Το μόνο αρνητικό τού βιβλίου έγκειται στο παράδοξο της εισαγωγής. Σε αυτήν η συγγραφεύς, στην προσπάθειά της να σκιαγραφήσει βασικές έννοιες τής εποχής, καταφεύγει τεχνηέντως σε μια διχαστική εισαγωγή-μανιφέστο της αριστερής ιδεολογίας. Τα τότε φτωχά στρώματα τα θεωρεί συλλήβδην αριστερά, σε αντίθεση με τη «στείρα» καλλιτεχνικώς αστική τάξη. Η ιδεολογία της, φυσικά, δεν είναι κατακριτέα αλλά είναι κάτι άσχετο με το βιβλίο και περίεργο, αφού ο άνθρωπος που τόσο θαυμάζει, ο Μάρκος, υπήρξε βαθύτατα συντηρητικός και υπέρ του Βασιλέως, όπως και πολλοί άλλοι ρεμπέτες (Παγιουμτζής κ.ά). Εκτός αυτού, η εισαγωγή σε μερικά της σημεία είναι άκρως παραπλανητική και φανατική. Ας σταματήσει η έμμεσος διεκδίκησις του Μάρκου που, ως νέος Ὅμηρος, πρέπει να είναι δικός μας και όχι δικός τους. Ο Μάρκος υπήρξε ένας συντηρητικός και λαϊκός άνθρωπος, όταν «κεφάλαιο» και «δεξιός» δεν ήταν ταυτόσημα. Ας σταματήσουμε να πέφτουμε θύματα τής πολιτισμικής σχετικότητος. Εξάλλου, οι όροι δεξιός και αριστερός εδημιουργήθησαν μετά το 1918 και δεν έχουν καμμία σχέση με σήμερα. Δεν είναι τυχαίο ότι τον κυνήγησε ο Μεταξάς, ο Παπαδόπουλος και οι κομμουνιστές. Πολλές πληροφορίες είναι συγκλονιστικές, ενώ η ιδία η αυτοβιογραφία σίγουρα μένει αξέχαστη. Λείπουν, πιστεύω, μερικές φωτογραφίες, οι οποίες έπρεπε να συμπεριληφθούν.

Δύο πράγματα με εντυπωσίασαν στο παρόν βιβλίο· αφ\' ενός η εξαιρετικώς προσεγμένη μετάφρασις (με εξαιρέσεις τα λίγα λάθη στα πολυτονισμένα σημεία) και αφ\' ετέρου το χοντρό και κακής ποιότητος χρησιμοποιηθέν χαρτί. Σίγουρα δεν είναι ένα βιβλίο το οποίον θα συνταράξει τον αναγνώστη με τις -λεγέτωσαν- απόκρυφες αποκαλύψεις του, με τις οποίες, βέβαια, αρέσκονται οι πολλοί. Άν κάποιος το αγοράσει γι\' αυτόν τον σκοπό, θα βαρεθεί αμέσως. Ο συγγραφεύς είναι φιλόλογος παλαιάς κοπής, συνεπώς και εξαιρετικώς μορφωμένος και ευφυής, χωρίς να επηρεάζεται η άποψίς του από την χ ιδεολογία. Απλό βιβλίο, συγκείμενον από ομιλίες, το οποίο και, με λογικά επιχειρήματα, ακυρώνει τις επικρατούσες απόψεις που καταδικάζουν τις καθαρά ανθρωπιστικές επιστήμες σε άχρηστες και σκοταδιστικές γνώσεις. Όπως ανέφερα και ανωτέρω, η δύναμις του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι πρόκειται για ένα σοβαρό βιβλίο, τού οποίου ο συγγραφεύς δεν κυνηγάει νεφελοκοκκυγίες.

