρκής αναθεώρηση, με τα θετικά τους και τα αρνητικά τους σημεία. Η Δύση που πρέπει να υπερασπιζόμαστε, είναι εκείνη με τη φωτεινή και αισιόδοξη όψη της.
Απευθύνεται και σε έφηβους. Έξοχο!

Μια ξενάγηση το χώρο και την ιστορία της Μεσογείου, βασιζόμενη κυρίως σε κείμενα του έξοχου ιστορικού των Annales, Fe
and Braudel. Μια ξενάγηση κατανοητή ακόμη και για τους πιο αδαείς, που δίνει έμφαση στην ιστορία της καθημερινότητας. Οι τρεις ιστορικοί (Braudel, Coarelli, Aymard) βασίζονται κυρίως στα πορίσματα της Αρχαιολογίας (με τις ανασκαφές και τη μέθοδο της ραδιοχρονολόγησης), της Γεωγραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Εξαιρετικό έργο, στο οποίο όλοι οι μετέπειτα ιστορικοί ανατρέχουν. Αρνητικά του βιβλίου είναι η μη παράθεση παραπομπών και βιβλιογραφίας, καθώς και η έλλειψη ευρετηρίου. Από τα πιο γόνιμα βιβλία ιστορίας που έχω μελετήσει!

Το 399 π.Χ. είναι μια τρανταχτή περίπτωση που η δημοκρατία εκδικείται, μην αντέχοντας την κριτική. Η απολογία του Σωκράτη, μέσω της γραφής του Πλάτωνα, είναι μια «απολογία» στην οποία απουσιάζει η δειλία και η ενοχή. Είναι ένα έξοχο ρητορικό κείμενο, όχι «σοφικίστικο», που να επιδιώκει να παρουσιάσει τη μέρα νύχτα και τη νύχτα μέρα, αλλά καθοδηγούμενο από το θεό, την αρετή, την αλήθεια και τον ορθό λόγο. Ο Σωκράτης, με κάποια αυθάδεια και βαθιά αυτοεκτίμηση, καταρρίπτει όλες τις κατηγορίες εναντίον του και, παρά ταύτα, καταδικάζεται σε θάνατο, που, ενώ μπορούσε να τον αποφύγει, θεώρησε ανήθικο να παραβεί τις αποφάσεις των νόμων και της πόλης. Η θανάτωσή του τού χάρισε μια υστεροφημία, που διαρκεί ακόμα, κι ας έχουν περάσει περίπου 2,5 χιλιετίες από τότε! Ο Σωκράτης δεν αναμίχθηκε με την πολιτική. Υπήρξε όμως γενναίος στρατιώτης και «μαχητής του διαλόγου στους δρόμους» απέναντι σε νεότερους και γηραιότερους. Δεν δίδασκε, τουλάχιστο επ’ αμοιβή. Αμέλησε τη δική του ζωή και τη δική του οικογένεια για να μιλήσει για την αξία της λιτότητας και της αρετής. Δεν φοβήθηκε ποτέ το θάνατο. Είχε ώριμες αντιλήψεις για το θάνατο, που επηρέασαν αργότερα τους Κυνικούς, τους Επικούρειους και τους Στωικούς. Διατεινόταν ότι ένα πράγμα γνώριζε, ότι δεν γνώριζε τίποτε, αλλά μάλλον γνώριζε πολύ περισσότερα, τα οποία, πιστεύω, ότι από σεμνότητα δεν τα παραδεχόταν. Κίνησε αντιπάθειες και απέκτησε εχθρούς από το χώρο των ποιητών, των τραγωδών, των ρητόρων, των εμπόρων και των πολιτικών. Το αμάρτημά του ήταν ότι ζούσε όπως φιλοσοφούσε και πάσχιζε μανιωδώς να βρει την αλήθεια. Εξαιρετικό φιλοσοφικό μανιφέστο, που θα μείνει ανεξίτηλο! Αρκετά καλή έκδοση και από τον Κάκτο, με τον πρόλογο και την εισαγωγή, την απλή απόδοση στα νέα ελληνικά και κάποιους σχολιασμούς πάνω στο κείμενο.

