Αιματηρό, κινηματογραφικό, συναρπαστικό, εθιστικό.
Δύο μεσήλικες ομοφοβικοί πρώην κατάδικοι -ο ένας μαύρος κι αγριωπός αλλά εξημερωμένος, ο άλλος λευκός και βλαχαδερός και χιουμορίστας- είναι αποφασισμένοι να αποδώσουν δικαιοσύνη για τους δολοφονημένους ομοφυλόφιλους γιους τους, στους οποίους δεν μιλούσαν όσο ζούσαν. Προκειμένου να εξιχνιάσουν το έγκλημα και να κάνουν τους δολοφόνους να πληρώσουν (μιας και η αστυνομία απέτυχε) χαράζουν πορεία μέσα από ένα μονοπάτι βουτηγμένο στη βία στους επαρχιακούς δρόμους της Βιρτζίνια, συναντούν μυριάδες εμπόδια, τα οποία ξεπερνούν σπάζοντας κόκαλα, σπέρνοντας πτώματα.
Ο συγγραφέας, S. A. Cosby, εκτός από γαμάτος συγγραφέας, εργάζεται και ως οδηγός νεκροφόρας στο J. K. Redmond Funeral Home. Στο Gloucester της Βιρτζίνια, αν χρειαστείς κάτι, βρεθείς εκεί κι έχεις έναν νεκρό περίσσευμα, πού ξέρεις, τώρα ξέρεις.

Πικρό, τρελό, αληθινό, διαχρονικό, άρρωστο, καταραμένο. Αντιγράφω: "Εντόπισα μια μακριά τρίχα να βγαίνει από ένα ρουθούνι, την τράβηξα και την εξέτασα, αλλά δεν είχε πολύ ενδιαφέρον. Την πέταξα κάτω, διερωτώμενος αν κρατάει κάποιος εκεί ψηλά λογαριασμό για όλες τις τρίχες που πέφτουνε από ρουθούνια αντρών, όπως λογαριάζει κάθε σπουργίτι που πέφτει στη γη. Ανασήκωσα λίγο ένα κωλομάγουλο κι αμόλησα μία από αυτές τις βροντερές, ουρανομήκεις πορδές, που είναι ικανές να σε τρελάνουν άμα βρίσκεσαι με κόσμο και τις πνίγεις. Έξυσα τ’ αρχίδια μου κι αναρωτήθηκα σε ποιο σημείο παύει η ανάγκη να ξυστεί κανείς κι αρχίζει το παιχνίδι. Μια πανάρχαια, ομολογουμένως, ερώτηση, την οποία αμφιβάλλω αν κάποιος καταφέρει να απαντήσει στο προσεχές μέλλον."

Πρώτη φορά διαβάζω οτιδήποτε σχετικό με το Ομάν και αυτό από μόνο του ήταν μια ιδιαίτερη εμπειρία. Μέσα από την ιστορία 3-4 γενεών, μαθαίνουμε τον 20ό αιώνα του Ομάν. Η αφήγηση δεν ακολουθεί κάποια συγκεκριμένη δομή και αυτός ο (ωραιότατος και εύπεπτος κι ευκολοδιάβαστος) αχταρμάς ήταν επίσης μια ιδιαίτερη εμπειρία. Το βιβλίο είναι γραμμένο με σύντομα κεφάλαια και με αφήγηση που εναλλάσσεται μεταξύ της πρωτοπρόσωπης σχεδόν παραληρηματικής και ελαφρώς διαταραγμένης του πατέρα και μιας πιο συμβατικής τριτοπρόσωπης ενός παντογνώστη αφηγητή που συνεχίζει την ιστορία από την οπτική γωνία όλων των άλλων ηρώων. Επίσης, μέσα στην ίδια σελίδα, η συγγραφέας σε πάει μπρος πίσω στον χρόνο, από παράγραφο σε παράγραφο, και δεν χάνεις το νήμα στιγμή. Καταπληκτικό και γουάου βρε κοπέλα μου. Αυτή η ασυνήθιστη δομή καταφέρνει μαγικά να μην δημιουργήσει σύγχυση στον αναγνώστη από τη μια, και από την άλλη να αποδώσει μια συναρπαστική εικόνα της ζωής σε ένα μεταβαλλόμενο Ομάν, καθώς οι γενιές είτε κρατούν τους παλιούς τρόπους, είτε (με δυσκολία και τσαμπουκά) υιοθετούν νέους. Και μου άφησε και μια αίσθηση -ξερωγώ;- χωριάτικου; Μια σχετικά πρόσφατη ιστορία που παρουσιάζεται με μορφή λαογραφικού αφηγήματος. 5 αστέρια γιατί το διάβασα μονορούφι, γιατί ξεστραβώθηκα για το Ομάν, γιατί η δομή του κω-λο-λέ-ει. Ακόμα κι αν ήξερα τα πάντα για το Ομάν, πάλι 5 αστέρια θα έβαζα. Όλες οι ιστορίες έχουν λίγο-πολύ ειπωθεί, έτσι πάει. Για μένα πια, μετά από χιλιάδες μυθιστορήματα, ο τρόπος μετράει.