Καταρχάς πρόκειται για ένα ποιοτικό βιβλίο με σκληρό εξώφυλλο και χοντρό χαρτί, άν και λείπει ένας σελιδοδείκτης. Περιέχει συνοπτικώτατες εισαγωγές για το κείμενο, την απόδοσι στην Ατθίδα και την ιστορία τού κειμένου. Φυσικά το λατινικό κείμενο δεν είναι διαθέσιμο αλλά ούτε και μεταγραφή στην Π.Ν.Ε, συνεπώς απευθύνεται σε ειδικό κοινό. Το μόνο που έχω να γράψω για την μεταγραφή τού Μαξίμου, εάν σκοπεύετε να το αγοράσετε και δεν έχετε διαβάσει τα γραφέντα στο ίδιο το βιβλίο, είναι ότι ακολουθεί μία υψηλού και πομπώδους επιπέδου μεταγραφή. Σχόλια δεν παρέχονται αλλά παρέχονται, κατωτέρω φυσικά τής εκάστοτε σελίδος, οι διαφορές στα χειρόγραφα και δυο εξαιρετικοί πίνακες. Ο ένας είναι πίναξ ονομάτων και ο άλλος πίναξ «λέξεων», ή τουλάχιστον μεγάλης πληθώρας τού συνόλου.
Εξαιρετική έκδοσις για ό,τι θέλει να προσφέρει (ό,τι δηλαδή ανέφερα), εάν θέλετε το λατινικό κείμενο δίπλα σε νεοελληνική απόδοσι (πολυτονική) θα επιλέξετε την ανταγωνίστρια Ιδιωτική έκδοση. Κατ’ εμέ αμφότερα έχουν θέσι τα βιβλία σε μία σοβαρά φιλολογική βιβλιοθήκη.

Συγγνώμη αλλά διαφωνώ με τούς κατωτέρω. Πρόκειται για ένα βιβλίο, μαζί με την Οδύσσεια τού ιδίου (όπως έλεγε και ο Λιαντίνης), το οποίον και ένας ψυχαναγκαστικός ακόμα θα δυσκολευτεί να τελειώσει. Ο τρόπος γραφής του είναι τέτοιος, ώστε να χάνεσαι μέσα στην στιγμή και σε αυτό το οποίο διαβάζεις χωρίς όμως να καταλαβαίνεις το όλο νόημα. Σάν να χαζεύεις τά χρώματα ενός πίνακα ο οποίος μετεγράφη αλλά να μη διακρίνεις την προφανή -σχεδόν- εικόνα τού πρωτοτύπου. Έχοντας μελετήσει σχεδόν όλα τα έργα τού Καζαντζάκη και το ίδιο το έργο στο πρωτότυπο (έστω εκτενή του μέρη), θεωρώ την απόδοσι υπέρ το δέον ελεύθερη και άτοπη. Οιαδήποτε ενθουσιώδης κριτική μάλλον είναι αποτέλεσμα τής ψυχολογικής βαρύτητος τού βιβλίου τού Καζαντζάκη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δέν ταυτίζονται κάποιοι λίγοι γνησίως με την απόδοσι. Σκληρό εξώφυλλο, στο απλοποιημένο πολυτονικό (φωτοτυπική ανατύπωσις με ό,τι συνεπάγεται) και με καλή ποιότητα χαρτιού.
Ειδικά άν είναι η πρώτη σας επαφή με το κείμενο καλό είναι να αποφύγετε την εν λόγῳ απόδοσι.

Εξαιρετικής ποιότητος χαρτί, καθαρογραμμένο και γενικώς πολύ ποιοτικό βιβλίο. Κατατοπιστική εισαγωγή για το βιβλίο και τον συγγραφέα, με μόνον αρνητικό το γεγονός ότι συχνάκις αντί οξείας χρησιμοποιεί τήν βαρεία πρό στίξεων, ενώ ο τόνος των δεν μεταβιβάζεται («οἱ τε ξεναγοί» ἀντὶ «οἵ τε ξεναγοί...»). Πέραν αυτού τού μικροπροβλήματος, το οποίον όμως υπάρχει και στην στερεότυπον έκδοσι “Suidae lexicon, 4 vols”, Ed. Adler, A.Leipzig: Teubner 1925 κ.εντ., πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο. Εάν το βρείτε σε έκπτωσι, έστω και μικρή, μη διστάσετε. Πολλά συγχαρητήρια στον εκδότη. Φυσικά προτείνεται.

