Είναι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα στον αγγλοσαξωνικό κόσμο της τελευταίας δεκαετίας. Πολύ καλός και δουλεμένος λόγος, ακριβής γλωσσική απόδοση της αργκό, αφηγηματικός ιστός που δομείται γύρω από 4 πρόσωπα με χρονικές μετατοπίσεις από κεφάλαιο σε κεφάλαιο όπου σταδιακά ξεθολώνουν οι κρυφές όψεις των χαρακτήρων, ιδιότυπο χιούμορ της "πιάτσας" αλλά με τέτοιο βάθος που αναδεικνύει βαθύτερες σκέψεις για τη ζωή, το θάνατο, τις φιλοδοξίες, τα λάθη κλπ. Αξίζει να το διαβάσετε, το προτείνω!

Καθαρά αντικομμουνιστικό βιβλίο που κινείται στην ανιστόρητη θεωρία των 2 άκρων. Το είχα διαβάσει πριν χρόνια όταν ήμουν φοιτητής τότε που ακόμα πίστευα ότι ο Στάλιν είναι ίδιος με τον Χίτλερ. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται καλογραμμένο και με την αναγκαία επιστημονική δεοντολογία. Όμως για όσους γνωρίζουν πράγματα από ιστορία, πολιτική θεωρία θα διαπιστώσουν ότι το βιβλίο είναι σχηματικό, ρηχό και καθόλου πρωτότυπο. Ο σκοπός του δεν είναι να κάνει μια μελέτη για τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες, αλλά στρέφεται αρνητικά κυρίως στην ιδεολογία του κομμουνισμού και της επιτίθεται με εκλεκτικισμούς που δανείζεται από το φασισμό/ναζισμό. Δηλαδή ο στόχος του βιβλίου είναι καθαρά να κολλήσει στην ιδεολογία του κομμουνισμού στοιχεία του φασισμού/ναζισμού αδιαφορώντας για τις τεράστιες διαφορές που έχουν μεταξύ τους σε όλα τα επίπεδα. Κινείται πάνω στις μελέτες του αντιδραστικού "διανοούμενου" Ερνστ Νόλτε ο οποίος ανήκει στο ρεύμα του αναθεωρητισμού που προσπάθησε μεταπολεμικά να ξεπλύνει το ναζιστικό παρελθόν της Γερμανίας με σκοπό να ξανανοίξει ο δρόμος της "μεγάλης Γερμανίας", κάτι που άρεσε ιδιαίτερα σε Γερμανούς μιλιταριστές, εθνικιστές και πρώην ναζιστές.

Το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει τουλάχιστον τα τελευταία 3 χρόνια (και έχω διαβάσει πάρα πολλά). Ο Κρασναχορκάι είναι ασύλληπτα μεγάλος συγγραφέας, μέσω του Κόριμ μπορεί να αφηγείται μέσα σε μια τεράστια πρόταση και με μία ανάσα χιλιάδες πράγματα χωρίς να χάνει το νήμα της σκέψης, σε βάζει σε ένα λαβύρινθο και σε βγάζει από αυτόν δίχως την παραμικρή αστοχία, χωρίς να χάνεται η σύνταξη και το νόημα μέσα σε μια φράση πάρα πολλών λέξεων. Και η συνολική ανάπτυξη της πλοκής και του μύθου είναι παρόλα αυτά υποδειγματική. Είναι το πρώτο βιβλίο του που διαβάζω και έχω εντυπωσιαστεί τόσο που ήδη έχω προμηθευτεί όλα του τα βιβλία τα οποία και ανυπομονώ να διαβάσω. Όσοι λατρεύετε συγγραφείς όπως τον Μπέρνχαρντ και τον Χαβιέρ Μαρίας και δεν έχετε ακόμα διαβάσει Κρασναχορκάι δεν ξέρετε τι χάνετε. Είναι λογοτεχνία δύσκολη, σπειροειδής, υψηλού επιπέδου, είναι για τους λίγους αλλά αυτή η λογοτεχνία αξίζει πραγματικά.

Οι εκδόσεις Gutenberg φημίζονται για τις υπέροχες επιλογές που κάνουν πάνω στην κλασική και σύγχρονη λογοτεχνία που είναι προοδευτική και εξαιρετικά γόνιμη για προβληματισμούς. Δεν μπορώ να καταλάβω τους λόγους που ένας τέτοιος εκδοτικός οίκος αποφάσισε να εκδώσει τα βιβλία του υπερσυντηρητικού και μέτριου ιστορικού Καργάκου ο οποίος προσπαθούσε να κάνει το άσπρο μαύρο για να δικαιώσει όλους τους εθνικιστικούς μύθους που καλλιεργήθηκαν μετά το \'21 οι οποίοι έχουν καταρρεύσει από τις μελέτες της σοβαρής επιστημονικής ιστοριογραφίας (κρυφά σχολειά, εξειδανίκευση του ρόλου της εκκλησίας στην αστική επανάσταση του \'21, απαξίωση της επιρροής του γαλλικού διαφωτισμού κλπ.)

Πάρα πολύ βαρετό, δεν με τράβηξε καθόλου, το εγκατέλειψα στη σελίδα 88. Φαίνεται ότι ο νομπελίστας συγγραφέας βρίσκεται πλέον σε δημιουργικό τέλμα, γράφει για να γράφει χωρίς να έχει τίποτα το ιδιαίτερο να πει πόσο μάλλον για ζητήματα τα οποία δεν γνωρίζει ούτε καν στοιχειωδώς, όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Νομίζω ότι ο Ισιγκούρο ότι είχε να δώσει στη λογοτεχνία το έδωσε με "τα απομεινάρια της μέρας" και 2 ακόμα καλά βιβλία, όλα τα υπόλοιπα διακατέχονται από μια ανούσια φλυαρία δίχως ουσία.

