Ο Long σε όλα τα πονήματά του έχει αποδείξει την οξυδέρκειά του με πληθύν ευφυών και ευστόχων παρατηρήσεων. Έχει πολύ καλή γνώσι επί τού αντικειμένου και σε συνδυασμό με την ευφυΐα του αναλύει εξαιρετικά τις λιγοστές και προβληματικές, πολλάκις, πηγές (βλ. σκεπτικιστές) παραβάλλων τόσο αρχαίους όσο και μεταγενεστέρους συγγραφείς (λ.χ. Kant και Spinoza). Αυτό δε δεν τον εμποδίζει του να γράφει «άν το εννόησα σωστά τότε...» και όπου χρειάζεται «κατά την γνώμη μου...». Σε κάποια σημεία γίνεται εξαιρετικά δυσνόητος (βλ. διαμάχη Καρνεάδη-Χρυσίππου επί της ελευθέρας βουλήσεως), αλλά μόνον όπου δεν εδύνατο να το εκλαϊκεύσει περισσότερο χωρίς να αλλοιωθεί το πρωτότυπο, άρα αναλύει τις ιδέες χωρίς να παρεκκλίνει από τών πηγών. Έφερε εις πέρας ο,τιδήποτε άρχισε πραγματευόμενος χωρίς να αφίση τίποτε, ούτε κακός έχον ούτε ασχολίαστο (πλήν των εξαιρετικά λεπτών εννοιών τού χαώδους κεφαλαίου τής Στωικής ηθικής, δεομένου ειδικών μελετών του [βλ. βιβ/ία.]). Γραμμένο στο απλοποιημένο πολυτονικό με γυαλιστερό χαρτί. Σίγουρα μία εξαιρετικώς αξιόπιστη βιβλιογραφική πηγή.

Σημαντικό βιβλίο μόνον ως προς τις απόψεις του συγγραφέως. Είναι πρόδηλη η γνώσις του επί πολλών ιστορικών θεμάτων αλλά προκρίνει τις απόψεις του σαν θέσφατες και αδιαμφισβήτητες. Λ.χ. εν σ. 44,105 κατ’ αυτόν η του Πλάτωνος Ἐπινομίς είναι νόθο πόνημα και ούτω το παρουσιάζει (πρβλ. Νόμους Πλάτ/ος Παπύρου σ. 90-91). Όταν όμως τον βολεύει το χρησιμοποιεί ως Πλατωνικό πόνημα (βλ. τελευταίο κεφάλαιο). Στο κεφάλαιο δε περί της θρησκείας τής εποχής σχεδόν λείπει η αναφορά στα Ορφικά, και ταύτα, φαίνεται να τα αγνοεί με τα όσα γράφει στην σ. 42 αποδίδων την αλληγορικήν ερμηνεία τών θεών το πρώτον στον Πρωταγόρα αντί στόν Ορφέα πολλούς αιώνες πρίν. Το γεγονός ότι ό,τι υποστηρίζει στηρίζεται σε πηγές είναι παραπλανητικό καθώς για να υποστηρίξει την υπόθεσι της αυξανομένης αθεΐας παραθέτει τον Εὐήμερο τον Μεσσήνιο, αντιπροσωπεύοντα βίᾳ το 1% της πόλεως. Σαν να κρίνουμε την κοινωνία για τις απόψεις ενός κόμματος του 1%. Πολλές υπερβολές και ορθογραφικά λάθη (ειδικά κατά τις παραθέσεις τού πρωτοτύπου έπεσε αλύπητο τσεκούρι). Είναι γραμμένο εν είδει προσωπικού σημ/ρίου με περισσή -από ιστορικής πλευράς- ψυχρότητα του συγγραφέως (αναλύει τα περί θρησκείας σαν μηχανικός αναλύων ένα πρόβλημα!) και μετεφράσθη σίγουρα από μη επαρκώς κατηρτισμένους με προχειρότητα. Δυστυχώς ο γράψας είχε διαβάσει μεγάλο όγκο βιβλίων αλλά οι παρατηρήσεις του στα επί του Ελληνισμού είναι παιδαριώδεις. Παρά ταύτα, μονοτονικώς -ευτυχώς λέω εγώ μετά τανωτέρω- γραμμένο, κακής ποιότητος χαρτί και πανέμορφο εμφανισιακά εξώφυλλο. Δέν προτείνεται, αντ’ αυτού αγοράστε την Ελληνιστική φιλοσοφία του A. Long.