Γενικά, δεν είμαι φίλος της ψυχανάλυσης. Η ψυχανάλυση μπορεί να καταστεί Αστυνομία Σκέψης (ή και σώματος) και δικαστής (Χορκχάιμερ). Τέλος, την ψυχανάλυση τη χαρακτηρίζει απουσία δυνατότητας διάψευσης, άρα δεν είναι επιστήμη (Popper).
Εντούτοις, στο παρόν βιβλίο έχουμε μια καταιγιστική εξομολόγηση του Αλεξάντερ Πόρτνοϊ. Ο Roth μας μυεί στα άδυτα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας με ρεαλιστικό, ανίερο, τολμηρό και βωμολοχικό τρόπο. Το έργο του έχει πολύ ενδιαφέρον και όλοι μπορούμε να βρούμε κομμάτια του εαυτού μας μέσα σ’ αυτό.
Το Σύνδρομο Πόρτνοϊ θίγει πολλά θέματα: τη σχέση μητέρας-παιδιού, την αίσθηση κατωτερότητας των Εβραίων που ζούσαν στις ΗΠΑ, τις ενοχές που προξενεί ο εβραϊκός-ιουδαϊκός πουριτανισμός.
Ο κυριότερος όμως προβληματισμός του έχει να κάνει με την ταυτόχρονη-και μη αντιφατική για μένα-συνύπαρξη του ανθρωπισμού, του αλτρουϊσμού και της αμφισβήτησης των αιτιών που προκαλούν τα δεινά του συστήματος στον κόσμο, με την έντονη, εγωιστική και, χωρίς πολλές αναστολές, σεξουαλικότητα. Αυτό είναι οι άνθρωποι, μην το ξεχνάμε! Είναι ιδεαλιστικά πνεύματα και σκοτεινή ύλη.

Το μικρό χρονικό τρέλας είναι ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Αύγουστου Κορτώ, εντελώς ανεπιτήδευτο, που σοκάρει, συγκινεί και προβληματίζει με την αυθεντικότητά του και τη γνησιότητά του.
Πρόκειται για μια περιήγηση σε ένα οξύ ψυχωτικό επεισόδιο που πέρασε ο ίδιος. Ο αναγνώστης που έχει περάσει κάποιο ψυχωτικό επεισόδιο ή που κάποιος από τον κύκλο του έχει περάσει, θα συγκινηθεί διπλά και θα βρει πολλές ομοιότητες με την εξομολόγηση του Κορτώ. Ο «αμύητος» θα προβληματιστεί για την ψύχωση, τις επιπτώσεις της, θα κατανοήσει ότι το ψυχολογικό πρόβλημα και η κατάθλιψη δεν είναι κάτι γενικό, αλλά κάτι μοναδικό που ο ψυχωτικός και ο καταθλιπτικός βιώνει μοναδικά. Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να ταυτίζουμε την κακία και τα δεινά του κόσμου με την ψυχική ασθένεια, που έχει συγκεκριμένες αιτίες και συμπτώματα.
Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση όχι τόσο το ίδιο το παραλήρημα, αλλά το πώς οι διάφορες ενοχές διείσδυσαν σε αυτό. Οι ενοχές για την αυτοχειρία της μητέρας του, επίσης ψυχωτικής και οι ενοχές για τις παθογένειες του κόσμου. Μου έκανε επίσης εντύπωση το πώς του στάθηκαν του Κορτώ οι φίλοι του και οι συγγενείς που είχαν απομείνει, κυρίως ο πατέρας του, καθώς και ο σύντροφός του. Αυτό σε μια εποχή που η ψυχική ασθένεια είναι ακόμα κάτι το «μιαρό» και «ντροπιαστικό». Τέλος, ο ίδιος ο Κορτώ, ο συγγραφέας, με κάποια χρονική απόσταση από το συμβάν, το αντιμετωπίζει με χιούμορ και ειλικρίνεια. Ανακατεύεται η τραγωδία με την κωμωδία.
Θα έλεγα ότι το έργο είναι μια καλή εισαγωγή για την ψυχική ασθένεια, την ανθρωπιά, τη φιλία, την αγάπη για τη ζωή και την αλήθεια. Λογοτεχνικά, είναι καλό, δεν κουράζει καθόλου, το ξεκινάς και θέλεις οπωσδήποτε να το ολοκληρώσεις. Τα κεφάλαια είναι μικρά, ο τρόπος γραφής δεν στοχεύει στον εντυπωσιασμό, την αυτολύπηση ή τη συμπάθεια, αλλά την αγάπη για το πιο ιερό και απρόβλεπτο πράγμα στον κόσμο: τη ζωή, αλλά και την υγεία.

