Στην αρχή μου φάνηκε μια πολύ δημιουργική και ευχάριστη φλυαρία. Λίγο πιο μετά είχα στιγμές χα, έλα ρε, έχουμε ίδιο χιούμορ με τον τύπο. Στην πορεία έπαθα κάτι σαν κούραση, κάτι σαν ναι-το-είχα-φανταστεί ή σαν από-το-στόμα-μου-το-πήρες. Αυτό ομολογώ δεν μου άρεσε, διότι ένιωσα μία συγγένεια ένα πράμα, και τους συγγενείς δεν τους διαλέγουμε, κ.λπ. Στο τέλος όμως, και πρός το τέλος, και εκεί πριν το τέλος και μετά τη μέση δηλαδή, άρχισα να σκέφτομαι ότι αυτός πονάει, ή πόνεσε, όχι "έχει πονέσει" - πόνεσε, τώρα πρόσφατα, και το πήρα αλλιώς, και με πήρε κι αυτό και τελικά αυτό που έχω να πω είναι ότι πρόκειται για ένα εμπνευσμένα φλύαρο, βαθιά -σαν πληγή- ανθρώπινο, ευθυμογράφημα. Μου άρεσε.

Έχω την έντονη εντύπωση ότι αυτό το βιβλιαράκι θα με στοιχειώσει. Το τελείωσα αλλά αυτό δεν έχει τελειώσει μαζί μου. Φράσεις κι εικόνες του χτυπιούνται στα τοιχώματα του κρανίου μου. Υπάρχει ένας προβολέας εκεί - δε λάμπουν τα μάτια μου; - και άντρες που φωνάζουν και μαύρα νερά.
Δώδεκα ιστορίες φίνου, γήινου ψυχολογικού τρόμου, που εκτυλίσσονται στη σύγχρονη Αργεντινή, αλλά τα θέματά τους έχουν οικουμενική διάσταση : φτώχεια, πρέζα, γάμος, μωρό, δικαιοσύνη, σεξουαλικότητα, και μοναξιά. Γιουμπίκουιτους μοναξά.
Πολλές από αυτές τις ιστορίες έχουν ένα άγγιγμα εξωπραγματικού - υπαινιγμούς φαντασμάτων και άλλων απόκοσμων πλασμάτων, θυσιών και άλλων σκοτεινών τελετουργιών. Αλλά ο σκοπός αυτών των αλλόκοτων νύξεων είναι να τονιστεί η φρίκη ορισμένων πτυχών της σύγχρονης ζωής στην Αργεντινή - ακραία φτώχεια, βία, τοξικομανία.
Κάθε μία από αυτές τις ιστορίες, που δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι, είναι περίεργη, και ανώμαλη. Διαχειρίζεται έναν τρόμο αστικό, όπου το φανταστικό τρίβεται με την πραγματικότητα, και με άφηνε με την απορία αν ο φόβος είναι τελικά πραγματικός (και κόσμος είναι ακόμα πιο μακάβριος από ό, τι φαίνεται) ή αν είναι το αποτέλεσμα της παράνοιας του εκάστοτε πρωταγωνιστή.
Τι από τα δύο συμβαίνει; Δεν έχω καταλήξει ακόμα.

Μέσα σε λίγες μόνο σελίδες έχουμε εδώ, κύριες και κύριοι, μια συγκλονιστική περιπέτεια καταδίωξης με πολιτικές αιχμές, φιλοσοφικές και μεταφυσικές αναζητήσεις, ύμνους στη φύση, πίστη στον έρωτα...
Σοβαρά τώρα, δεν του λείπει τίποτα. Και τα έχει βάλει όλα ωραία ωραία και τακτοποιημενα στη θέση τους. Μωρέ ΜΠΡΑΒΟ!