Βιβλίο που επιτέλους λέει τα πράγματα με το όνομα τους. Καμία απολύτως αγιοποίηση του Στάλιν για τις δίκες της Μόσχας, όμως για όσους έχουν μια στοιχειώδη αντίληψη των συνθηκών της εποχής εκείνης και των κινδύνων που διέτρεχε η ΕΣΣΔ τη δεκαετία του \'30 από τους αντιπάλους της, δεν τις δικαιολογεί προφανώς αλλά αντιλαμβάνεται πως όταν παίζεται η επιβίωση του πρώτου εργατικού σοσιαλιστικού κράτους του κόσμου, κάποια πράγματα ξεφεύγουν. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Ροβεσπιέρος είχε στείλει στη γκιλοτίνα χιλιάδες ευγενείς, όμως φανταστείτε πως θα ήταν ο κόσμος μας σήμερα χωρίς τη Γαλλική Επανάσταση.

Άμα κάποιοι θεωρούν το Στάλιν ίδιο και χειρότερο του Χίτλερ είναι δικαίωμά τους. Η ιστορία όμως λέει ότι ο Στάλιν είναι ένα ιστορικό πρόσωπο αντιφατικό μεν, αλλά στα πλαίσια των ιστορικών συνθηκών της ΕΣΣΔ που σε πρωτόγνωρες συνθήκες, με χιλιάδες προβλήματα και δίχως προηγούμενη πείρα προσπαθούσε να οικοδομήσει ένα σύστημα χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Επίσης η ιστορία λέει ότι ο Στάλιν ηγήθηκε της πάλης όχι μόνο του σοβιετικού λαού, αλλά ολόκληρου του προοδευτικού δημοκρατικού κόσμου ενάντια στο τέρας του φασισμού για την σωτηρία της ανθρωπότητας. Η κόκκινη σημαία θα συμβολίζει πάντα τη νίκη της ανθρωπότητας απέναντι στο κτήνος, και αρέσει ή όχι τη μεγαλύτερη συμβολή σε αυτόν τον αγώνα την είχε ο σοβιετικός λαός.

Ένα πολύ ευχάριστο και συγχρόνως "διδακτικό" ιστορικό μυθιστόρημα (με την καλή έννοια διδακτικό). Όχι ιστορικό μυθιστόρημα με την αυστηρή έννοια του όρου, πιο σωστά θα μπορούσαμε να πούμε μια νουβέλα εποχής που καταφέρνει να χρωματίσει με τον καλύτερο τρόπο την εποχή του μεσοπολέμου στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη ύστερα από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Παράλληλα είναι ένα δοκίμιο πάνω στην εβραιογερμανόφωνη λογοτεχνία, στην κουλτούρα και τα συναισθήματα ενός κόσμου που έπαιξε ίσως το σημαντικότερο ρόλο στην νεωτερικότητα της Ευρώπης και στο τέλος αφανίστηκε στα κρεματόρια των ναζί και των συνεργατών τους. Ο αντισημιτισμός του μεσοπολέμου αλλάξε πουκάμισο, παρόλα αυτά συνεχίζει να βασιλεύει με διάφορους τρόπους και μορφές. Ένα βιβλίο που δεν έχει μόνο λογοτεχνική αξία, αλλά προβληματίζει κιόλας σε μια εποχή όπου ο ρατσισμός και ο φασισμός ξανασηκώνουν κεφάλι.

Εεεεμ ... όχι και από τα δυνατά βιβλία του Σαραμάγκου παρόλο που μπορείς να διακρίνεις το εκπληκτικό του ταλέντο και μέσα από αυτό το βιβλίο και τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής του (μεγάλες φράσεις χωρίς σημεία στίξης, διαλόγους που χωρίζονται με κόμμα και κεφαλαίο γράμμα). Η θεματολογία του είναι πρωτότυπη και στην αρχή σε προϊδεάζει ότι το μυθιστόρημα θα κυλίσει σε πρωτόγνωρα μονοπάτια σκέψης και λογοτεχνικής μαεστρίας, ωστόσο το θέμα της πλοκής χάνει από ένα σημείο και μετά την παραγωγική του φαντασία, μετατρέπεται σε μια ιστορία κάπως "παιδική" και απλοϊκή, δεν κλιμακώνεται σε σχέση με την εντυπωσιακή, ομολογουμένως, έναρξη της αφήγησης, κάπου χαλάει η συνταγή. Σε καμία περίπτωση δεν είναι ένα αδιάφορο βιβλίο ή που θα έχανε κανείς το καιρό του να το διαβάσει, υπάρχουν όμορφα κομμάτια, πνευματώδεις σκέψεις αλλά κάπως "επιτηδευμένα" χωρίς το σύνολο να αποτελεί ένα αμάλγαμα αρμονικής συνύπαρξης μεταξύ πρωτότυπης θεματολογίας, ανάπτυξης και οικονομίας πλοκής, ποιητικής λυρικότητας και λογοτεχνικής ομορφιάς, αλληγορικής ερμηνείας σύγχρονων προβληματισμών. Με τους μεγάλους συγγραφείς όπως ο Σαραμάγκου είμαι αυστηρός και πάντα τα κριτήρια που θέτω είναι απαιτητικά. Όταν έχεις γράψεις το Κατά Ιησού Ευαγγέλιο και το Περί Τυφλότητος όλη η σύγκριση γίνεται σε πολύ υψηλό επίπεδο και τα σημεία αναφοράς δεν απέχουν πολύ από την τελειότητα.