Πολύ ωραίο βιβλίο, μεγάλου μεγέθους (θυμίζον εγκυκλοπαίδεια) και γραμμένο από κάποιον ο οποίος έχει εξαιρετική γνώσι τών πρωτοτύπων πηγών και τής, έως τήν συγγραφή, αρχαιολογίας. Ξεκινά, πολύ σωστά, με εισαγωγή στο θέμα τής θρησκείας και περι τής εποχής καθ\' ήν, το πρώτον, ο άνθρωπος ανεπτύχθη αρκούντως πνευματικώς, ενώ κάνει διάκρισι από τα μαγικά αντικείμενα ώς τό καθόλου ειπείν πνευματικό θείον. Ακόμη και άν, τελικώς, η αλήθεια δέν συνάδει με τα συμπεράσματά του, είναι δομημένο με εξαιρετικώς λογικόν τρόπον και παρέχει σίγουρα πολλές και απαραίτητες πληροφορίες, χωρίς να βασίζεται απαραίτητα στις «αυθεντίες» (βλ. ανθρωποθυσίες στην Κρήτη κατά Chadwick «Ὁ Μυκ. κόσμος», σ. 184-5 εκδ Gut. 1999) κττ. Μετά από ενός σημείου προσπαθεί να εύρη με το ζόρι μαρτυρίες για την χθονία καταγωγή τής χ θεότητος, χωρίς όμως ακρότητες. Ο παλαιός τρόπος γραφής ενιαχού ξενίζει (τέτιος, πραχτικός, ανάχτορο, εισάγουνται κτλ), ενώ το -χοντρό- γυαλιστερό χαρτί και η επιλεγμένη γραμματοσειρά δυσκολεύουν κάπως το διάβασμα. Σίγουρα μία εξαιρετικά λογική βιβ/κή πηγή. Προτείνεται.

Δι’ ευνοήτους λόγους δεν θα αναφερθώ στο μνημειώδες αυτό έργο τού Albin. Το έχουν πράξει, ήδη από την πρώτη του κυκλοφορία, τόσοι και τόσο σημαντικοί καθηγητές, συνεπώς θα περιορισθώ στο υλικό μέρος τού βιβλίου. Στο απλοποιημένο πολυτονικό γραμμένο με ποιητικότερη χρήση παρά συντηρητική (π.χ. χρήσις υποτακτικών και ενιαχού τελικών νί) τής διαλέκτου, εξαιρετική ποιότης χαρτιού και σκληρό εξώφυλλο. Το μόνον, κατ’ εμέ, κάπως αρνητικό (σε καμμία όμως περίπτωσι ενοχλητικό) είναι η γραμματοσειρά, για την χρήσι τής οποίας επαίρονται στην εισαγωγή (άν δεν κάνω λάθος είναι η απλή Times New Roman). Πιστεύω ότι υπήρχαν και καταλληλότερες επιλογές. Πραγματικώς, δεν πρέπει να λείπει από καμμία σοβαρή φιλολογική βιβλιοθήκη.

Μία πολύ υψηλού επιπέδου συνάθροισις μελετών διακεκριμένων φιλολόγων, επιμελείᾳ φυσικά τού μεγάλου A. A. Long. Τα μοναδικά αρνητικά τού βιβλίου είναι, όπως είναι φυσικό, η ανισομερής ανάπτυξις τών εκάστοτε κεφαλαίων και τα πάρα πολλά τονικά λάθη κατά τις παραθέσεις τών πρωτοτύπων κειμένων· είτε πρόκειται περί συχγύσεως οξείας βαρείας είτε λάθους πνεύματος. Γραμμένο στο μονοτονικό με καλή ποιότητα και μέσου πάχους χαρτιού.