Ήταν πολύ αστείο (γέλασα φωναχτά πολλές φορές) και οξυδερκές και οικείο. Πέρασα πολύ ωραία και δεν το διάβαζα για ψυχαγωγία. Λάτρεψα πόσο συγκεκριμένο ήταν μέσα στην αοριστία του - την έμφαση στους ήρωες μέσα από την τόσο ωραία δοσμένη έλλειψη πλοκής. Μου άρεσε περισσότερο από την τριλογία της Κασκ ως προς αυτό. Εκτίμησα πάρα πολύ το γεγονός ότι είναι ένα σύγχρονο μυθιστόρημα που δεν είχε τίποτα από τη δήθεν πνευματικότητα που φοριέται παντού, τίποτα απ’ όλη την τρέντυ φάση με τα χασταγκ κ.λπ., δεν είχε κανένα φοβερό πολιτικό σχόλιο, κανένα κατηγορώ, δεν είχε τίποτα υπέρ ή κατά της κοινωνίας, της παλιοζωής κ.λπ., δεν προσπάθησε να το παίξει τίποτα. Από το πρώτο μέχρι το τελευταίο καλτσουραλ ριφερενς δεν παραπέμπει σε συγγραφέα που λέει «δείτε τώρα πόσο γαμάτος είμαι», πολυφωνία, όλα σχετίζονταν με τους ήρωές του και πολύ το εκτίμησα και αυτό. Με έκανε να νιώσω πολύ νέα και πολύ γριά ταυτόχρονα. Μου άρεσε πολύ.

Το πιο σημαντικό βιβλίο που διάβασα φέτος. Διάβαζα αυτό το υπέροχα γραμμένο (και μεταφρασμένο), πολύ σύντομο μυθιστόρημα και όλη την ώρα σκεφτόμουν τη δική μου ζωή και το παρελθόν μου και την οικογένειά μου και τις σχέσεις μου με τους άλλους. Η ιστορία της Λούσυ Μπάρτον δεν έχει καμία σχέση με την ιστορία μου, αλλά λειτούργησε σαν καθρέφτης που έβλεπε βαθιά μέσα μου, εκεί που είναι θαμμένα "όλα όσα μισοξέρω και μισοαγνοώ, αναμνήσεις που αποκλείεται να είναι αληθινές". Το πιο σημαντικό βιβλίο που διάβασα φέτος.

Στην αρχή μου φάνηκε μια πολύ δημιουργική και ευχάριστη φλυαρία. Λίγο πιο μετά είχα στιγμές χα, έλα ρε, έχουμε ίδιο χιούμορ με τον τύπο. Στην πορεία έπαθα κάτι σαν κούραση, κάτι σαν ναι-το-είχα-φανταστεί ή σαν από-το-στόμα-μου-το-πήρες. Αυτό ομολογώ δεν μου άρεσε, διότι ένιωσα μία συγγένεια ένα πράμα, και τους συγγενείς δεν τους διαλέγουμε, κ.λπ. Στο τέλος όμως, και πρός το τέλος, και εκεί πριν το τέλος και μετά τη μέση δηλαδή, άρχισα να σκέφτομαι ότι αυτός πονάει, ή πόνεσε, όχι "έχει πονέσει" - πόνεσε, τώρα πρόσφατα, και το πήρα αλλιώς, και με πήρε κι αυτό και τελικά αυτό που έχω να πω είναι ότι πρόκειται για ένα εμπνευσμένα φλύαρο, βαθιά -σαν πληγή- ανθρώπινο, ευθυμογράφημα. Μου άρεσε.