Σε γενικές γραμμές μου άρεσε. Δεν αποτελεί το magnus opus του συγγραφέα ούτε βέβαια συγκαταλέγεται στα μεγάλα αριστουργήματα του 20ου αιώνα. Αλλά μπορεί να πει κανείς ότι είναι αρκετά καλογραμμένο και καθόλου επιφανειακό. Είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο όπως και τα περισσότερα λογοτεχνικά κείμενα "ομολογητικού" χαρακτήρα (ο ήρωας αφηγείται μια ιστορία στην οποία εμπλέκεται ως πρωταγωνιστής και προσπαθεί να φωτίσει άγνωστες και σκοτεινές πτυχές της ενώ μέσα από αυτή ξετυλίγεται μια ιστορική εποχή, εμπλοκή κοινωνικοπολιτικών συνθηκών μέσα στην ιστορία κλπ). Η γλώσσα είναι λιτή, οι φράσεις σύντομες και έτσι πρέπει να είναι εφόσον ο ήρωας-αφηγητής είναι ένας άνθρωπος προερχόμενος από τα λαϊκά στρώματα με μέση μόρφωση, δεν είναι ούτε ποιητής ούτε στοχαστής. Συστήνεται για τους λάτρεις ψυχολογικών μυθιστορημάτων που ενδιαφέρονται επιπλέον για ιστορικές πληροφορίες και γενικότερο υπαρξιακό προβληματισμό.

Δεν είναι ένα ευχάριστο βιβλίο. Δεν χαρακτηρίζεται από τα γνωστά χαρακτηριστικά του κλασικού μυθιστορήματος του 18ου και 19ου αιώνα της Δυτικής Ευρώπης (αφηγηματικός ιστός που αρχίζει, εξελίσσεται και τελειώνει με ευθύγραμμη κίνηση). Χτυπάει μέσα από τον 19ο αιώνα την καμπάνα μιας καινούριας λογοτεχνικής σχολής που στον 20ο αιώνα γνωρίσαμε ως "μοντερνισμό" (έμφαση στα ενδότερα του ψυχισμού του ήρωα-αφήγητή, εσωτερικός μονόλογος που είναι συχνά παραληρηματικός, χαλαρή πλοκή σε βοηθητικό ρόλο ώστε να αναδείξει το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαμορφώνονται οι εκάστοτε συμπεριφορές του ήρωα κλπ).
Το μυθιστόρημα αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο τον καθημερινό και άνισο αγώνα με την πείνα ενός ανώνυμου αφηγητή ηλικίας 20-25 χρονών που προσπαθεί να επιβιώσει σε μια μεγάλη αστική πόλη της Νορβηγίας γράφοντας άρθρα λογοτεχνικού περιεχομένου που πουλά στις εφημερίδες. Ουσιαστικά αυτή είναι όλη η πλοκή του βιβλίου. Αυτή λοιπόν η πλοκή είναι η αφορμή για μια αναλυτική ερευνητική ματιά στη λειτουργία του νου και τα μυστήρια της ψυχής όταν ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με το πανάρχαιο ζήτημα της φυσικής του επιβίωσης από την λιμοκτονία και την έλλειψη στέγης. Η πείνα ή αλλιώς το υποσιτισμένο σώμα, είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο αποτυπώνονται όλες οι ψυχικές αποχρώσεις του ατόμου, άλλοτε ξεκάθαρα και άλλοτε μπερδεμένα, σαν πίνακας σύγχρονης ζωγραφικής.

Είχα πολύ καιρό να διαβάσω ένα τόσο καλό ψυχολογικό μυθιστόρημα. Δεν είναι μόνο η ρέουσα γραφή, δεν είναι μόνο το σπάνιο και λεπτεπίλεπτο ιταλικό χιούμορ του Μοράβια που άλλωστε διαπνέει όλα του βιβλία, είναι κυρίως ο υποδειγματικός τρόπος ανάλυσης ενός τόσο καθημερινού αλλά ταυτόχρονα και τόσο περίπλοκου θέματος, όπως είναι η συζυγική και ερωτική σχέση ενός ζευγαριού και πώς αυτό τοποθετείται μέσα σε ένα αστικό κοινωνικό περιβάλλον με όλα τα στερεότυπα και την υποκρισία των προσώπων του. Ήρωες και αντιήρωες οδηγούνται σε καταστάσεις ακραίες και τραγικές, έρχονται αντιμέτωποι με την απελπισία, την οργή, και την εσωτερική ψυχική τους τρικυμία την ίδια ώρα που όλα γύρω τους μοιάζουν τόσο ακίνητα και αδιατάραχτα όπως μια λίμνη το καλοκαίρι.

Το βιβλίο προσπαθεί να ξεπλύνει τα εγκλήματα της οργάνωσης Χ, μιας αιμοσταγούς οργάνωσης που στρατολογούσε τα μεγαλύτερα κατακάθια της ελληνικής κοινωνίας του κοινού ποινικού δικαίου για να διαλύσει αντιστασιακές οργανώσεις προς όφελος των κατοχικών δυνάμεων (κυρίως το ΕΑΜ αλλά όχι μόνο αυτό). Δρούσε παράλληλα με τα δωσιλογικά τάγματα ασφαλείας και υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι πολέμησαν από κοινού με τα ναζιστικά στρατεύματα και βοήθησαν ακόμα και στα ολοκαυτώματα. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο σήμερα που η λέξη "Χίτης", χρησιμοποιείται ως συνώνυμο του βάρβαρου, σπιούνου, και αμοραλιστή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρχαν και δεξιές οργανώσεις που πραγματικά αντιστάθηκαν στον κατακτητή όπως ο ΕΔΕΣ και η ΠΕΑΝ, όμως η Χ ουδέποτε έκανε αντίσταση στον κατακτητή κατά δήλωση και του ίδιου του αρχηγού της Νίκου Φαρμάκη, αν και από τα μέσα της δεκαετίας του \'80 κάποιοι πονηροί ψηφοθήρες προσπάθησαν να την εντάξουν μέσα στις αντιστασιακές οργανώσεις κάτι που αποτελεί ύβρις απέναντι στην ιστορία της τότε εποχής.

