Όσοι έφτασαν εδώ, θα έχουν πρώτα διαβάσει άλλα βιβλία του Ρένου. Όταν διαβάζεις Ρένο, μπαίνεις σε ένα διαφορετικό σύμπαν, το σύμπαν του Ρένου, με σκοτεινά σημεία, διακλαδώσεις, σε οδηγεί "κάπου". Όποιος ενδιαφέρεται να μπει στον κόσμο του Ρένου, προτείνω πρώτα να παρακολουθήσει τις εκπομπές του, να διαβάσει τα: Πυραμίδα 67 - Α2 - Δίνη - Ουλάν Μπατόρ - Ανθύλη - Κατηγορώ - Κριτική του Μεταπολέμου και έπειτα να περάσει σε όλα τα υπόλοιπα.

Πολύ καλή συντροφιά για την περίοδο των εορτών. Σε μεταφέρει στην εποχή του 19ου αιώνα στην οποία δεν υπήρχαν τα τεχνολογικά μέσα που υπάρχουν σήμερα. Από όλα τα διηγήματα ξεχωρίζω τα εξής: "Το σακίδιο", "Η ιστορία των καλικαντζάρων που έκλεψαν ένα νεωκόρο" και "Η Πύλη του παραδείσου". Ο λόγος που δεν δίνω περισσότερα αστέρια είναι ότι υπάρχουν κάποια διηγήματα που το "κλίμα" τους είναι ελάχιστα σχετικό με τα Χριστούγεννα και τις γιορτές.

Ένας καλά μυημένος στο έργο του Ρένου, θα καταλάβει γιατί οι παραπάνω έξι προσδιόρισαν τη σκέψη του. Στις σελίδες του θα διαβάσει κανείς την πιο διεισδυτική κριτική για τα κορυφαία έργα του Κάφκα. Παραθέτω ένα απόσπασμα -προφητικό θα έλεγε κανείς- για την εικονική πραγματικότητα που ζούμε σήμερα και γράφτηκε 50 χρόνια πριν:

"Και ο μεν Γιόζεφ Κ. αναζητεί διαρκώς, εναγώνια, αυτό το έδρανο να καθήση, να τελειώνη - γιατί όσο αργεί, γνωρίζει πως ξεχειλίζει το "ποτήριον" της "ενοχής"!.. Το αναζητεί σε σπίτια, σε δωμάτια, σε σκάλες γεμάτες παιδιά, σε ατελιέ ζωγράφων, σε γραφεία συνηγόρων, σε πόρτες κρυφές - που όλο αλλού φέρνουν!.. Αλλά εσείς πια μην το αναζητήσετε. η πείρα μας συμπληρώθηκε από τότε - η πρότασή του δούλεψε: το ολοκλήρωμα μας περιέχει!

Το Κιβώτιο είναι ένα από τα καλύτερα ελληνικά μυθιστορήματα - που δεν είναι και πολλά ούτως ή άλλως. Στο έργο του Άρη Αλεξάνδρου είδα στοιχεία ηρωικά και αντιηρωικά, κυνισμό, σαρκασμό και υποδόριο χιούμορ. Αν υπάρχει ένα αρνητικό, αυτό είναι η επαναληπτικότητα στο πρώτο μισό, αλλά γίνεται σκόπιμα και αυτό δικαιολογείται. Δεν θέλω να αποκαλύψω το τέλος, αλλά αναρωτιέμαι: τελικά τί περιέχει το κιβώτιο; Μήπως την ανθρώπινη ματαιοδοξία και τον δογματισμό; Χαίρομαι που ο Άρης Αλεξάνδρου αφήνει το ερώτημα ανοιχτό. Ολοκληρώνοντας το Κιβώτιο, μου ήρθε στο μυαλό η φράση από την Πυραμίδα 67 του Ρένου Αποστολίδη: Το ζήτημα είναι να ζήσεις αυτό που είσαι, όχι να πεθάνεις γι' αυτό που είσαι!

Θα χρησιμοποιήσω τη φράση του ίδιου το Κάφκα: "Ένα βιβλίο πρέπει να είναι η αξίνα που θα θρυμματίσει την παγωμένη θάλασσα του εσωτερικού μας κόσμου". Έτσι ένιωσα κι εγώ διαβάζοντας την Δίκη. Μέσα της θα βρεις εκείνα τα στοιχεία χάρη στα οποία έχει επικρατήσει ο όρος "καφκικός". Στους λαβύρινθους της γραφειοκρατίας ο Γιόζεφ Κ. (Κάφκα;) αναζητά διέξοδο από την επιβεβλημένη (απ' το νόμο) ενοχική συνείδηση. Ο συμβολισμός υπάρχει σε μεγάλο βαθμό. Θεωρώ την Δίκη κορυφαίο έργο παγκοσμίως και προτείνω να δείτε την μεταφορά της στον κινηματογράφο από τον Orson Welles, με τον Anthony Perkins να υποδύεται τον Κ. Τέλος, συνιστώ την μετάφραση του Κοτζιά ανεπιφύλακτα.

Όσοι διαβάσουν το διήγημα αυτό θα βρουν στοιχεία που υπάρχουν στην Δίκη και στον Πύργο. Και εδώ κυριαρχεί το συμβολικό που καλείσαι ως αναγνώστης να αποκωδικοποιήσεις για να αρχίσεις να προβληματίζεσαι με ερωτήματα. Ο Kafka πέτυχε να δώσει σε ένα σύντομο κείμενο αυτό που χρειάζεται ένα διήγημα για να είναι απολαυστικό: Ανατρεπτικότητα και κορυφώσεις.

Στον κόσμο της επιπεδοχώρας, ο συγγραφέας-ένα ορθολογικό τετράγωνο της ανώτερης κοινωνικής τάξης θα δει την ισορροπία της επίπεδης ζωής του να ανατρέπεται όταν παρουσιάζεται στον κόσμο του ένα τρισδιάστατο αντικείμενο-μία σφαίρα αποκαλύπτοντάς του τα μυστικά της τρίτης διάστασης. Η ιστορία, ωστόσο, δεν σταματάει εδώ. Σε αυτό το σημείο για τον αφηγητή, τα όρια της γνώσης σπάνε και μπροστά του απλώνεται ένας κόσμος τεσσάρων ή και περισσότερων διαστάσεων που πρέπει αποκαλυφθεί. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, την σκυτάλη παίρνει ο αναγνώστης.
Η φανταστική-μαθηματική νουβέλα του Edwin A. Abbott γράφτηκε το 1884 και 130 χρόνια αργότερα συνεχίζει να ενδιαφέρει και να διαβάζεται καθώς μεταφέρει ένα διαχρονικό προβληματισμό που εδράζεται στην ανάγκη του ανθρώπου να ανακαλύπτει και να δίνει απαντήσεις σε υπαρξιακά ζητήματα.
Η μετάφραση είναι καλή, περιλαμβάνεται εκτενές επίμετρο του Τέυκρου Μιχαηλίδη που βοηθάει στην κατανόηση του πλαισίου της εποχής στην οποία γράφτηκε και δημοσιεύτηκε.