Έκδ. 5η. Εξαιρετικά ιδιαίτερο βιβλίο, τού οποίου ο συγγραφεύς είτε θα έπρεπε να γράψει αναλυτικότερα όσα βιβλιογραφικώς εμπεριέχονται σε αυτό είτε να αλλάξει εν όλῳ την δομή του. Ουαί και αλίμονο αν κρίνει κανείς το βιβλίο αρνητικώς! Όπως αναφέρεται είναι ένα συνειδητώς εναλλακτικό συντακτικό (τής αρχαίας και όχι μόνον τής Ατθίδος), εμφανίζον ενιαχού πληροφορίες μοναδικές. Πολύ πυκνογραμμένο, ώστε να αναλώνει ενίοτε τον χώρο για τα δευτερεύοντα και όχι, ομοίως, για τα πρωτεύοντα (τα οποία και πολλάκις μαντεύονται στα πρώτα κεφάλαια). Η μετάφρασις των παραθεμάτων κατά κανόνα είναι περιττή, άτε δεν αναφέρεται στον τυχαίο αναγνώστη, όχι λόγῳ δυσκολίας αλλά λόγῳ ιδιομορφίας και δομής. Εφ’ όσον θα ήθελε να κάνει ό,τι κάνει (τουτέστι να προσθέτει εξ αλλογλώσσων ειδικών και κλασικών συντακτικών παντοδαπές πληροφορίες πρός κάλυψιν τών μεγάλων κενών τής Ελλ/ής βιβ/ίας) ο όγκος τού βιβλίου θα έπρεπε να ήτο τουλάχιστον ο διπλάσιος. Υπάρχουν προσέτι και αρκετά προβληματικά σημεία (λ.χ. εν σ. 124 αναφέρει ότι οι 3 φωνές είναι κληρονομήματα τής ΙΕ [σωστά], όπου όμως η μέση... συνέπιπτε με την παθητική!). Πολύ χοντρό χαρτί (υφή και ποιότητα σαν λεπτό χαρτόνι) και στο μονοτονικό με καθαρά, ενιαχού, δημοτικά στοιχεία («καταρχή αυτό...», «μπορετό», «συνέβηκε» κτλ) και πολλά παροράματα. Συνίσταται, άν και κάποιες αναφορές θα σάς προβληματίσουν.

Μία εξαιρετική μελέτη, η οποία σε μερικά σημεία θυμίζει τήν εκπληκτική εργασία τού Συκουτρή στο Συμπόσιον. Ομοίως και η εισαγωγή (καταλήγει σε αντίθετα συμπεράσματα από τον Ed. Taylor), η οποία θα μπορούσε να είχε γραφεί μόνο από Έλληνα φιλόλογο καθώς είναι πολύ ανωτέρα από κάθε περίληψη ή ανάπτυξη τού έργου και καταλαμβάνει περί τά 2/3 τού όλου βιβλίου. Αυτό οφείλεται στον ελεύθερο τρόπο αναπτύξεως από έναν άνθρωπο ο οποίος πραγματικά πίστευε και αγαπούσε ό,τι πραγματεύεται το παρόν πόνημα και καθόλου ειπείν ο Πλατωνισμός. Το μόνο αρνητικό είναι η γραμματοσειρά καθώς είναι αρκετά κουραστική και 1-2 λάθη τού πρωτοτύπου στις πρώτες σελίδες. Στα σχόλια εντός τού κειμένου βασίζεται, κυρίως, στον Ἑρμεία, ο οποίος σε μερικά σημεία τα εκλαμβάνει όλα υπέρ το δέον αλληγορικά. Προσέτι περιέχεται και εύχρηστο ευρετήριο εννοιών. Στο πολυτονικό φυσικά, αλλά σε ιδιάζουσα χρήσι καθώς σε μερικά σημεία είναι απλοποιημένο ενώ σε άλλα όχι με αψυχολόγητο τρόπο και χρησιμοποιεί την -παλαιά- δημοτική.