Εγώ προσωπικά καλώ οποιονδήποτε με στοιχειώδη αντίληψη και λογική να διαβάσει το εν λόγω πόνημα. Επιπλέον συστήνεται ανεπιφύλακτα για παραλία και για ελαφριές αυγουστιάτικες βραδιές. Σε πολλά του σημεία είναι τόσο χυδαία διαστρεβλωμένη η κοινή λογική που δεν μπορείς να συγκρατήσεις τα γέλια σου. Λογικό είναι προφανώς οποιοσδήποτε θιασώτης της θεωρίας των 2 άκρων, φιλοναζιστής, υστερικός αντικομμουνιστής και ακροδεξιός να σας λέει πόσο ωραίο είναι αυτό το βιβλίο ακόμα κι αν δεν το έχει καν διαβάσει. Το ζήτημα είναι αν εσείς μπορείτε να φιλτράρετε έστω κάποιες σελίδες που να μην είναι προϊόν υπερσυντηρητικής ιδεολογικής στράτευσης ή σαθρών επιχειρημάτων του τύπου "ένα κιλό πατάτες από τη μία και ένα κιλό μαρούλια από την άλλη (και τα μαρούλια έχουν και περισσότερο άμυλο από τις πατάτες)". Άμα βρείτε έστω και μια παράγραφο επιστημονικής ιστορικής δεοντολογίας μέσα σε αυτό το βιβλίο γράψτε μου. Καλώ τον οποιονδήποτε άνθρωπο που αισθάνεται δημοκράτης να τολμήσει να το διαβάσει. Καλώ επίσης το συγκεκριμένο πόνημα να διακινείται και ελεύθερα στο διαδίκτυο για να φανεί σε όλη της της τη γύμνια η σαθρότητα που το διέπει. Μην αφήνετε τον κάθε προπαγανδιστή να σας το κουνάει σαν σημαία, απαντήστε τον όπως του πρέπει εφόσον πρώτα το διαβάσετε.

Αν μπορούσα να το χαρακτηρίσω με μια λέξη θα ήταν η εξής: γλυκανάλατο! Ενώ ο συγγραφέας προσπαθεί να αναπτύξει τον κορμό της αφήγησης του στο ζήτημα της πατροκτονίας, που είναι πρωτότυπο και ενδιαφέρον, η μυθοπλασία κάνει κοιλιά σε πολλά σημεία και δεν επιτυγχάνεται η απαιτούμενη ένταση σε σύνδεση με την κεντρική ιδέα που απασχολεί το μυθιστόρημα, αν και υπάρχουν κάποιες όμορφες σελίδες στοχασμού και ποιητικής εκφραστικότητας. Σε γενικές γραμμές θα έλεγα πως είναι ένα καλό βιβλίο, όμως εδώ μιλάμε για τον Παμούκ και αυτό σίγουρα δεν είναι μέσα στα καλύτερα που έχει γράψει.

Ο ντόρος που έγινε για το βιβλίο δεν συμβαδίζει απόλυτα με την αξία του. Αν και είναι καλογραμμένο με σύντομες, κοφτές προτάσεις, ευανάγνωστο, εντούτοις είναι απλοϊκό. Κινείται στην πεπατημένη των αντίστοιχων nordic noir μυθιστορημάτων που έχουν ήδη διαβαστεί, σαν να βγήκε μέσα από το ίδιο εργοστάσιο και με κύριο στόχο να είναι εύκολο στον μέσο αναγνώστη την περίοδο των διακοπών για να περάσει ευχάριστα την ώρα του. Το τρίπτυχο: ψυχοπαθής φιγούρα δολοφόνου με σκοτεινό παρελθόν - θρησκευτικές σέχτες με κοινόβια στην σκανδιναβική ύπαιθρο - επιθεωρητές χτυπημένοι από την μαύρη μοίρα τους, σχεδόν πάντα εξαρτημένοι από το αλκοόλ ή κάτι αντίστοιχο, που βρίσκουν τον εαυτό τους και κάνουν αποτοξίνωση μέσα από την αναζήτηση δολοφόνων. Νομίζω ότι το nordic noir έχει κάνει τον κύκλο του, πλέον δεν έχει να δώσει κάτι καινούριο και αναμασά τα ίδια μοτίβα με συγγραφείς που αλληλοαντιγράφονται και ενδιαφέρονται αποκλειστικά για τις πωλήσεις.

Το θέμα που πιάνει για να χτίσει την αστυνομική του ιστορία (ο δωσιλογισμός και η αντίσταση των Νορβηγών στον Β\' Παγκόσμιο Πόλεμο) είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον. Ο τρόπος αφήγησης του είναι καλός (αν και όχι ιδιαίτερα περίτεχνος), δεν κουράζει με παράπλευρες ανούσιες περιγραφές και τα καταφέρνει αρκετά καλά στην διήγηση σκηνών και κάποιων ψυχολογικών καταστάσεων των ηρώων του. Έχει μια δυναμική ως προς τη ροή, έχει ιστορίες φαινομενικά ασύνδετες που προσπαθεί να συνθέσει στην πορεία, και αρκετές πληροφορίες σχετικά την ιστορία της Νορβηγίας κατά την περίοδο του πολέμου πράγμα που επιβεβαιώνει ότι ο Νέσμπο έκανε σοβαρή έρευνα και δεν έγραψε από κεφαλιού του. Η αχίλλειος πτέρνα του μυθιστορήματος είναι η μη ρεαλιστική και τραβηγμένη από τα μαλλιά κατάληξη της υπόθεσης, ενώ κάποια επιμέρους ζητήματα κατά την πλοκή που υποτίθεται ότι θα έπαιζαν κάποιο ρόλο μένουν αδιευκρίνιστα (αν γίνεται σκόπιμα ή όχι δεν μπορώ να το γνωρίζω, αισθάνομαι όμως πως ισχύει το δεύτερο).

Συμπερασματικά είναι ένα σχετικά καλό αστυνομικό μυθιστόρημα κυρίως για όσους ελκύονται από θέματα ιστορίας του Β\' παγκοσμίου πολέμου για χώρες της Βόρειας Ευρώπης που για μας τους Έλληνες είναι κάτι τελείως άγνωστο. Είναι ένα βιβλίο ευκολοδιάβαστο και ευχάριστο αλλά μέχρι εκεί.