Αρκετά ευχάριστο ανάγνωσμα, καλή μετάφρασις και προς μεγάλη μου έκπληξιν εξαιρετικά σχόλια, τα καλύτερα που έχω δει στην σειρά των εκδόσεων του Κάκτου.

Το παρόν βιβλίο περιέχει μόνον τα βιβλία Α΄-ΣΤ΄! Περιέχει εκτενεστάτη εισαγωγή (176 σελίδων!), αρχικά συνοπτικωτάτη περίληψι όλων τών βιβλίων (όχι μόνον τών ΣΤ΄) και εν συνεχεία πολύ μεγάλη ανάλυσι εκάστου βιβλίου. Τα επίλοιπα βιβλία συμπληρούνται με τους τόμους 4,5,6 του Κάκτου. Οι πληροφορίες τής εισαγωγής είναι μοναδικές και κατ’ εμέ χωρίς το παρόν βιβλίον δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρά μελέτη τών νόμων. Η εισαγωγή είναι γραμμένη σε σχετικά αυστηρά καθαρεύουσα και ως εικός όλο το βιβλίο αρκετά πυκνογραμμένο χωρίς όμως να είναι κουραστικό κατά την ανάγνωσιν, η δε μετάφρασις στὴν δημοτικὴ μὲ τὴν χρήσι πολυτονικού. Περιέχει πλήθος σχολίων κατωτέρω τής ιδίας σελίδος χωρίς να φείδεται του χώρου γι’ αυτά και περιέχει και πλήθος αρχαίων σχολίων περί τους Νόμους, πρίν αυτό καθ’ εαυτό το κείμενο, χωρίς όμως μετάφρασι.

(Έκδοσις Γ΄ 2010). Στα θετικά τού βιβλίου θα προσέθετα την καλή νοηματικώς μετάφρασι και τα κατατοπιστικά πολλαχού σχόλια και τις εκάστοτε εισαγωγές. Προς τούτοις καί τα κλασσικά τών εκδόσεων του ΖΗΤΡΟΥ, ήτοι την ποιότητα του χαρτιού και τον όγκο τών βιβλίων χωρίς να σπάνε τα έργα σε 10 τόμους των 150 σελίδων (βλ. κάκτου). Στα αρνητικά τα εξής: Η μικρή βιβλιογραφία (όπως εμφανίζεται μέσα στο κείμενο [εκτός τών μαρτυριών] σε σχέσι μέ την αναγραφομένη στο τέλος τού βιβλίου που προκαλεί αίσθησι (πρβλ. το εξαίρετο Περὶ φύσιος του Παρμ. των ιδίων εκδόσεων του Γ. Στ. Καραγιάννη). Η χρήσις τής άκρατης δημοτικής η οποία προκαλεί πολλές ασάφειες, ειδικώς στο τελικό νί (π.χ. ενιαχού δεν ξέρει ο αναγνώστης άν το «δε» προ μονού συμφώνου πλήν κ-π-τ σημαίνει «δεν» ή «λοιπόν», δηλαδή καλύπτει ασάφεια όλη την πρότασι!). Το ίδιο και με τα άρθρα καθώς σε τέτοια πονήματα εμφανίζονται άγνωστα ονόματα και τοπωνύμια και δεν ξέρεις άν αναφέρεται σε κύριο όνομα ή σε βουνό/τοποθεσία. Σε κάποια σημεία το ίδιο συμβαίνει και με τον τόνο ώστε να καταλαβαίνεις από άλλα σημεία (...και ο Ιόλαος, εγγονός του Αμφιτρύωνα από το γιο του Ιφικλή). Όλα τα ανωτέρω στις εκδόσεις του ΚΑΚΤΟΥ έχουν λυθεί και εν πολλοίς άν και μονοτονικώς και στην ΠΝΕ χαρακτηρίζονται από σαφήνεια. Κακογραφίες, βλ. Στο πρωτότυπο ΠΑΝΤΟΥ (π.χ σ. 86) «e ριν» αντί «Ἔριν», όπου δηλαδή άρχεται λέξις από τονιζομένου φωνήεντος. Βλέπε και σ. 577 «Τον ίδια καιρό6 έζησε»... βλ. σ. 604 τελ. σειρά πρωτοτύπου. Στις μαρτυρίες άλλων συγγραφέων δεν ξέρω πόσο δύσκολο θα ήταν να γράφει εκτός τού σημείου (π.χ. σ. 592) και σε ποιο βιβλίο ανήκει, π.χ στην προαναφερθείσα σελίδα αναφέρει «Πλούταρχος 969d-e» και λείπει το «Πότερα τῶν ζῴων φρονιμώτερα...». Σε βάζει σε μεγάλους μπελάδες χωρίς κανένα λόγο. Επίσης εφόσον είναι γραμμένες οι πηγές στην σελίδα τού πρωτοτύπου τουλάχιστον ας ήταν πολυτονισμένες!

