Η «ιστορία» του Τράβνικ της εποχής των προξένων ξετυλίγεται στο βιβλίο κατά κύριο λόγο μέσα από τις προσωπικές σκέψεις, τις εσωτερικές συγκρούσεις και τις συναισθηματικές μεταπτώσεις των προξένων της Γαλλίας και της Αυστρίας, των οικογενειών τους, του προσωπικού των προξενείων, του βεζύρη και του προσωπικού στο Κονάκι και των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ όλων αυτών στη γενέτειρα του συγγραφέα στις αρχές του 19ου αιώνα. Το ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο της όλης εικόνας έρχεται σε πολύ δεύτερη μοίρα. Δύσκολα θα το έλεγε κανείς «Χρονικό» ενός τόπου, όπως δηλώνει ο τίτλος, αφού το κέντρο βάρους δεν είναι ο ίδιος ο τόπος (και η κοινωνία του), αλλά οι ατομικές πορείες/ περιπέτειες των εκπροσώπων της εξουσίας που βρέθηκαν εκεί στις αρχές του 19ου αιώνα.

Η γραφή (όχι γοητευτική…) είναι γεμάτη μακροσκελέστατες, συχνά πολύ κουραστικές περιγραφές και σχοινοτενείς διαλόγους που κάνουν μεγάλες «κοιλιές», χαλάνε τη γεωμετρία της αφήγησης και δεν δημιουργούν εναργείς χαρακτήρες.

Όποιος έχοντας διαβάσει του Ίβο Άντριτς το (μοναδικό!) «Γεφύρι του ποταμού Δρίνου» διαβάσει στη συνέχεια «Το χρονικό του Τράβνικ» θα απογοητευτεί. Πολύ. Θα κουραστεί και θα συγκρατήσει ελάχιστα από τη μυθοπλασία, την ιστορία, τον τόπο και τα πρόσωπα, όλα αυτά σε μία ιδιαίτερα χαλαρή μεταξύ τους σύνδεση, στο σύνολο σχεδόν των 455 σελίδων του βιβλίου.

Από το βιβλίο δεν λείπουν τα τυπογραφικά/ ορθογραφικά λάθη, (κάποτε αστεία, όπως [η ματιά που] «έκοβε τα ύπατα του προξένου» -σελ. 458), οι αβλεψίες (το ίδιο πρόσωπο εμφανίζεται ως «Παχόμιγιε» (σελ. 438) και ως «Παχώμιος» -σελ. 439) και οι μεταφραστικές αστοχίες (τι είναι αυτή η «σκληρή καρέκλα χωρίς ακουμπιστήρι» - σελ. 339;).

Για μένα το ωραιότερο -και συγκινητικότερο- βιβλίο του Ατζακά. και τα έχω διαβάσει όλα. Αυτοβιογραφικά στο σύνολό τους. Όλα τους ευτυχείς στιγμές μετουσίωσης της πραγματικής ζωής σε υψηλή λογοτεχνία

Ενα βιβλίο εξαιρετικό, σαν γραφή. Ένα ανοιχτό βιβλίο σε βιώματα, αντιλήψεις κοινωνίες και πολιτισμούς με μηδενική διαπερατότητα με τον δικό μας. Ένα αντιρατσιστικό βιβλίο, τελικά, που δύσκολα αφήνεις. Διαβάστε το!

Άντεξα μέχρι τέλους, ξέρω άλλους που δεν μπόρεσαν. Διότι είναι ζοφερό το σύμπαν που φτιάχνει. Με πήγε όμως σε τέτοια μονοπάτια και τέτοια βάθη, που δεν μπορούσα να το αφήσω. Και στο τέλος δεν με άφησε μετέωρη. Να πω και για το χιούμορ, που δεν λείπει, νάτο εκεί που δεν το περιμένεις, γελάς και ξαφνιάζεσαι (ή ξαφνιάζεσαι και γελάς). Το καλύτερο βιβλίο της Καρυστιάνη, για μένα.