Ένα μικρό μυθιστόρημα, θα μπορούσαμε να το πούμε και μεγάλο διήγημα, που αν και γράφτηκε στη δεκαετία του \'70 καταπιάνεται με ένα θέμα που είναι πολύ επίκαιρο στις μέρες μας. Και αυτό το θέμα δεν είναι άλλο από τον "κίτρινο τύπο", που την τελευταία δεκαετία αποκαλείται πιο συχνά με τον όρο "fake news" λόγω της τεράστιας διάστασης που έχουν πάρει οι ηλεκτρονικές ενημερωτικές πηγές του κυβερνοχώρου. Μέσα από την πλοκή αυτού του υποδειγματικού και καλοδουλεμένου βιβλίου αναδεικνύεται αυτή η μεγάλη απειλή των κοινωνιών του λεγόμενου "προηγμένου αστικού δυτικού κόσμου". Το πώς δηλαδή ένα έντυπο, ένας οποιοσδήποτε φορέας των media, μπορεί να καταστρέψει έναν πολίτη μέσω της διασποράς ψευδών ειδήσεων γύρω από τη ζωή και το βίο του και το πόσο ευάλωτες είναι οι αστικές κοινοβουλευτικές δημοκρατίες και η δικαστική εξουσία όταν δεν έχουν τους μηχανισμούς για να περιορίσουν αυτή τη λαίλαπα.

Το συγκεκριμένο έργο δεν είναι μόνο ένα μικρό λογοτεχνικό κομψοτέχνημα αλλά θα μπορούσε (πιο σωστά θα έπρεπε) να είναι μάθημα στα τμήματα δημοσιογραφίας, πολιτικών και νομικών σπουδών των πανεπιστημίων μας, ακόμα και στα σχολεία.

Πρέπει να είσαι πολύ ψυχαναγκαστικός για να διαβάσεις αυτό το βιβλίο μέχρι τέλους. Η υπόθεση είναι πολύ χλιαρή και άνοστη και φυσικά δεν σε ελκύει. Ελπίζεις ότι θα σε κερδίσει το ύφος και ο τρόπος που εξελίσσονται οι χαρακτήρες και οι φιλοσοφικές/υπαρξιακές προεκτάσεις στο δεύτερο επίπεδο. Τελικά και σε αυτό το βιβλίο αποτυγχάνει παταγωδώς, η όποια προσπάθεια εμβάθυνσης είναι ανολοκλήρωτη, οι αναλύσεις του αφηγητή πολύ μπερδεμένες σε σημείο να λες "τελικά δεν είχε να πει και κάτι το σημαντικό ή κάτι προσπάθησε να πει αλλά στο τέλος τα έκανε θάλασσα". Το χειρότερο όμως είναι οι ανυπόφορα κουραστικές και ανούσιες περιγραφές που σου δίνουν την εντύπωση ότι ο συγγραφέας απλά μάζεψε ταξιδιωτικές σημειώσεις και τις πέταξε μέσα στο βιβλίο χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία ώστε τουλάχιστον να είναι ρέουσες. Ούτε 200 σελίδες και αγκομαχάς να το τελειώσεις για να δεις αν τουλάχιστον θα σε αποζημιώσει το τέλος, αλλά δυστυχώς και το τέλος είναι το ίδιο αδιάφορο όπως και όλο το βιβλίο. Απογοητεύτηκα γιατί από τις κριτικές που διάβασα περίμενα να διαβάσω κάτι το πολύ καλό αν όχι εξαιρετικό. Ενδεχομένως να το αδικεί και η κακή μετάφραση αλλά και καλύτερη να ήτανε θεωρώ ότι πάλι θα αποκόμιζα από το βιβλίο την ίδια αίσθηση.

Αν και αξιόλογο βιβλίο το βρήκα κάπως χλιαρό. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί περίτεχνο λόγο με παιγνιώδεις πινελιές, το μυθιστόρημα δεν δομείται πάνω σε κάποιο σκληρό αφηγηματικό πυρήνα αλλά πάνω σε μικρά κεφάλαια που διηγούνται σύντομες ιστορίες και περιστατικά από διάφορες χρονικές στιγμές του παρόντος και του παρελθόντος (δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην αισθητική αναπαράσταση της χρονικής στιγμής και όχι της χρονικής διάρκειας) με τις περισσότερες να αναφέρονται στη ζωή, τις σκέψεις και τη δράση της κεντρικής ηρωίδας αλλά υπάρχουν και κάποιες ακόμα οι οποίες δεν συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτή και είναι "χαλαρές" ως προς την βασική πλοκή (που είναι η πλατωνική σχέση μιας νέας κοπέλας με έναν ηλικιωμένο άντρα).

Δεν θα πω ότι δεν μου άρεσε άλλα δεν ενθουσιάστηκα κιόλας. Πάντως προσφέρει τροφή για σκέψη και προβληματισμό καθώς και ενδιαφέρον από υφολογική άποψη. Και μόνο γι\' αυτά αξίζει να διαβαστεί.

Ένας τόμος από ένα τεράστιο έργο του Γερμανού καθηγητή Ντέσνερ. Αναλύει και ερμηνεύει (πάντα εμπεριστατωμένα και μέσα από την μελέτη χιλιάδων πηγών που είναι στην πλειοψηφία τους πρωτογενείς) τον τρόπο με τον οποίο ο πρώιμος χριστιανισμός κατάφερε να επικρατήσει στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, αλλά και έξω από αυτόν, τις καταστροφές που προξένησε σε ειδωλολατρικούς ναούς, τη δίωξη φιλοσόφων και το κάψιμο χιλιάδων βιβλίων του αρχαίου κόσμου. Οι πατέρες της εκκλησίας όπως ο Χρυσόστομος, ο Αθανάσιος, ο Αμβρόσιος και ο Αυγουστίνος καθοδήγησαν όλο αυτό το πογκρόμ άλλοτε με τη θερμή υποστήριξη των αυτοκρατόρων, αλλά πολλές φορές και τελείως "αυτεπάγγελτα" πράγμα που καταρρίπτει ένα μύθο 2000 χρόνων ότι οι πρώτοι χριστιανοί κυνηγηθήκανε. Ο Ντέσνερ αποδεικνύει ότι όχι μόνο δεν κυνηγηθήκανε, αλλά αντιθέτως οι χριστιανοί κυνήγησαν λυσσαλέα τις παλαιές θρησκείες.

Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι αυτού του τόμου, αφού κάνει αναφορά στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες του ύστερου ρωμαϊκού κόσμου, καταρρίπτει έναν άλλο μύθο, αυτόν που θέλει τον χριστιανισμό ως τη θρησκεία των φτωχών και των δούλων. Ο χριστιανισμός δεν έκανε καμία επανάσταση για την απελευθέρωση των δούλων από την καταπίεση, αλλά μέσα από τις αποστολικές και πατερικές επιστολές κήρυττε στους φτωχούς την υπακοή στα αφεντικά τους με ανταμοιβή (υποτίθεται) την μετά θάνατον ζωή. Υπήρξε ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια της άρχουσας τάξης για να καθυστερήσει την αναπόφευκτη κατάρρευσή της.

Το μόνο αρνητικό είναι η μέτρια μετάφραση και η παράθεση της βιβλιογραφίας που μένει στη γερμανική γλώσσα.

Αξιόλογο βιβλίο. Με παράθεση πηγών από εδάφια της Αγίας Γραφής, χρονογράφων των πρώτων αιώνων μ.Χ καθώς και άλλων προγενέστερων μελετών που σχετίζονται με το θέμα, δίνονται επιστημονικές αποδείξεις στο αναμφισβήτητο γεγονός ότι ο Χριστιανισμός δεν είναι θρησκεία από παρθενογένεση αλλά και της ουσιαστικής διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα στη διδασκαλία του Ιησού με την εκκλησία και τη θρησκευτική ιεραρχία που κυριάρχησε αμέσως μετά και μέχρι σήμερα. Όσο και αν ξενίζει κάποιους, σχεδόν όλα τα χαρακτηριστικά του Χριστιανισμού, από το τελετουργικό, μέχρι τα μυστήρια και την καθιέρωση των εορτών του (Χριστούγεννα, Πάσχα, Θεοφάνια) προέρχονται από τις παγανιστικές πολυθεϊστικές θρησκείες που προηγήθηκαν, ακόμα και από πανάρχαια έθιμα ανθρωποθυσιών. Έτσι εξηγείται και η διαφοροποίηση που υπάρχει ανάμεσα στις λατρευτικές συνήθειες διαφορετικών χωρών και γεωγραφικών περιοχών στις οποίες κυριάρχησε ο Χριστιανισμός, καθώς η νέα χριστιανική θρησκεία ενσωμάτωνε τα διαφορετικά παγανιστικά στοιχεία σε κάθε περιοχή.

Ευανάγνωστη και καλογραμμένη μελέτη που δεν κουράζει τον αναγνώστη και τον κατατοπίζει επαρκώς στα σύνθετα αυτά ζητήματα που μοιάζουν ακατανόητα πίσω από το ομιχλώδες πέπλο που σκόπιμα έχουν ρίξει από πάνω οι μηχανισμοί του κράτους και της εκκλησίας για να ξεγελάσουν τους λαούς και να τους χειραγωγούν προς όφελος τους.

Δεν έχεις το δικαίωμα να βάλεις σε αυτό το έργο λιγότερα από 5 αστέρια. Είναι μέσα στο κανόνα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, σίγουρα μέσα στα 10 βιβλία που πρέπει κάποιος να διαβάσει πριν πεθάνει. Από κει και πέρα να πούμε ότι το βιβλίο είναι βαρύ, δεν διαβάζεται εύκολα, η αφήγηση είναι εγκιβωτισμένη και γίνονται συνεχώς αναφορές στα γεγονότα που προηγούνται οπότε ο αναγνώστης πρέπει να είναι προσεκτικός. Αλλά για μένα το σημαντικότερο δεν είναι να επικεντρωθείς στα πρόσωπα και στις λεπτομέρειες των λεπτομερειών (αν και πολλές φορές έχουν σημασία για την εξέλιξη των γεγονότων). Το σημαντικότερο είναι οι υπέροχες και ασύλληπτες περιγραφές και αναλύσεις των λεπτεπίλεπτων αποχρώσεων των ψυχικών καταστάσεων των ηρώων και των αντιηρώων μέσα στα πλαίσια που διαμορφώνονται σε έναν κυκεώνα γεγονότων και κοινωνικών σχέσεων. Και όλα να βγαίνουν τόσο φυσικά από τη ντοστογιεφσκική πέννα και με τέτοια άνεση που πολλές φορές δεν μπορείς να μην πεις "καλύτερα δεν θα μπορούσε κάποιος να το πει αυτό". Και τέλος οι ιδεολογικές και κοινωνικές απόψεις που αναπτύσσονται μέσω της διαπάλης των προσώπων έχουν μεγάλο φιλοσοφικό ενδιαφέρον για την κατανόηση σημαντικών ιδεολογικών ρευμάτων του 19ου αιώνα όπως ο μηδενισμός, ο σοσιαλισμός μέσα από τις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής εκείνης έστω και αν ο συγγραφέας προσπαθεί να δώσει αρνητική προσέγγιση σε αυτά μέσω του "αποστασιοποιημένου" αφηγητή. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει διδακτισμός και ο αναγνώστης έχει τα περιθώρια να τα ερμηνεύσει με το δικό του τρόπο και να αντλήσει μηνύματα διαχρονικής αξίας. Γι\' αυτό και το έργο αυτό θα μείνει στην αιωνιότητα.