Έχω την έντονη εντύπωση ότι αυτό το βιβλιαράκι θα με στοιχειώσει. Το τελείωσα αλλά αυτό δεν έχει τελειώσει μαζί μου. Φράσεις κι εικόνες του χτυπιούνται στα τοιχώματα του κρανίου μου. Υπάρχει ένας προβολέας εκεί - δε λάμπουν τα μάτια μου; - και άντρες που φωνάζουν και μαύρα νερά.
Δώδεκα ιστορίες φίνου, γήινου ψυχολογικού τρόμου, που εκτυλίσσονται στη σύγχρονη Αργεντινή, αλλά τα θέματά τους έχουν οικουμενική διάσταση : φτώχεια, πρέζα, γάμος, μωρό, δικαιοσύνη, σεξουαλικότητα, και μοναξιά. Γιουμπίκουιτους μοναξά.
Πολλές από αυτές τις ιστορίες έχουν ένα άγγιγμα εξωπραγματικού - υπαινιγμούς φαντασμάτων και άλλων απόκοσμων πλασμάτων, θυσιών και άλλων σκοτεινών τελετουργιών. Αλλά ο σκοπός αυτών των αλλόκοτων νύξεων είναι να τονιστεί η φρίκη ορισμένων πτυχών της σύγχρονης ζωής στην Αργεντινή - ακραία φτώχεια, βία, τοξικομανία.
Κάθε μία από αυτές τις ιστορίες, που δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι, είναι περίεργη, και ανώμαλη. Διαχειρίζεται έναν τρόμο αστικό, όπου το φανταστικό τρίβεται με την πραγματικότητα, και με άφηνε με την απορία αν ο φόβος είναι τελικά πραγματικός (και κόσμος είναι ακόμα πιο μακάβριος από ό, τι φαίνεται) ή αν είναι το αποτέλεσμα της παράνοιας του εκάστοτε πρωταγωνιστή.
Τι από τα δύο συμβαίνει; Δεν έχω καταλήξει ακόμα.

Μέσα σε λίγες μόνο σελίδες έχουμε εδώ, κύριες και κύριοι, μια συγκλονιστική περιπέτεια καταδίωξης με πολιτικές αιχμές, φιλοσοφικές και μεταφυσικές αναζητήσεις, ύμνους στη φύση, πίστη στον έρωτα...
Σοβαρά τώρα, δεν του λείπει τίποτα. Και τα έχει βάλει όλα ωραία ωραία και τακτοποιημενα στη θέση τους. Μωρέ ΜΠΡΑΒΟ!

Ο Billy Abbot, ο αμφιφυλόφιλος αφηγητής και κεντρικός ήρωας, καταθέτει την κωμικοτραγική ιστορία του -που διαρκεί περισσότερο από μισό αιώνα- ως «σεξουαλικού ύποπτου», μια φράση που χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Irving το 1978 στο μυθιστόρημά του «Ο κόσμος του Γκαρπ». Ο Billy, σχεδόν εβδομήντα χρονών, θυμάται τη ζωή του, από τις σχολικές ημέρες (50s) στην μικρή πόλη της Πρώτης Αδελφής του Βερμόντ μέχρι σήμερα, τον 21ο αιώνα. Ο Billy γνωρίζει από νεαρή ηλικία ότι προσελκύεται τόσο από άντρες όσο και από γυναίκες. Αγωνίζεται να βρει τη θέση του στον κόσμο, γνωρίζοντας ότι διαφέρει σε σημαντικό βαθμό από το μέσο όρο. Ο Irving μας περιγράφει το ταξίδι του, τις αγάπες του, τους θριάμβους, τις απογοητεύσεις, αυτό που ανακαλύπτει, αυτό που αναζητά, την ανακάλυψη του εαυτού και του κόσμου που είναι άλλωστε ο πυρήνας οποιουδήποτε ταξιδιού αξίζει να περιγράψει κανείς.
Όπως και ο Γκαρπ, το «In One Person» καταπιάνεται με την αναζήτηση της ταυτότητας και την προσπάθεια ένταξης σε /σύνδεσης με έναν κόσμο που δεν είναι πάντα ανεκτικός με τους αντισυμβατικούς ανθρώπους. Ο Irving είναι αναμφισβήτητα και με τη βούλα υπέρμαχος της σεξουαλικής ελευθερίας. Σε αυτό το βιβλίο, η παρουσίασή του για τη ζωή και τους έρωτες ενός αμφιφυλόφιλου άνδρα και τη μεταβλητότητα του φύλου και της επιθυμίας, θα είναι για πολλούς μια αποκάλυψη και για κάποιους άλλους μια επιβεβαίωση.
Αυτό που έκανε ο Irving για το ευαίσθητο θέμα των αμβλώσεων στο «Θέα στον ωκεανό», το κάνει εδώ για την σεξουαλική ποικιλομορφία: εξημερώνει ένα άγριο, δύσκολο θέμα, το εξανθρωπίζει, μας κάνει να δούμε αυτούς που συχνά αντιμετωπίζουμε ως περιθωριακούς και κοινωνικούς παρίες σαν τους ανθρώπους που είναι: με οικογένεια, φίλους, όνειρα, ελπίδες.