Είναι γραμμένο ούτως ώστε να ξεκινά από τα πορίσματα της αρχαιολογίας- (παλαιοντολογικής) γλωσσολογίας-αρχαίας ιστορίας τού 1920 -κυρίως- και να αποδίδει ένα μεταβαλλόμενο εκάστοτε συμπέρασμα (τιμή) στην (μεταβλητή) «έλευσιν των Ελλήνων». Προϊόντος του λόγου άμα τε του χρόνου τα συμπεράσματα αλλάζουν ώστε τα “τελικά” να κεηται εν πολλοίς στην συνολική εικόνα του έργου και όχι σε ένα σημείο, εγγυώμενον την ορθή μελέτη ενώ μας κάνει να ακολουθούμε τα χνάρια τής ερεύνης. Ο συγγραφεύς δεν προσπαθεί να είναι αμέτοχος, μη σχολιάζων, τις επικρατούσες θεωρίες. Έστω ως παράδειγμα η εικασία του R. Drews περί της εισβολής το πρώτον εν Ελλάδι «ινδοευρωπαίων» την χ περίοδο, όπου και ο συγγραφεύς αφοπλίζει και βάλλει κατά ριπάς (σ. 173-6 εκδ. 2014), ιδέ και θεωρίες τοῦ Coleman (σ. 294 κ.ε.). Χρησιμοποιεί το μονοτονικό και δίδει σαφήνεια τῇ -διά νόμου- προσθήκῃ τών τελικών νί στα άρθρα («στην Λευκάδα»). Παρέχει πλουσιωτάτην βιβλιογραφία κατωτέρω τής ιδίας σελίδος (αφ’ ής ξεχωρίζει και στηρίζεται στον J. Maran [βλ. σ. 190] και τα έργα τού C. Renfrew [βλ. σ. 314]), κυρίως γερμανιστί. Βιβλίο με συνοχή χωρίς να είναι πολύ φανερά τα «χρονικά κενά» τής συγγραφής μεταξύ τών κεφαλαίων. Αρίστης ποιότητος χοντρό χαρτί, και ενώ είναι μόλις 648 σελίδες ομοιάζει πολύ μεγαλύτερο. Με λίγα λόγια παρέχει πολύ μεγάλο όγκο πληροφοριών σε μικρό βιβλίο για τους μη επαΐοντας σχετικά με το αντικείμενο. Δεν είναι τυχαία η βράβευσις υπό της Ακαδημίας τών Αθηνών.