Δεκαετία 1930. ΗΠΑ. Αλαμπάμα. Κομητεία Μέικομπ. Σε μια επαρχιακή πόλη είναι πάντα όλα απαραίτητα ήσυχα; Όχι.
Ο ρατσισμός εναντίον των εγχρώμων ήταν εμφανές και σε αυτή την επαρχιακή κομητεία. Τα στερεότυπα και το μίσος ήταν κι εκεί εμφανή.
Το έργο είναι μια ακτινογραφία της εποχής του μίσους σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο. Το Νότο των ΗΠΑ. Το βιβλίο είναι κάτι μεταξύ σκιαγράφησης των ηθών κι εθίμων της εποχής, καταδίκης των διακρίσεων κατά των εγχρώμων και δικαστικού θρίλερ. Ο αναγνώστης θα αντλήσει πολλά ανθρωπολογικά στοιχεία. Τον τρόπο συμπεριφοράς των «αχρείων», των gentlemen που είναι «από σόι», των κυριών με τις φιλανθρωπικές συναντήσεις τους, τοπικά χαρακτηριστικά της κομητείας, διάφορα επαγγέλματα, καλές γειτονιές και κακές γειτονιές, καλές οικογένειες και κακές οικογένειες, παλιάνθρωπους και ανθρώπους καλούς, παιδικούς θρύλους και παιδική φαντασία να αναμειγνύονται με το σκληρό κόσμο των «μεγάλων». Όλα διαδραματίζονται σε ένα πολύ επαρχιακό μέρος, που μπορεί να γίνει πολύ σκληρό και άδικο, να διαρρήξει τις τοπικές συγγένειες και σχέσεις, αν πρόκειται για έναν «αράπη βιαστή». Οι, κατά τα άλλα, δημοκρατικοί κάτοικοι του Μέικομπ φαίνεται να έβλεπαν με πολύ κακό μάτι το δικτάτορα Χίτλερ στη Γερμανία, όταν οι ίδιοι αντιμετώπιζαν τους έγχρωμους, σχεδόν όπως ο Χίτλερ τους Εβραίους.
Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, είναι σαν να θανατώνουν αθώα, μοναδικά, χαριτωμένα και άκακα ανθρώπινα πλάσματα...Ένα βιβλίο-ύμνος στην ανθρωπιά, παρά την ταυτόχρονη ύπαρξη της παλιανθρωπιάς. Με συγκίνησε βαθύτατα. Διαπιστώνω ότι πολλά από αυτά που περιγράφει το βιβλίο, ακόμη και αν πρόκειται για διαφορετικές περιοχές του κόσμου, διατηρούνται ακόμη και στις μέρες μας. Ο τρόπος γραφής της Harper Lee είναι απλός και δε επιδιώκει να εντυπωσιάσει. Μπαίνει στο ψητό απλά, με ειλικρίνεια και χωρίς επιτηδεύσεις. Μεταπηδάει εύστοχα από τον κόσμο της νεανικής αφέλειας στον αμείλικτο κόσμο των «μεγάλων». Η μετάφραση είναι επίσης πολύ καλή.