Ένας Αμερικάνος συλλέκτης δίσκων 78 στροφών από την Βιρτζίνια πάει διακοπές στην Κωνσταντινούπολη, πέφτει πάνω σε κάτι δισκάκια της δεκαετίας του \'20 με κλαρίνα και βιολιά από την Ήπειρο, γράφει ένα βιβλίο για τη δημοτική μουσική της Ηπείρου, του Αλέξη Ζούμπα και του Κίτσου Χαρισιάδη, τη μουσική μπλουζ του του Blind Willie Johnson, τη μουσική των ουράνιων σωμάτων, του Πυθαγόρα και του Voyager 1, τη μουσική που παρηγορεί, τη μουσική που φέρνει κάθαρση, τη μουσική που θεραπεύει την απώλεια, που απαλύνει τις πληγές της ψυχής, τη μουσική που προετοιμάζει, που καθησυχάζει. Ένα συναίσθημα μπολιασμένο στον ήχο που αφήνει την αίσθηση ότι ο μουσικός που σου παίζει έχει κοιτάξει την άβυσσο και σου φέρνει πίσω τον αντίλαλο που βγαίνει από το ρήγμα: αυτή η μουσική είναι το ηπειρώτικο μοιρολόι. Το έμαθα από έναν Αμερικάνο συλλέκτη δίσκων 78 στροφών από την Βιρτζίνια, φορ φακ\'ς σέικ.

Ένας φόρος τιμής σε όσους συνεχίζουν να βαδίζουν πλάι-πλάι παρ’ όλες τις αντιξοότητες, επιβιώνοντας με γρατζουνιές ή και βαθύτερες πληγές από τις αιχμηρές αποφύσεις του μοιρασμένου χρόνου.

«Συναγωνισμός μεγαλοψυχίας! Τι άλλο μπορεί να είναι η οικογενειακή ευτυχία;»

Α, αυτό ήταν ένα τρομερό, πολύ ιδιαίτερο βιβλίο.
Πολλά μπορούν να γραφτούν και ακόμα πιο πολλά έχουν ήδη γραφτεί, αλλά αυτό που μου φάνηκε εμένα τρομερό και διαφορετικό σε αυτό το μυθιστόρημα του 1931 για την προ-ναζιστική εποχή της Βαϊμάρης, είναι πόσο χαλαρό και ανέμελο δείχνει. Πρωταπόλα έχει πολλή πλάκα - σε πολλά σημεία γέλαγα σαν τον χάχα φωναχτά. Τίποτα δεν προοιωνίζεται την φρίκη της επερχόμενης Αποκάλυψης, η φτώχεια, η εξαθλίωση, η ανομία (αλλά και η ανωμαλία, που έχει μπόλικη) τίποτα από αυτά δεν παρουσιάζεται σαν παρέκκλιση από τον κανόνα, τίποτα δεν ενοχλεί, πουθενά σε όλα τα κακά δεν φαίνεται υπάρχει προμήνυμα συμφοράς.
«Η φτώχεια του είχε γίνει μια κακή συνήθεια, ήταν φτωχός όπως άλλοι καμπουριάζουν ή τρώνε τα νύχια τους.» \'Ετσι απλά.
Πρόκειται για ένα ενοχλητικά μη-ενοχλητικό μυθιστόρημα. Και ξαφνικά είναι 1933.