Εξαιρετικό βιβλίο παλαιάς κοπής. Κομμένο και ραμμένο στα πρότυπα του Πλατωνικού συμποσίου του Συκουτρή με εξαιρετική μετάφραση, εκτενή σχόλια κατωτέρω της ιδίας σελίδος και πολλές επεξηγήσεις οι οποίες σήμερα λείπουν παντελώς (βλ την εξήγηση της παροιμίας Εἴ τι κακόν, εἰς Πύῤῥαν). Μεγάλη και εύστοχη εισαγωγή με εμβριθείς αναλύσεις. Ακόμη ενδεικτική είναι η σύγκριση της μετρήσεως του ύψους των πυραμίδων υπό του Θαλέω στις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ (Προσωκρ. Τόμ. 2) και στην παρούσα, στην οποία όχι μόνον δεν διαστρευλώνει το πρωτότυπο με «αναλογία 1 πρός 1» για να ξεμπερδεύει αλλά παραθέτει ακόμη και τα γεωμετρικά σχήματα με την -όχι τόσο απλή τελικά- λύση. Κυριολεκτικά όταν διαβάσετε την συγκεκριμένη έκδοση οι άλλες θα είναι (ας μου επιτραπεί) σκουπίδια.

Χωρίς να μπορώ να το συγκρίνω με άλλο βιβλίο περί του ιδίου θέματος έχω να παρατηρήσω τα εξής. Πολύ καλή εισαγωγή, λίαν κατατοπιστική στον παντελώς αμύητο περί του θέματος, εξήγηση σε μεγάλο βαθμό περί των διαφόρων προβλημάτων (σπασμένες πλάκες, καλές-κακές αντιγραφές, επισημάνσεις όπου υπήρχαν λογοπαίγνια, σύγκρουση και αυτοαναιρέσεις κ.τ.τ.) και μικρά εισαγωγή ειδικά στα σημεία όπου χρειάζεται. Τα σχόλια ευρίσκονται κατωτέρω της ιδίας σελίδος. Μεγάλο αρνητικό η απουσία κάποιου πίνακος στον οποίον θα περιείχοντο πάντες οι θεοί καθώς είναι σχεδόν αδύνατον και πολύ κουραστικό να πρέπει να θυμάσαι σε ποία σελίδα υπάρχει η υποσημείωση όπου αναφέρει ότι ο Ενλίλ π.χ. είναι ο θεός της Ατμόφαιρας, πολλών όντων των θεών (θεός των αγελάδων, της βροχής κτλ.). Γενικώς καλογραμμένο, άν και πολλάκις από λάθος παραλείπεται ο δεύτερος τόνος κάποιων λέξεων ακολουθουμένων από εγκλιτικά και ενίοτε χρησιμοποιούνται οι πάλαι λεγόμενες «χυδαῖοι λέξεις» όπως «μπορετό» αντί «δυνατό», «ανασεμιά» αντί «ανάσα», «παινούσε» αντί «παίνευε» κτλ. Χρησιμοποιείται η γραμματοσειρά (gfs;)neohellenic και το κείμενο είναι απόλυτα εναρμονισμένο και εμμελές με πανέμορφο χάρτινο εξώφυλλο.

Η παρούσα έκδοση περιέχει και πολλά θετικά και πολλά αρνητικά. Τα θετικά φυσικά είναι ο λόγος να επιλέξει κάποιος το συγκεκριμένο βιβλίο καθώς όχι μόνον παραθέτει τους Ορφικούς ύμνους, τα Λιθικά και τα Αργοναυτικά αλλά εμπεριέχει πολύ ενδιαφέρουσα και εκτενή εισαγωγή του Χασάπη μαζί με όλα τα σχόλια και τους οπωσδήποτε σχετικούς ύμνους του Καλλιμάχου και του Μουσαίου. Ακόμα περιέχει και την, επίσης οπωσδήποτε άσχετη ρομαντική ιστορία του Μουσαίου «Ἡρὼ καὶ Λέανδρος». Η μετάφραση του Σ. Μαγγίνα είναι εν πολλοίς φιλολογική με πολλές επεξηγήσεις (των οποίων πολλές περιττές). Όσο για τα αρνητικά: Ο Πασσάς χαρακτηρίζεται από ακρότητες σχετικά με ό,τι εκάστοτε υποστηρίζει. Όλοι οι λαοί πλήν των Ελλήνων είναι καθυστερημένοι (κυριολεκτικώς τε και μεταφορικώς), όλοι οι αρχαίοι δεν είπαν τίποτε πέραν του να αναμασούν και να κανιβαλίζουν τον Ορφέα κ.