Όσοι πιστεύουν ότι οι διηγηματογράφοι υστερούν σε σχέση με τους μυθιστοριογράφους σίγουρα δεν έχει τύχει να διαβάσουν ποτέ Κάρβερ. Τα διηγήματα του Κάρβερ είναι αριστοτεχνικές δημιουργίες. Μπορεί να σου φτιάξει ιστορία το πιο "ασήμαντο" καθημερινό συμβάν, να διυλίσει με χειρουργική ακρίβεια τις πτυχές του, να δημιουργήσει μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα μέσα από τους διαλόγους και τις εσωτερικές σκέψεις του εκάστοτε αφηγητή την οποία αν και δεν μπορείς να προσδιορίσεις και να ορίσεις, την αισθάνεσαι έντονα και κάποιες φορές "απειλητικά". Θα μπορούσε το κάθε διήγημα να είναι μια ταινία μικρού μήκους. Συμπυκνώνεται όλος ο χυμός που μπορείς να συλλέξεις από τα στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής στων ΗΠΑ, μέσω ηρώων που αντιπροσωπεύουν όλο το εύρος των ελαττωμάτων και της κουλτούρας αυτής της μεγάλης χώρας. Είναι σα να βλέπεις όλο αυτό τον πολύπλοκο, αχανή και θορυβώδη κόσμο μέσα από ένα μικρό φακό από μια κρυφή γωνιά.

Με τις πολιτικές και ιδεολογικές απόψεις του Ουελμπέκ μπορείς να συμφωνήσεις ή να διαφωνήσεις (εγώ προσωπικά διαφωνώ κάθετα αν και σε καμία περίπτωση δεν τον θεωρώ ακροδεξιό και ρατσιστή όπως τον χαρακτηρίζουν πολλοί κριτικοί, μάλλον σκεπτικιστή αναρχοσυντηρητικό θα τον έλεγα, δείτε κάτι δικούς μας ακροδεξιούς και συγκρίνετε τους με τον Ουελμπέκ, δεν υπάρχει καμία σχέση). Δεν μπορείς όμως να απαξιώσεις αυτό το πηγαίο συγγραφικό του ταλέντο που είναι πλέον τόσο σπάνιο. Με την "επέκταση του πεδίου πάλης" ουσιαστικά συστήνεται στο παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό με το ύφος και τη θεματολογία πάνω στην οποία κινείται: προβληματισμός απέναντι στην κρίση και την παρακμή του δυτικού πολιτισμού από την αχαλίνωτη εμπορευματοποίηση, επαναπροσέγγιση της κλασικής ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, αναστοχασμός πάνω στο ιδεολογικό εποικοδόμημα που διαμόρφωσε τις συνειδήσεις των μεταπολεμικών γενεών κ.ο.κ.

Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση είναι πηγαία και ρέουσα, σε σημεία θα μπορούσες να την πεις και "τολμηρή", όμως το βάθος και η ποιητική της αμφισημία δένουν όλα τα στοιχεία σε ένα υπέροχο αμάλγαμα. Δεν είναι ούτε 200 σελίδες, όμως μόλις το τελειώνεις σου αφήνει την αίσθηση της πληρότητας. Είναι το δεύτερο βιβλίο του Ουελμπέκ που διαβάζω και με άφησε απόλυτα ικανοποιημένο.

Σίγουρα το πιο αντιπροσωπευτικό λογοτεχνικό έργο τόσο του Τερζάκη όσο και γενικότερα του ρεύματος (αν μπορούμε να το πούμε έτσι) που ονομάστηκε "γενιά του 30" με σημαντικότερα χαρακτηριστικά τις γλαφυρές περιγραφές μέσα από όμορφες λέξεις που μυρίζουν γιασεμί, τις αναπολήσεις παλιότερων εποχών στα ίδια μέρη, αλλά επίσης και τον κοινωνικό προβληματισμό που αντανακλούσε κυρίως το κύμα της αστικοποίησης που σταδιακά άλλαζε το ρόλο και την σκέψη του ανθρώπου μέσα στις μεγάλες πόλεις. Παρά το γεγονός ότι δεν είναι ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα, είναι αρκετά απαιτητικό γιατί η αφήγηση περιέχει εσωτερικούς μονολόγους που αναπτύσσουν σύνθετους συλλογισμούς και ψυχικές αναλύσεις των προσώπων. Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι ήρωες, αν και δεν είναι πολλοί, είναι στέρεοι και εξελίσσονται μέσα στην πλοκή, καθόλου χάρτινοι, αν και οπωσδήποτε είναι αναπόφευκτο κάποιοι να μένουν στάσιμοι γιατί έχουν περισσότερο έναν υποστηρικτικό ρόλο στην εξέλιξη για να αναδεικνύονται οι κεντρικοί ήρωες. Αξιοσημείωτες και οι χιουμοριστικές πινελιές που εκφράζονται μέσω του Μαντουλά και αντισταθμίζουν κάπως τη βαριά ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος με ουσιαστικές όμως νύξεις για τα πάθη και τα αρνητικά χαρακτηριστικά της αστικής ελληνικής κοινωνίας του μεσοπολέμου.

Το βιβλίο αυτό έχει την μέγιστη δυνατή τεκμηρίωση γιατί αποτελεί τη διδακτορική διατριβή του Πολυμέρη Βόγλη. Ο ίδιος είναι καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και δεν είναι ερασιτέχνης ιστορικός που ασχολείται εμπειρικά όπως διάφοροι άλλοι. Προφανώς κάποιοι αναγνώστες γράφουν κατεβατά ολόκληρα για βιβλία που δεν τα έχουν ανοίξει καν, ενώ εκθειάζουν βιβλία καθαρά νεοναζιστικής χροιάς του Πλεύρη. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα, όπως συνιστώ και τα βιβλία του κ. Φλάισερ "το στέμμα και η σβάστικα",οι "ελληνικές κατοχικές κυβερνήσεις" του Σπύρου Γασπαρινάτου και το "αίμα των αθώων" του Στράτου Δορδανά. Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα ρεύμα αναθεωρητών που οτιδήποτε δεν κινείται τα πλαίσια της θεωρίας των 2 άκρων, θεωρείται "αριστερή" ιστοριογραφία. Φυσικά αυτό είναι ένα μεγάλο ψέμα, γιατί αυτό που εννοούν "αριστερή" ιστοριογραφία δεν υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα ως κάτι ενιαίο, αφού οι ιστορικοί που έγραψαν μελέτες από το 1974-2004 ήταν όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων.