Χαμένες ψυχές που ψάχνονται, διπλές ζωές που δεν τις έζησαν, εναλλακτικές πραγματικότητες, η ιστορία μιας επιστήμης σε κάποιο κεφάλαιο, μεταφυσική σε 3 απλά βήματα, μυστηριώδεις ξένοι, αποκόλληση από τις φόρμες, μεταμεθοδολογική μέθοδος, και μεταμόρφωση. Του Κάφκα.
Λοιπόν, λίγο λιγότερο επιγραμματικά και πολύ περισσότερο με δικά μου λόγια.
Έχουμε εδώ ένα διχασμένο μυθιστόρημα. Δύο παράλληλες αφηγήσεις που φαινομενικά δεν συναντώνται πουθενά, αλλά εγώ άλλα κατάλαβα.
Αφήγηση 1. Ένας ζάμπλουτος ογδοηκοντούτης Αμερικάνος κληρονομικά Εβραίος που ονομάζεται Τζουλς Έπστιν, εξαφανίζεται. Αρχίζει να ρετάρει, τα βροντάει όλα κάτω και φεύγει. Κλειστόν λόγω βλάβης. Πάει στο Ισραήλ όπου ένας μυστήριος ραβίνος, εκ πεποιθήσεως Εβραίος, του λέει ότι είναι απόγονος του βασιλιά Δαβίδ. Λίγο τον απασχολεί, άλλα ζητεί η ψυχή του, γι’ άλλα κλαίει. Την ανάπαυση, την ελαφρότητα, τη ζωή που δεν έζησε. Και δέντρα. Θέλει να φτιάξει ένα δάσος.
Αφήγηση 2. Μια συγγραφέας, που τήνε λέν’ Νικόλ κι αυτήνανε, στα πρόθυρα διαζυγίου (το οποίο και πήρε η δικιά μας, η Κράους για, από τον Τζόναθαν τον Σάφραν) και νευρικής κρίσης, κλείνει προσωρινά, λόγω βλάβης κι αυτή σαν τον Έπστιν, την οικογενειακή επιχείρηση φροντίδας ανηλίκων και διάσωσης γάμου, παίρνει κει χάμου δυο βρακιά και πάει Ισραήλ να βρει το μυθιστόρημα που θα γράψει, το οποίο για κάποιο περίεργο λόγο πιστεύει ότι της παίζει κρυφτούλι στο Hilton του Τελ Αβίβ. Εκεί της λέει ένας μυστήριος τύπος ότι ο Κάφκα, που πέθανε το 1924 στην Πράγα, έφυγε μετά θάνατον για Ισραήλ όπου έζησε ανέμελα ως κηπουρός για χρόνια πολλά και τα λοιπά. Έρευνες, στοχασμοί, παράνοιες, πυρετοί. Σταματάω τώρα για να μην κάνω spoilers, όμως εκείνα τα άλλα που έλεγα πριν πως κατάλαβα εγώ είναι ότι ίσως η ιστορία που κυνηγάει να βρει να γράψει η Νικόλ να είναι η ιστορία του Έπστιν. Εσύ τι λες;

Τα γεγονότα που χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας. Οι στιγμές στις οποίες μπορούμε και επιστρέφουμε.
Πώς οι αναμνήσεις μας είναι για εμάς η ιστορία ολόκληρης της ζωής μας.

Σε αντίθεση με το απίστευτο βάθος του προηγούμενου ήρωα βιβλίου του Ζεετχάλερ, του Αντρέας Έγκερ του υπέροχου «Μία ολόκληρη ζωή» (εκδόσεις Utopia, 2017) -ο οποίος mind you θεωρείται και άνθρωπος χωρίς ιδιότητες-, ο καπνοπώλης Φραντς Χούχελ ήταν απογοητευτικά υπανάπτυκτος. Και ο ίδιος αλλά και όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες του έργου και οι στοχασμοί και οι πράξεις τους και όλα μου φάνηκαν σκιώδη, δευτερεύοντα, αδιάφορα;... Δεν ξέρω αν αυτός ήταν ο σκοπός του συγγραφέα, δηλαδή μια αναφορά κάποιων περιστατικών (στο περιθώριο μιας μεγάλης ιστορικής τραγωδίας που κι αυτή συμβαίνει παρασκηνιακά) και αν ναι, τότε δεν ξέρω για ποιο λόγο μπορεί να έχει ένας συγγραφέας έναν τέτοιο σκοπό αν τα μέσα του (τα εκφραστικά) δεν έχουν ούτε τζούρα καθαγιασμένης ποίησης. Εκτός κι αν είχαν πάθει ποίηση και τους την έφαγε η μετάφραση. Που δεν το πολυνομίζω.
Δεν ήταν κακό βιβλίο ο Καπνοπώλης. Μη λέμε ό,τι θέμε τώρα. Ήταν όμως μέτριο. Κι αυτό παίζει να είναι και χειρότερο. Εμένα τουλάχιστον μου τη δίνει.

Συγκλονιστικό. Από τα ωραιότερα πράγματα που έχω κρατήσει ποτέ μπροστά στα μάτια μου με τα ίδια τα χέρια μου. Νιώθω τυχερή.