ά. Μας εξηγεί (ο Χασάπης) τους μύθους των Ελλήνων Ορφικών αλλά ο Πασσάς κρίνει τους άλλους λαούς (Αιγυπτίους, Ασσυρίους, «Ασίνους») σαν να εννοούσαν τους μύθους των ως πραγματικότητα. Σε πολλά βέβαια έχει δίκιο αλλά όταν χαρακτηρίζεις τους εκφέροντας άλλες απόψεις ηλιθίους και όσα άλλα καταντά πολλές φορές γραφικός. Όστις διαφωνεί μαζί του (όπως ο Χασάπης στην ημερομηνία συγγραφής των μύθων, όπου και καταλήγει σε 2 ημερομηνίες και επιλέγει την νεωτέρα) είναι πλανημένος ή άτολμος μπροστά στο κατεστημένο των Σιωνιστών. ´Οπως είπα σε πολλά έχει δίκιο αλλά ο λίαν επιθετικός τρόπος γραφής του και οι ατελείωτες παραπομπές του σε 1-2 του βιβλία εν είδει θείας θεσφάτου αποκαλύψεως σε εκνευρίζει. Επίσης ο αναγνώστης στον επίλογο δεν ενδιαφέρεται να διαβάζει για τους «προδότες» Κ.Καραμανλή-Α.Παπανδρέου, τον καλό Βασιλέα και τον φόβο του Κομμουνισμού όταν συνέγραφε. Εξαιρετικά πυκνογραμμένο στην «καθαρεύουσα της δικτατορίας» (δηλαδή όσο πιο απλοποιημένη γίνεται) με δυσδιάκριτη έντονη γραμματοσειρά. Πολλές φορές -εκτός του αρχαίου κειμένου- παραλείπεται η υπογεγραμμένη και η οξεία παντού αντικαθιστά την βαρεία.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό πόνημα το οποίο χαρακτηρίζεται περιέργως καί συστημικό καί ριζοσπαστικό. Συστημικό μεν διότι ο Χόρροκς δεν παρασύρεται από τον (έκδηλο σε όλο του το έργο) φιλελληνισμό παρουσιάζων μόνον επιστημονικές απόψεις ή θεωρίες κατ’ αποκλειστικότητα βασιζόμενες σε αυτές. Ριζοσπαστικό δε διότι δεν βλέπουμε συχνά σε γλωσσολογικά βιβλία να λαμβάνονται όλα τα δεδομένα υπ’ όψιν του συγγραφέως, ξεκινώντας από την Μυκηναϊκή εποχή, ωθών με επιστημονικό πάντα τρόπο (τουλάχιστον βιβλιογραφικώς) πίσω την ιστορία των Ελληνικών γραμμάτων και αντικρούων επιστημονικά τις διάφορες θεωρίες (λ.χ. του Kretschmer) περί εισβολής φαινομενικά Ελληνικών φυλών στον Ελλαδικό χώρο. Γραμμένο με απλότητα για μια μεγάλη γκάμα αναγνωστών (βοηθεί και η μετάφραση η οποία το σεβάστηκε) η οποία όμως καλύπτει και τους πιο εξειδικευμένους αναγνώστες. Προσπαθεί να καλύψει όλη την γνωστή ιστορία, συμπεριλαμβανομένου και του μεσαιωνικού κενού, και φθάνει στο σημείο να αναλύει το γλωσσικό ζήτημα με εντυπωσιακή βιβλιογραφία και ευφυείς πραγματικά απόψεις σε σημείο να με εκπλήξει. Πρακτικό αρνητικό η μικρά εσοχή, λόγω της οποίας πρέπει να σπρώχνεις δυνατά το βιβλίο για να διαβάζεις τα της αριστεράς σελίδος (ας πούμε κάνει το αντίθετο από το των εκδόσεων του ΜΙΕΤ). Προσωπικά καθαρά, αρνητικό ότι είναι γραμμένο μονοτονικώς. Ένα βιβλίο όχι μόνον για γλωσσολόγους, όχι για κλασσικούς φιλολόγους αλλά για τον καθένα με τις απαραίτητα βασικές γνώσεις.