Ο Billy Abbot, ο αμφιφυλόφιλος αφηγητής και κεντρικός ήρωας, καταθέτει την κωμικοτραγική ιστορία του -που διαρκεί περισσότερο από μισό αιώνα- ως «σεξουαλικού ύποπτου», μια φράση που χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Irving το 1978 στο μυθιστόρημά του «Ο κόσμος του Γκαρπ». Ο Billy, σχεδόν εβδομήντα χρονών, θυμάται τη ζωή του, από τις σχολικές ημέρες (50s) στην μικρή πόλη της Πρώτης Αδελφής του Βερμόντ μέχρι σήμερα, τον 21ο αιώνα. Ο Billy γνωρίζει από νεαρή ηλικία ότι προσελκύεται τόσο από άντρες όσο και από γυναίκες. Αγωνίζεται να βρει τη θέση του στον κόσμο, γνωρίζοντας ότι διαφέρει σε σημαντικό βαθμό από το μέσο όρο. Ο Irving μας περιγράφει το ταξίδι του, τις αγάπες του, τους θριάμβους, τις απογοητεύσεις, αυτό που ανακαλύπτει, αυτό που αναζητά, την ανακάλυψη του εαυτού και του κόσμου που είναι άλλωστε ο πυρήνας οποιουδήποτε ταξιδιού αξίζει να περιγράψει κανείς.
Όπως και ο Γκαρπ, το «In One Person» καταπιάνεται με την αναζήτηση της ταυτότητας και την προσπάθεια ένταξης σε /σύνδεσης με έναν κόσμο που δεν είναι πάντα ανεκτικός με τους αντισυμβατικούς ανθρώπους. Ο Irving είναι αναμφισβήτητα και με τη βούλα υπέρμαχος της σεξουαλικής ελευθερίας. Σε αυτό το βιβλίο, η παρουσίασή του για τη ζωή και τους έρωτες ενός αμφιφυλόφιλου άνδρα και τη μεταβλητότητα του φύλου και της επιθυμίας, θα είναι για πολλούς μια αποκάλυψη και για κάποιους άλλους μια επιβεβαίωση.
Αυτό που έκανε ο Irving για το ευαίσθητο θέμα των αμβλώσεων στο «Θέα στον ωκεανό», το κάνει εδώ για την σεξουαλική ποικιλομορφία: εξημερώνει ένα άγριο, δύσκολο θέμα, το εξανθρωπίζει, μας κάνει να δούμε αυτούς που συχνά αντιμετωπίζουμε ως περιθωριακούς και κοινωνικούς παρίες σαν τους ανθρώπους που είναι: με οικογένεια, φίλους, όνειρα, ελπίδες.

Ένας Αμερικάνος συλλέκτης δίσκων 78 στροφών από την Βιρτζίνια πάει διακοπές στην Κωνσταντινούπολη, πέφτει πάνω σε κάτι δισκάκια της δεκαετίας του \'20 με κλαρίνα και βιολιά από την Ήπειρο, γράφει ένα βιβλίο για τη δημοτική μουσική της Ηπείρου, του Αλέξη Ζούμπα και του Κίτσου Χαρισιάδη, τη μουσική μπλουζ του του Blind Willie Johnson, τη μουσική των ουράνιων σωμάτων, του Πυθαγόρα και του Voyager 1, τη μουσική που παρηγορεί, τη μουσική που φέρνει κάθαρση, τη μουσική που θεραπεύει την απώλεια, που απαλύνει τις πληγές της ψυχής, τη μουσική που προετοιμάζει, που καθησυχάζει. Ένα συναίσθημα μπολιασμένο στον ήχο που αφήνει την αίσθηση ότι ο μουσικός που σου παίζει έχει κοιτάξει την άβυσσο και σου φέρνει πίσω τον αντίλαλο που βγαίνει από το ρήγμα: αυτή η μουσική είναι το ηπειρώτικο μοιρολόι. Το έμαθα από έναν Αμερικάνο συλλέκτη δίσκων 78 στροφών από την Βιρτζίνια, φορ φακ\'ς σέικ.

Ένας φόρος τιμής σε όσους συνεχίζουν να βαδίζουν πλάι-πλάι παρ’ όλες τις αντιξοότητες, επιβιώνοντας με γρατζουνιές ή και βαθύτερες πληγές από τις αιχμηρές αποφύσεις του μοιρασμένου χρόνου.

«Συναγωνισμός μεγαλοψυχίας! Τι άλλο μπορεί να είναι η οικογενειακή ευτυχία;»

Α, αυτό ήταν ένα τρομερό, πολύ ιδιαίτερο βιβλίο.
Πολλά μπορούν να γραφτούν και ακόμα πιο πολλά έχουν ήδη γραφτεί, αλλά αυτό που μου φάνηκε εμένα τρομερό και διαφορετικό σε αυτό το μυθιστόρημα του 1931 για την προ-ναζιστική εποχή της Βαϊμάρης, είναι πόσο χαλαρό και ανέμελο δείχνει. Πρωταπόλα έχει πολλή πλάκα - σε πολλά σημεία γέλαγα σαν τον χάχα φωναχτά. Τίποτα δεν προοιωνίζεται την φρίκη της επερχόμενης Αποκάλυψης, η φτώχεια, η εξαθλίωση, η ανομία (αλλά και η ανωμαλία, που έχει μπόλικη) τίποτα από αυτά δεν παρουσιάζεται σαν παρέκκλιση από τον κανόνα, τίποτα δεν ενοχλεί, πουθενά σε όλα τα κακά δεν φαίνεται υπάρχει προμήνυμα συμφοράς.
«Η φτώχεια του είχε γίνει μια κακή συνήθεια, ήταν φτωχός όπως άλλοι καμπουριάζουν ή τρώνε τα νύχια τους.» \'Ετσι απλά.
Πρόκειται για ένα ενοχλητικά μη-ενοχλητικό μυθιστόρημα. Και ξαφνικά είναι 1933.