Τρομερά δυνατό και απολύτως σημαντικό μυθιστόρημα.
Το Σίντι Μουμέν είναι ένας μεγάλος σκουπιδότοπος, καταφύγιο κάθε λογής απόκληρου: φτωχών και καταφρονεμένων, χρεοκοπημένων, ζητιάνων, κυνηγημένων. Ανθρώπων που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. Οι συνθήκες ζωής είναι, εξυπακούεται, απάνθρωπες. Οι ψυχές που ζουν εκεί, απονεκρωμένες. Το Σίντι Μουμέν δεν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας.
Το μυθίστόρημα «Τα αστέρια του Σίντι Μουμέν» είναι βασισμένο στις πέντε ταυτόχρονες βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στην Καζαμπλάνκα το 2003, όταν είχαν βρει το θάνατο 45 άτομα. Ανάμεσα στους νεκρούς, φυσικά, και οι «καμικάζι». Όλοι τους έφηβοι που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στο Σίντι Μουμέν. Οι ήρωες του βιβλίου είναι αυτά τα παιδιά, και αφηγητής ο Γιασίν, που θυμάται, νεκρός πια, τη ζωή του.
- Αριστούργημα -

Ψαρωτικόοο!
Ρε, πολύ ωραίο! Δεν το περίμενα! Δεν κατάλαβα από πού μου 'ρθε!
Έχουμε εδώ, κυρίες και κύριοι, ένα γοτθικό μυθιστόρημα Ηπειρώτικου τρόμου για τη νέα χιλιετία.
Όλα ξεκινάνε πολύ κανονικά και νεοελληνικά, με Αθήνα, φιατάκι, σεμπάγκο από τα έιτις, ελληνική οικογένεια, χωριό, κυρ-δάσκαλο, Κωτσογιώργο, γίδια, θανατικό, χωρισμό, τσιγάρα, κατάθλιψη, όλο το πακέτο και με μπόνους, και αργά αλλά σταθερά όλα αυτά πάνε στο διάολο! Τρομερό στήσιμο. Δηλώνω εντυπωσιασμένη και ανυπομονώ ήδη για το επόμενο βιβλίο της Άννας Μακρή. Θέλουμε κι άλλο καλό ελληνικό φάνταζι. Δώσε μας, κόρη! Δώσε!

Το «Κιβώτιο» στο Βιετνάμ. Ρεαλισμός, παραλογισμός, δράμα, κωμωδία, όλα και τίποτα, τα πάντα μαζί και διχασμένα. Επισης: Επική δράση, σασπενς, ανατροπή και ανατροπή στην ανατροπή. Εκπληκτικό βιβλίο. Σημαντικό βιβλίο. Μόνο που… ύποπτη η μετάφραση - πιο πολύ σε ελεύθερη απόδοση φέρνει. Πολύ ωραία, εξαιρετική, αλλά όχι πιστή. Έξτρα ένσταση: πάρα πολλά «καίτοι».

"Ποιος επινόησε τη ζωή μου;", αναρωτιέται ο άθεος Εβραίος πολυτεχνίτης, ερασιτέχνης φιλόσοφος, λάτρης του Σπινόζα, ο οποίος ζει αργοπεθαίνοντας σ' έναν τόπο (αυτόν της προεπαναστατικής Ρωσίας του τελευταίου τσάρου, Νικολάου Β') απ' όπου η λογική και η δικαιοσύνη έχουν αποπεμφθεί, και μια απάνθρωπη γραφειοκρατία κυοφορεί θνησιγενείς ευκαιρίες για όλους. "Ποιος επινόησε τη ζωή μου;", αναρωτιέται ο Γιακόβ Μποκ, ο φυλακισμένος, αλυσοδεμένος ελευθερόφρων μάστορας, που περιμένει, και περιμένει, μόνος στον κόσμο, θαμμένος σε ένα μπουντρούμι τρία χρόνια απομονωμένος, να συνταχθεί ένα κατηγορητήριο, να δικαστεί επιτέλους για ένα ειδεχθές έγκλημα που δεν διέπραξε: τον υποτιθέμενο "εβραϊκό" τελετουργικό φόνο ένος δωδεκάχρονου χριστιανόπουλου, του οποίου το αίμα στράγγιξε προκειμένου να ζυμωθούν τα ψωμάκια του εβραϊκού Πάσχα. Μια κατηγορία πλαστή, πλασμένη εξολοκλήρου με δεισιδαιμονίες, φανατισμό και προκαταλήψεις, που θα συμβάλλει τα μάλα σ' ένα νέο πογκρόμ στο οποίο αποσκοπεί το κράτος. "Ποιος επινόησε τη ζωή μου;", αναρωτιέται ο άθεος Εβραίος με το προσωπικό του κακότυχο παρελθόν και ολόκληρη την Ιστορία σαν πληγή να σφυροκοπά στο ψειριάρικο κεφάλι του. Ο Ουγκώ, ο Δουμάς, ο Κάφκα και ο Μάλαμουντ - απ' όσα ξέρω. Ο Γιάννης Αγιάννης, ο κόμης Μοντεχρίστο και ο Κ. της Δίκης συναντούν τον Σπινόζα και τον τσάρο σε αυτό το οδυνηρά ευγενές και ποιητικό αριστούργημα του Μπέρναρντ Μάλαμουντ.