Ο Τίτος Πατρίκιος στο έργο του «Ο πειρασμός της νοσταλγίας» συμπυκνώνει τις απόψεις του για την ιστορία, τις τέχνες και την ποίηση, την ιδεολογία, την πολιτική και τη φιλοσοφία. Μεγάλος τεχνίτης του λόγου και ιδιαίτερα βαθύς στις σύντομες σκέψεις που κάνει, πολλές από τις οποίες συνιστούν γνωμικά και αποφθέγματα. Φαίνεται ένας πολύ ειλικρινής άνθρωπος και πολύ συνειδητοποιημένος συγγραφέας. Μετανοημένος κομμουνιστής, με αντιεξουσιαστικές και κριτικές τάσεις, προσπαθεί με μελαγχολικό τόνο να κρατήσει όρθιο τον ορθό λόγο, την ελευθερία στην έκφραση και να αμφισβητήσει πολλά στερεότυπα, ακόμα και την ίδια του την αξιοπιστία. Γηραιός πολύ πια, θα ήθελα να τον είχα γνωρίσει προσωπικά και να είχαμε βοηθήσει ο ένας τον άλλον να αποκτηθεί ο χαρακτήρας μας. Γιατί, για τον Πατρίκιο, ο χαρακτήρας των ανθρώπων, διαμορφώνεται κοινωνικά. Μπορεί κάποιοι να τον θεωρούν αναθεωρητή και προδότη, αλλά ο ίδιος δεν κρύβει τίποτα. Με αφοπλιστικές ατάκες αποδομεί ψεύδη και «αδιαφιλονίκητες αλήθειες» του παρελθόντος. Νομίζω ότι η στοχαστική του ικανότητα μετά το 2000 γίνεται ακόμα πιο ώριμη και γόνιμη. Παραδέχεται πολλά που ισχύουν για τους ανθρώπους-και για τον ίδιο, δεν εξιδανικεύει τίποτα, καταθέτει τις σκέψεις και τις εμπειρίες του με το σκαρπέλο, τη σμίλη, το κοπίδι μιας εκφραστικής και πλούσιας γλώσσας. Έχει ώριμες αντιλήψεις για τη ζωή και την ύπαρξη, έχει άποψη για τις τέχνες και ιδιαίτερα για την ποίηση. Συχνά συγκρίνει τις άλλες τέχνες με αυτήν της ποίησης. Έχει ζήσει εποχές στη ζωή του, που υπήρχαν ολοκληρωτισμοί και δικτατορίες, δεξιές και αριστερές και έχει κατασταλαγμένη άποψη γι\' αυτό τα ταραχώδες παρελθόν. Έχει μαλώσει και συγκρουστεί με ανθρώπους και φίλους και, αυτό, παραδέχεται, τον έχει καταστήσει γονιμότερο και σοφότερο. Λάτρης επίσης του ωραίου φύλου, το οποίο μνημονεύει σε κάποιους από τους στοχασμούς του. Διαβάζοντας τον Πειρασμό της Νοσταλγίας θα γίνετε αρτιότεροι πνευματικά!

Με γοήτευσαν τόσο τα σημεία του έργου που μπόρεσα να κατανοήσω όσο κι αυτά που δεν κατάφερα να αποκωδικοποιήσω. Αλλού λυρικός κι ερωτικός, αλλού πένθιμος, αλλού βατός με την πραγματικότητα, αλλού σουρεαλιστής με εξωλογικές ακροβασίες. Αλλού ρυθμικός κι αλλού «ελεύθερος». Με αναφορές στη χλωρίδα, την πανίδα το φεγγάρι και άλλα σχετικά με τη φύση. Μιλάει πλαγίως και με υπονοούμενα, αλλά με έναν υψηλής αισθητικής αξίας τρόπο. Σίγουρα από τα καλύτερα ποιητικά έργα του 20ου αιώνα!