Χαμένες ψυχές που ψάχνονται, διπλές ζωές που δεν τις έζησαν, εναλλακτικές πραγματικότητες, η ιστορία μιας επιστήμης σε κάποιο κεφάλαιο, μεταφυσική σε 3 απλά βήματα, μυστηριώδεις ξένοι, αποκόλληση από τις φόρμες, μεταμεθοδολογική μέθοδος, και μεταμόρφωση. Του Κάφκα.
Λοιπόν, λίγο λιγότερο επιγραμματικά και πολύ περισσότερο με δικά μου λόγια.
Έχουμε εδώ ένα διχασμένο μυθιστόρημα. Δύο παράλληλες αφηγήσεις που φαινομενικά δεν συναντώνται πουθενά, αλλά εγώ άλλα κατάλαβα.
Αφήγηση 1. Ένας ζάμπλουτος ογδοηκοντούτης Αμερικάνος κληρονομικά Εβραίος που ονομάζεται Τζουλς Έπστιν, εξαφανίζεται. Αρχίζει να ρετάρει, τα βροντάει όλα κάτω και φεύγει. Κλειστόν λόγω βλάβης. Πάει στο Ισραήλ όπου ένας μυστήριος ραβίνος, εκ πεποιθήσεως Εβραίος, του λέει ότι είναι απόγονος του βασιλιά Δαβίδ. Λίγο τον απασχολεί, άλλα ζητεί η ψυχή του, γι’ άλλα κλαίει. Την ανάπαυση, την ελαφρότητα, τη ζωή που δεν έζησε. Και δέντρα. Θέλει να φτιάξει ένα δάσος.
Αφήγηση 2. Μια συγγραφέας, που τήνε λέν’ Νικόλ κι αυτήνανε, στα πρόθυρα διαζυγίου (το οποίο και πήρε η δικιά μας, η Κράους για, από τον Τζόναθαν τον Σάφραν) και νευρικής κρίσης, κλείνει προσωρινά, λόγω βλάβης κι αυτή σαν τον Έπστιν, την οικογενειακή επιχείρηση φροντίδας ανηλίκων και διάσωσης γάμου, παίρνει κει χάμου δυο βρακιά και πάει Ισραήλ να βρει το μυθιστόρημα που θα γράψει, το οποίο για κάποιο περίεργο λόγο πιστεύει ότι της παίζει κρυφτούλι στο Hilton του Τελ Αβίβ. Εκεί της λέει ένας μυστήριος τύπος ότι ο Κάφκα, που πέθανε το 1924 στην Πράγα, έφυγε μετά θάνατον για Ισραήλ όπου έζησε ανέμελα ως κηπουρός για χρόνια πολλά και τα λοιπά. Έρευνες, στοχασμοί, παράνοιες, πυρετοί. Σταματάω τώρα για να μην κάνω spoilers, όμως εκείνα τα άλλα που έλεγα πριν πως κατάλαβα εγώ είναι ότι ίσως η ιστορία που κυνηγάει να βρει να γράψει η Νικόλ να είναι η ιστορία του Έπστιν. Εσύ τι λες;

Τα γεγονότα που χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας. Οι στιγμές στις οποίες μπορούμε και επιστρέφουμε.
Πώς οι αναμνήσεις μας είναι για εμάς η ιστορία ολόκληρης της ζωής μας.

Σε αντίθεση με το απίστευτο βάθος του προηγούμενου ήρωα βιβλίου του Ζεετχάλερ, του Αντρέας Έγκερ του υπέροχου «Μία ολόκληρη ζωή» (εκδόσεις Utopia, 2017) -ο οποίος mind you θεωρείται και άνθρωπος χωρίς ιδιότητες-, ο καπνοπώλης Φραντς Χούχελ ήταν απογοητευτικά υπανάπτυκτος. Και ο ίδιος αλλά και όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες του έργου και οι στοχασμοί και οι πράξεις τους και όλα μου φάνηκαν σκιώδη, δευτερεύοντα, αδιάφορα;... Δεν ξέρω αν αυτός ήταν ο σκοπός του συγγραφέα, δηλαδή μια αναφορά κάποιων περιστατικών (στο περιθώριο μιας μεγάλης ιστορικής τραγωδίας που κι αυτή συμβαίνει παρασκηνιακά) και αν ναι, τότε δεν ξέρω για ποιο λόγο μπορεί να έχει ένας συγγραφέας έναν τέτοιο σκοπό αν τα μέσα του (τα εκφραστικά) δεν έχουν ούτε τζούρα καθαγιασμένης ποίησης. Εκτός κι αν είχαν πάθει ποίηση και τους την έφαγε η μετάφραση. Που δεν το πολυνομίζω.
Δεν ήταν κακό βιβλίο ο Καπνοπώλης. Μη λέμε ό,τι θέμε τώρα. Ήταν όμως μέτριο. Κι αυτό παίζει να είναι και χειρότερο. Εμένα τουλάχιστον μου τη δίνει.