«Σ’ αυτόν τον κόσμο, βαδίζουμε στη στέγη της κόλασης, κοιτάζοντας άνθη.» (Ίσσα). Σ’ αυτόν τον κόσμο του βιβλίου. Αυτού του βιβλίου στη σκιά ενός ποιήματος. «Ο κόσμος είναι. Απλώς είναι.» μια επανάληψη -μια υπενθύμιση;- που παραπέμπει στο «Έτσι παει» (So it goes) του Βοννεγκατικού Σφαγείου. Είναι όλα τόσο πολλά, και μαζί. Είναι όλα τόσο συγκεχυμένα, τόσο σφιχτά δεμένα. Αυτά που νιώθω εγώ, αυτά που νιώθουν όλοι αυτοί που περνούν το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά. Θα ήθελα να μην σκεφτώ ποτέ ξανά όλα όσα διάβασα σε αυτή την ιστορία. Δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι όλα όσα διάβασα σε αυτή την ιστορία. Ονειρεύτηκα τον Νακαμούρα. Ήμουν κι εγώ στη ζούγκλα της Μπούρμα, άρρωστη, πεινούσα, πονούσα φριχτά - ή θα έπρεπε, δεν ξέρω. Ξύπνησα μούσκεμα στον ιδρώτα, δεν είχα πυρετό ή μπέρι μπέρι, έκλαψα, δυσκολεύτηκα να ξανακοιμηθω, διάβασα πικρά, κι άλλο, όλα αυτά. Κάπου στη μέση της ιστορίας σημείωσα για το βιβλίο: Είναι δύσκολο να διαβάζω και δυσκολότερο να μην διαβάζω. Όλα τόσο συγκεχυμένα. Ήταν μια τρομερή ιστορία τρόμου, μια φρικτή ιστορία φρίκης, αβυσσαλεας φρίκης, σαν την ψυχή του ανθρώπου. Από τη μια σελίδα στην άλλη, η μια στιγμή περνούσε στην άλλη, η μια πληγή άνοιγε στην άλλη, η μια ζωή έβγαινε στην άλλη, η ιστορία γέμιζε ιστορία, η ζωή άδειαζε και γέμιζε ζωή και ο θάνατος ήταν -όπως πάντα- αυτό που έδινε νόημα στη ζωή. «Η δοκιμασία αναδεικνύει ό,τι καλύτερο μέσα μας. Η καθημερινή διαβίωση είναι που μας σκοτώνει.» Αυτό ήταν ένα πολύ μπερδεμένο review. Έτσι πάει.

Φόρος τιμής στην αδιαφορία. Όχι εκείνη του βολεμένου χορτάτου ανθρώπου, αλλά εκείνου του σχεδόν νεκρού, που έχει σπάσει το φράγμα της απελπισίας, που ούτε φοβάται, ούτε επιθυμεί τίποτα πια, ούτε προκαλεί, ούτε νουθετεί, ούτε θέλει να ξέρει και να μαθαίνει. Στο ιστορικό της πλαίσιο η αδιαφορία αυτή του Τρόττα είναι η γενική παράλυση ενός ολοκλήρου λαού απέναντι στο Απόλυτο Κακό του Ράιχ. Από κάθε άποψη το ωραιότερο βιβλίο του Γιόζεφ Ροτ - απ’ όσα έχω διαβάσει μέχρι τώρα. Και, σύμφωνα με τον Τσβάιχ, αυτό το βιβλίο είναι «η αληθινή επιτάφια επιγραφή της αυτοκρατορίας των Αψβούργων».

Μοναδικό «ψυχολογικό μυθιστόρημα», σκληρό, αληθινό -προσβλητικά ειλικρινές-, απάνθρωπα ανθρώπινο. Καλύπτει ένα εξαιρετικά ευρύ πεδίο συναισθημάτων, σύγχυσης συναισθημάτων, καθώς κι εκείνων των απειράριθμων και συχνά αλλοπρόσαλλα κυμαινόμενων σχέσεων καθενός με τον Άλλο - αυτόν με το κεφαλαίο Α, τον μέσα κι έξω. Αριστούργημα.