ΥΓ: Ο Κορδάτος δεν έχει ασχοληθεί με την ιστορία της κατοχής και φυσικά ούτε ο Ψυρούκης. Οι ανακρίβειες δηλώνουν πλημμέλεια αν όχι παντελή άγνοια.

Από τα καλά βιβλία που τα σκέφτεσαι για πολύ καιρό. Πρωτότυπος τρόπος ανάπτυξης της πλοκής της ιστορίας, ποιητικές πινελιές αλλά επίσης και στοχασμός που έχει να κάνει με τις λειτουργίες της γλώσσας και των λέξεων. Η αφήγηση είναι ευθύγραμμη αλλά αυτό κάθε άλλο παρά μειώνει το όλο εγχείρημα. Ο Αλέξης Σταμάτης αποδεικνύει μέσω του μυθιστορήματος αυτού ότι εκτός των εξαιρετικών ταξιδιωτικών του γνώσεων για τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, την ιστορία και την τέχνη τους, μπορεί εξαιρετικά να ταξινομεί το υλικό του (βιωματικό, επιστημονικό, γνωσιοθεωρητικό) μέσα σε μία επινοημένη ιστορία, και να αλληλεπιδρούν όλα αυτά μεταξύ τους με τρόπο εξαιρετικό, σε σημείο να μην σε ενδιαφέρει ποια στοιχεία είναι υπαρκτά και ποια όχι.

Ο συγγραφέας του βιβλίου είναι αντικομμουνιστής με ακροδεξιές απόψεις, επομένως είναι προφανές ότι θα στηρίξει το παλιό αφήγημα των "τριών γύρων" σε μια πιο εκσυγχρονισμένη εκδοχή. Η ελληνική ιστοριογραφία έχει μπουχτίσει από όλη αυτή την ιδεοληπτική υστερία που εκπορεύεται είτε από την αριστερά είτε από τη δεξιά, η οποία αναμασά τις παλιές προβληματικές θεωρίες και δεν βοηθάει να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, αλλά τα πάντα συσκοτίζονται μέσα στο πάθος και τον ιδεολογικό φανατισμό. Έχουμε δει την τελευταία δεκαετία υπέροχα βιβλία προς αυτή τη κατεύθυνση όπως του κυρίου Πολυμέρη Βόγλη και άλλων. Όποιος θέλει να δει την ουσία του πράγματος ψάχνει μελέτες με επιστημονική τεκμηρίωση και κύρος, όποιος θέλει να φανατιστεί με εμφυλιοπολεμικά σύνδρομα διαβάζει βιβλία όπως του κυρίου Μουμτζή.

Είναι μια ιστορική μαρτυρία ενός παιδιού εβραϊκής καταγωγής από την Ουγγαρία, που στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Είναι προφανώς η αυτοβιογραφία του ίδιου του συγγραφέα. Έχει ενδιαφέρον από ιστορικής πλευράς, από λογοτεχνικής πλευράς θα το χαρακτήριζα λίγο "άνοστο". Να αναφερθεί επίσης ότι ο συγγραφέας φαίνεται να ερμηνεύει τα γεγονότα αρκετά αποστασιοποιημένα, ιδίως στο τέλος. Αυτό δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό, πάντως είναι δικαίωμά του να χρωματίσει τη βιωματική του ιστορία με το τρόπο που αυτός θέλει.

Ικανοποιητικό! Όπως και τα περισσότερα ογκώδη μυθιστορήματα του Αθανασιάδη, ο μύθος αναπτύσσεται και εξελίσσεται γύρω από μια μεγάλη αστική οικογένεια από την οποία ξεπηδούν διάφοροι ήρωες και αντι-ήρωες που αντιπροσωπεύουν τις κοινωνικές πτυχές της εποχής στην οποία αναφέρεται. Κινείται στο γνώριμο ύφος του συγγραφέα, δηλαδή το κλασικό ρεαλιστικό της γενιάς του \'30, με γλαφυρές περιγραφές μέσω όμορφων λέξεων που τείνουμε να ξεχάσουμε αλλά μας ζεσταίνουν με την γλυκύτητά τους. Χρησιμοποιεί επίσης την ευρυμάθεια του γύρω από την ελληνική μυθολογία. Η διαφορά του παρόντος σε σχέση με τα άλλα βιβλία του είναι οι ψυχαναλυτικές προεκτάσεις, μετατρέπει σε λογοτεχνικό έργο τις γνώσεις του πάνω στην ψυχολογία κυρίως μέσω του Αυγερίδη και της Λέγκως αλλά και των άλλων ηρώων του.

Ο Αθανασιάδης ξέρει να γράφει εξαιρετικά, οι ήρωες του είναι πολλοί, οι περισσότεροι όμως είναι παράπλευροι και δεν εξελίσσονται, επικεντρώνεται σε λίγους αλλά τους πλάθει με εξαιρετική επιτυχία. Όμως κάτι λείπει από το συγκεκριμένο μυθιστόρημα για να απογειωθεί, ίσως η κορύφωση που δεν έρχεται ποτέ. Παρότι μεγάλο, διαβάζεται εύκολα και δεν κουράζει. Εμένα μου άρεσε.

ΥΓ: Όσοι έχετε ήδη δει την τηλεοπτική σειρά του Μέγκα, προσπαθήστε να αποφύγετε όσο μπορείτε τις ταυτίσεις, γιατί ενώ τα πρόσωπα είναι ίδια, συνδέονται μεταξύ τους με διαφορετικές σχέσεις, οι εκδοχές και οι ρόλοι διαφέρουν αν και από ψυχολογικής πλευράς τόσο στη σειρά όσο και στο βιβλίο είναι παρόμοιοι αν όχι ταυτόσημοι.