Στις πρώτες σελίδες του βιβλίου ο ήρωάς μας κηδεύεται σε μια ψύχραιμη τελετή σ’ ένα βανδαλισμένο νεκροταφείο. Για δέκα σελίδες προς το τέλος του βιβλίου -και της ζωης του-, ο ηλικιωμένος ήρωας συνομιλεί με τον σκαφτιά που κάνει ένα διάλειμμα από το άνοιγμα λάκκου στο ίδιο νεκροταφείο για να του εξηγήσει βήμα-βήμα τη δουλειά του. Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε ότι θέμα αυτού του βιβλίου είναι ο θάνατος: η κοινή εμπειρία που μας τρομοκρατεί όλους. Δεν θα το έλεγα έτσι. Ο θάνατος παρουσιάζεται σαν μια ακόμα εμπειρία, όπως είναι μεσα στη ζωή, ένα κομμάτι της, έχει μια ρουτίνα, είναι κάτι κοινότοπο, αντιμετωπίζεται πρακτικά, εκλογικεύεται απεκδυομενος παθών κι εθίμων. Δεν τρομοκρατεί ο θάνατος του Ροθ. Προβληματίζει, εκνευρίζει, αγχώνει, αλλά δεν τρομοκρατεί. Αυτές οι δέκα σελίδες του σκαφτιά είναι ξεκάθαρα ανάλυση-κατανόηση-συμφιλίωση.
Αυτή ήταν η δεύτερη ανάγνωση του Καθένα. Θα το ξαναδιαβάσω σε 20 χρόνια.

Ωδή στην ανεπάρκεια. Ύμνος στην παλιά καλή απλή αναπνοή. Ηδονική πεζογραφία και μεταφραστικό αριστούργημα.

Μια ακατάσχετη λογοδιάρροια που απευθύνεται ιδανικά σε άτεκνες, αν όχι τέρμα πολύ εντελώς παρθένες θείες που όμως πέθαναν προπολεμικά (πριν το 1914 παναπεί) και τώρα ποιος άλλος βλάκας εκτός από μένα θα το διαβάσει αυτό εν έτει 2018; Είναι το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε οΓουίλκι, γι' αυτό του την χαρίζω λόγω Άρμαντεϊλ.

Η δεύτερη, μετά από 8 χρόνια, ανάγνωση των Καρτ ποστάλ επιβεβαίωσε, ή μάλλον ενίσχυσε την άποψή μου ότι το σπουδαίο αυτό βιβλίο είναι γραμμένο με "αίμα καρδιάς" και πρέπει να διαβαστεί ευρέως. Δυνατή πεζογραφία. Η Proulx συλλαμβάνει τις γήινες φωνές των ανθρώπων μιας παλιότερης Αμερικής, θρηνεί την απώλεια των παλαιών τρόπων του τόπου, θρηνεί την απώλεια του αμερικάνικου ονείρου, θρηνεί την απώλεια μιας ολόκληρης εποχής - όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, που τόσο πλούσια και σκληρά και παραδόξως καθησυχαστικά περιγράφει.

Το καλύτερο βιβλίο που διάβασα φέτος (μέχρι τώρα). Πληροί τις βασικές προδιαγραφές ενός βιβλίου Ε.Φ. αλλά κυρίως πρόκειται για μια απρόσμενη και θαυμάσια εξερεύνηση του χαρακτήρα, της ψυχής και του μυαλού του πρωταγωνιστή του. Επιπλέον είναι μία από τις ομορφότερες ιστορίες αγάπης της λογοτεχνίας, και όχι μόνο, εφόσον ο Φέιμπερ έγραφε αυτό το βιβλίο κατά τη διάρκεια της αρρώστιας της -εκλιπούσας πλέον- συζύγου του και δήλωσε ότι αυτό είναι και το κύκνειο (εκδοτικό) άσμα του. Μεγάλη απώλεια και για εμάς. Εξαιρετικός συγγραφέας.

Ζημιά. Κι είχα καιρό να την πάθω και γούσταρα κιόλας. Διάβαζα 35 ώρες σε 2 μέρες. Πιάστηκε άσχημα ο αυχένας μου. Πείνασα. Ξαγρύπνησα. Δεν είμαι σίγουρη αν ήμουν σήμερα στη δουλειά μου. Πάντως όσες ώρες βρισκόμουν στην κοιλάδα της λάσπης, ήμουν όλη εκεί. Και ήμουν όλοι εκεί. Ο δράκος της Πρέσπας είμαστε εμείς. «Η μόνη αληθινή μαγεία της εποχής μας, η ανθρώπινη φαντασία».

Το διάβασα εν μία νυκτί και απνευστί. Εξαιρετική, στακάτη γραφή, καθηλωτική πλοκή, ήρωες που επιβάλλονται και δύσκολα θα ξεχαστούν. Ελπίζω να δούμε σύντομα στα ελληνικά και τα δύο επόμενα βιβλία της τριλογίας-ντεμπούτο του νεότατου Σκωτσέζου συγγραφέα.